Лугвенієвичі (Мстиславські І)

Общие сведения о роде

МСТИ­СЛАВ­СКИЕ — ли­тов­ский по про­ис­хож­де­нию пра­во­слав­ный кня­же­ский род, Ге­ди­ми­но­ви­чи; удель­ные кня­зья в Вели­ком кня­же­стве Ли­тов­ском (ВКЛ), (кон. 14 – 1-я треть 16 вв.),

Ро­до­на­чаль­ник 1-й ли­нии М. – Луг­вень (в кре­ще­нии Си­ме­он) (? – не ра­нее 19.6.1431), вел. кн. по­лоц­кий (1378–1380/81), удель­ный кн. мсти­слав­ский (с нач. 1390-х гг.), слу­жи­лый князь в Нов­го­ро­де (1388/89–1392, 1407–1408, 1411–12), один из сы­но­вей ли­тов. кн. Оль­гер­да от вто­ро­го бра­ка с твер­ской княж­ной Уль­я­ной Александровной.

Карты Мстиславского княжества

Мсти­слав­ское кня­же­ство в XIV – нача­ле XV веков (по А. А. Метельскому)

Мсти­слав­ское кня­же­ство в XV веке. Метель­ский А. А.

Мсти­слав­ское кня­же­ство в нача­ле XVI в. Мятель­ский А.А.

Кар­та Мсти­слав­ско­го кня­же­ства Темушева.

Поколенная роспись рода

III генерація от Гедиміна

1. КН. ЛУГ­ВЕНЬ-СИ­­МЕ­ОН ОЛЬ­ГЕР­ДО­ВИЧ (? – † 19​.VI/​1​.​I​X​.​1​431),

вел. кн. по­лоц­кий (1378–1380/81), удель­ный кн. мсти­слав­ский (с нач. 1390-х гг.), один из сы­но­вей ли­тов. кн. Оль­гер­да от вто­ро­го бра­ка с твер­ской княж­ной Уль­я­ной Александровной.

Мал. 1. Печат­ка кн. Лугвенія Семе­на Оль­гер­до­ви­ча від 14.8.1385

Поль­зо­вал­ся до­ве­ри­ем ли­тов. кн. Ягай­ло (с 1386 польск. ко­роль под име­нем Вла­ди­слав II Ягел­ло), уча­ство­вал в за­клю­че­нии ря­да важ­ных внеш­не­по­ли­тич. до­го­во­ров ВКЛ с Тев­тон­ским ор­де­ном (29.9.1379, 31.10.1382, 19.6.1431), То­рунь­ско­го ми­ра (1.2.1411), Мельн­ско­го ми­ра 1422, Крев­ской унии 1385. В істо­рич­них дже­ре­лах впер­ше зга­дуєть­ся 29 верес­ня 1379 року, коли в числі інших литовсь­ких князів під­пи­сав в Тро­ках мир з Тев­тонсь­ким орденом.

Зимой 1377/1378 г. вой­ско Вели­ко­го кня­же­ства Литов­ско­го изгна­ло из Полоц­ка Андрея Оль­гер­до­ви­ча, пра­вив­ше­го горо­дом на про­тя­же­нии трех деся­ти­ле­тий. Через неко­то­рое вре­мя новым полоц­ким кня­зем стал Лугвень (в пра­во­слав­ном кре­ще­нии Семён) Оль­гер­до­вич, брат Ягай­ло. Об этом сви­де­тель­ству­ет над­пись на печа­ти, при­ве­шен­ной к дого­во­ру Ягай­ла и Кей­с­ту­та с прус­ским отде­ле­ни­ем Орде­на 29 сен­тяб­ря 1379 г.: «ПЕЧАТЬ | КНѦЗѦ ВЕ|ЛИКОГО СЕ|МИѠНА П[О]|ЛОЦКОГО» (ори­ги­нал: GStAPK, XX. HA, Perg.-Urk., Schiebl. 52. № 3; публ.: Rimša E. 1385 m. Krėvos akto antspaudai // 1385 m. rugpjūčio 14 d. Krėvos aktas. Vilnius, 2002. P. 79–98. P. 91–92. См. ката­лог печа­тей в насто­я­щем изда­нии: Т. 1. Табл. I, № 5, 6). И Лугвень дей­стви­тель­но назван в тек­сте дого­во­ра, хотя и без титу­ла полоц­ко­го кня­зя: он заклю­чил его вме­сте с Ягай­лом, тогда как сов­мест­но с Кей­с­ту­том дого­вор скре­пил сво­ей печа­тью его сын Вито­вт [1]. Несо­мнен­но, Лугвень и был тем кня­зем Семё­ном, кото­рый осу­ще­ствил пожа­ло­ва­ние села на р. Уша­чи Тро­иц­ко­му при­де­лу Софий­ско­го собо­ра, извест­ное по позд­ней­ше­му упо­ми­на­нию [2]. Вполне воз­мож­но, что тот же Лугвень пра­вил Полоц­ком и в кон­це зимы 1380 г., хотя мы и не нахо­дим под­твер­жде­ния это­му в источ­ни­ках. Как бы то ни было, кня­же­ние Лугве­ня в Полоц­ке было не слиш­ком про­дол­жи­тель­ным. Уже в 1381 г. вой­ско ВКЛ под пред­во­ди­тель­ством Скир­гай­ла, еще одно­го бра­та Ягай­ла, сов­мест­но с ливон­ски­ми нем­ца­ми пыта­лось взять Полоцк [3]. По сви­де­тель­ству немец­ких хро­ник XIV–XV вв., в част­но­сти Виган­да из Мар­бур­га, и после­до­вав­ше­го за ним Яна Длу­го­ша, при­чи­ной это­го похо­да ста­ло неже­ла­ние поло­чан при­нять на кня­же­ние Скир­гай­ла [4].

Разом з бра­том Ягай­лом і трьо­ма інши­ми кня­зя­ми 14 жовтня 1385 року під­пи­сав Кревсь­ку унію. Брав участь у роз­гро­мі вели­ко­го кня­зя смо­ленсь­ко­го Свя­то­сла­ва Іва­но­ви­ча, який під­т­ри­мав виступ Андрія Оль­гер­до­ви­ча про­ти Ягай­ла, в битві на річ­ці Вихрі під Мсти­слав­лем 29 квіт­ня 1386 року.

Лугве­ний (Семён) Оль­гер­до­вич был нов­го­род­ским кня­зем в 1389-1392, 1407-1411 гг. В 1388 г. нов­го­род­цы забра­ли у Пат­ри­кея Нари­мун­то­ви­ча Ладо­гу и Ста­рую Рус­су и поса­ди­ли там корм­лен­щи­ком литов­ско­го кня­зя Лугве­ния (Семё­на) Оль­гер­до­ви­ча [5]. В апре­ле 1389 г. в Сан­до­мир при­бы­ли нов­го­род­ские послы для пере­го­во­ров о замене Пат­ри­кия Нари­мун­то­ви­ча Лугве­ни­ем Оль­гер­до­ви­чем. Вито­вт согла­сил­ся отпра­вить Семе­на Оль­гер­до­ви­ча «опе­кал­ни­ком мужем и людем Вели­ко­го Нова­го­ро­да». 25 апре­ля 1389 г. князь Семе­на-Лугвень Оль­гер­до­вич дал при­сяж­ную гра­мо­ту коро­лю Вито­вту и коро­ле­ве Ядви­ге с обе­ща­ни­ем за себя и нов­го­род­цев не отсту­пать от сою­за с коро­ной [6]. Доку­мент дати­ро­ван в тек­сте: «дан есть у Судо­ми­ри, у неде­лю, у тый­жь­день по Вели­ком дни, лета Божья тысячя 389». Лето­пись под 1389 г. сооб­ща­ет о при­ез­де литов­ско­го кня­зя Семе­на в Нов­го­род: «Того же лета при­и­ха в Новъго­род князь Семе­он Олгор­до­ви­ць на Успе­нье свя­тыя бого­ро­ди­ца (т. е. 15 авгу­ста. — В. Янин), и при­я­ша его нов­го­род­ци в честь» [7]. Нико­нов­ская лето­пись осве­ща­ет осно­вы его при­ня­тия: «и сяде на тех же гра­дех, иже были за Нари­ман­том Геде­ми­но­ви­чем» [8], т. е. полу­чил от Нов­го­ро­да в корм­ле­ние Ладо­гу, Оре­шек, Коре­лу, Корель­скую зем­лю и поло­ви­ну Копо­рья «в отци­ну и в деди­ну, и его детем» (ср.: НПЛ. С. 345—346). В 1390 году он водил нов­го­род­цев на Псков, но поход кон­чил­ся миром. В 1391 році роз­бив ган­зейсь­ких піратів-віталь­єрів під Ореш­ком: «при­хо­ди­ша Нем­цы раз­бо­ем в Нов­го­родц­киа вла­сти, и вни­до­ша в Неву и взя­ша власть ий села по обе сто­ро­ны реки на три вер­сты до город­ка Ореш­ка. И князь Семен, собрав­ся с город­ча­ны, погна вслед их, иных изби, а иных при­ве­де во град, а ини­ий уте­ко­ша. И пой­де князь Семен в Лит­ву, а град оста­ви»» [9]. Слу­жи­лым нов­го­род­ским кня­зем Семен-Лугвень оста­вал­ся до 1392 г. «и тогды же поеха­ше в Лит­ву у сво­ей бра­тьи» (НПЛ. С. 385). З’їхав з Нов­го­ро­да під тис­ком Мос­ковсь­ко­го князівства.

Ме­ж­ду 1390 и 1392 по­лу­чил от польск. ко­ро­ля и вел. кн. ли­тов­ско­го Вла­ди­сла­ва II Ягел­ло быв. Мсти­слав­ское на­ме­ст­ни­че­ст­во на пра­вах удель­но­го кн-ва; в со­став его вла­де­ний во­шли го­ро­да Мсти­славль, Кри­чев, Мглин, Дро­ков и ряд во­лос­тей. На­ме­ст­ник вел. кн. ли­тов­ско­го Ви­тов­та в По­лоц­ке (1395–96), в 1396 за­клю­чил тор­го­вый до­го­вор с Ри­гой. Уча­ст­во­вал в по­бед­ных сра­же­ни­ях ли­тов. войск про­тив сил ря­зан­ско­го кн. Ро­до­сла­ва Оль­го­ви­ча под Лю­бут­ском (1402), в ус­пеш­ных оса­дах Вязь­мы (1403) и Смо­лен­ска (1404), ока­зы­вал по­мощь вел. кн. ли­тов­ско­му Ви­тов­ту в рус.-ли­тов. вой­не 1406–08, в раз­гро­ме войск Тев­тон­ско­го ор­де­на в Грюн­вальд­ской бит­ве 1410, «Ве­ли­кой вой­не» 1409–11.

Князь Семен-Лугвень, уже быв­ший нов­го­род­ским слу­жи­лым кня­зем в 1389—1392 гг. [6], сно­ва был взят на корм­ле­ние в Нов­го­род в 1407 г. [10]. Вес­ной 1411 г. им воз­глав­лен отпор шве­дам, но в том же году, ранее 5 декаб­ря, нов­го­род­цы писа­ли гра­мо­ту к кня­зю Семе­ну-Лугве­ню с пред­ло­же­ни­ем ему вер­нуть­ся в Нов­го­род из-за ослож­не­ний с Ливон­ским орде­ном [11]. Посколь­ку спи­сок гра­мо­ты сохра­нил­ся (в немец­ком пере­во­де) в пись­ме ливон­ско­го маги­стра Реве­лю от 5 декаб­ря 1411 г., это дает осно­ва­ние гово­рить, что еще до офи­ци­аль­но­го раз­ры­ва с Нов­го­ро­дом Семен-Лугвень в кон­це 1411 г. нахо­дил­ся в Лит­ве. В 1412 г. «Лугвень съе­ха в Лит­ву и наме­сть­ни­кы све­де с при­го­ро­дов нов­го­родч­кых», после чего 2 янва­ря 1413 г. «король Яга­и­ло и Вито­вт и Лугвен въски­ну­ша гра­мо­ты въз­мет­ныи к Нову­го­ро­ду» [12]. Галоў­най пры­чы­най ад’езду кня­зя Сямё­на-Лынг­ве­на з Ноў­га­ра­да была бара­ць­ба за апош­ні, у якой апа­нен­там мсціслаўс­ка­му кня­зю увесь час высту­паў брат вяліка­га мас­коўска­га кня­зя Васі­ля І, Кан­стан­цін Дзмітрыевіч.

Паміж 1408 і 1411 гг. ён адна­ча­со­ва быў вялікак­няс­кім намес­ні­кам у Сма­лен­ску. У 1410 г. мсціслаўскі князь Лынг­вен са сва­ёй харуг­вай пры­маў удзел у Грун­вальд­скай бітве [13]. На дум­ку нека­то­рых даслед­чы­каў, менавіта ён кіра­ваў тымі сма­лен­скім, мсціслаўскім і аршан­скім пал­ка­мі, якія ў кры­тыч­ны момант вытры­малі ўдар кры­жа­коў і выра­та­валі саюзнае вой­ска ад пагро­му. А ў 1411 г. ён пры­маў удзел у пад­пі­сан­ні з орд­энам Тарун­ска­га міру. У гэты ж год у якас­ці наў­га­род­ска­га слу­жы­ла­га кня­зя Лынг­вен-Сямён адбіў швед­скі напад і аргані­за­ваў у адказ паход на швед­скія ўла­дан­ні, дай­шоў да Выбар­га [14]. В 1411 за­клю­чил от име­ни Нов­го­род­ской рес­пуб­ли­ки мир­ный до­го­вор со Шве­ци­ей. Аднак у 1412 г. з-за новых мас­коўскіх інтрыг ён быў выму­ша­ны ў чар­го­вы раз сыс­ці з наў­га­род­ска­га ста­ла і вяр­нуў­ся ў Вялі­кае Княст­ва Літоўскае.

Мал.2. Лугвеній Семен Оль­гер­до­вич: Печат­ка від 31.1.1388–25.4.1389.

В 1404 в Сан­до­ми­ре до­бил­ся вме­сте с ки­ев­ским митр. Ки­приа­ном и кн. Фё­до­ром Лю­бар­то­ви­чем от ко­ро­ля Вла­ди­сла­ва II под­твер­жде­ния вла­дельч. прав еп. Афа­на­сия в Пе­ре­мышль­ской и Сам­бор­ской епар­хии. Ос­но­ва­тель Онуф­ри­ев­ско­го мон. близ Мстислав­ля (1407).

Две печат­ки кня­зя Лугве­на-Семе­на: 1) печат­ка кня­зя від від 14.8.1385: В полі печат­ки паве­за; оба­біч щита літе­ри: В і А. Напис по колу: + ПЧАТЬ КНѦZѦ ЛЪГВЄН; круг­ла, роз­мір 23 мм [15]; 2) печат­ка кня­зя від від 31.1.1388–25.4.1389: В полі печат­ки рицар на коні вліво, в пра­ви­ці три­має меч. Напис по колу: + КИѦЖ … ТВ СЄМН ВОЛЬГР; круг­ла, роз­мір 40 мм [16]

З пры­ват­на­га жыц­ця кня­зя Лынг­ве­на-Сямё­на вядо­ма, што ў 1394 г. ён узяў шлюб з Мары­яй, дач­кой вяліка­га мас­коўска­га кня­зя Дзміт­рыя Дан­ско­га, ад гэта­га шлю­бу ў яго нарад­зіў­ся сын Юрый. З Мары­яй Лынг­вен быў у шлю­бе да яе смер­ці 15 мая 1399 г. [17]. Дру­гі раз князь Лынг­вен узяў шлюб у 1406-1407 гг., але імя яго новай жон­кі невя­до­ма. У той жа час ёсць звест­кі, што яна так­са­ма была з мас­коўска­га княс­ка­га дома. Ад гэта­га шлю­бу ў Лынг­ве­на ў 1411 г. у наў­га­род­скім пры­га­рад­зе Капор’і нарад­зіў­ся дру­гі сын — Яраслаў [18]

ЖЕ­НА 1-я: (14.6.1394) КНЯЖ­НА МА­РИЯ (ИН. ФЕТИ­НЬЯ) ДМИТ­РИ­ЕВ­НА МОС­КОВ­СКАЯ (* вес­на 1378–† 17.3.1399), до­чь вел. кн. вла­ди­мир­ско­го Дмит­рия Ива­но­ви­ча Дон­ско­го; памер­ла ў Мсь­ці­сла­ве, 15 траў­ня 1399 г., пакі­нуў­шы сына Юрыя.

ЖЕНА 2-я: (воз­мож­но, ок. 1406/07) СОФИЯ, до­че­ри од­но­го из моск. Рю­ри­ко­ви­чей. маці кня­зя Яра­сла­ва Тэа­до­ра Лінг­ве­неві­ча, які нарад­зіў­ся ў 1411 г.

IV генерація

2/1. КН. ЮРИЙ ЛУГ­ВЕ­НЕ­ВИЧ (* нач. 15 в. – † 1459/1461),

удель­ный кн. мсти­слав­ский (1431–57, с пе­ре­ры­ва­ми), слу­жи­лый князь в Нов­го­ро­де (1432, 1438–1440, не ра­нее 1441 – 1443, 1445–46; воз­мож­но так­же в 1458–59). Впер­вые упо­ми­на­ет­ся как уча­ст­ник за­клю­че­ния Мельн­ско­го ми­ра 1422. В 1428 при­ни­мал уча­стие в по­хо­де вел. кн. ли­тов­ско­го Ви­тов­та на Нов­го­род. Сто­рон­ник вел. кн. ли­тов­ско­го Свид­ри­гай­ло, пра што свед­чы­ць зга­д­ванне Мсці­сла­ва сярод гара­доў і зямель, якія зна­ход­зілі­ся ў залеж­на­сці ад апош­ня­га ў 1432 г. [19], і той факт, што Юрый Лынг­вё­невіч у кры­ні­цах высту­пае разам са Сві­дры­гай­лам яшчэ ў 1431 г. калі ён разам з іншы­мі літоўскі­мі кня­зя­мі пад­пі­свае пагад­ненне з кара­лём Улад­зі­сла­вам [20]. У рас­па­ча­тых баявых дзе­ян­нях мсціслаўскія князі — бра­ты Юрый і Яраслаў Лынг­ве­невічы — высту­палі разам са Свідрыгайлам.8 снеж­ня 1432 г. пад Ашмя­на­мі адбы­ла­ся бітва паміж Жыгі­мон­там Кей­с­ту­таві­чам і Сві­дры­гай­лам, яко­га пад­т­рым­лі­валі кры­жа­кі і брат вяліка­га цвяр­ско­га кня­зя Яраслаў Аляк­сандравіч. У гэтай бітве мсціслаўскі князь Юрый Лынг­ве­невіч быў захопле­ны ў палон. Але даволі хут­ка ён збег адтуль, бо гэтым ж годам дату­ец­ца ліст Сві­дры­гай­лы да вяліка­га магіст­ра Тэўтон­ска­га орд­эна Пау­ля Рус­сдор­фа, у якім паве­дам­ля­ец­ца пра прось­бу нава­га­род­цаў прызна­чы­ць ім кня­зем Юрыя Лынг­ве­неві­ча, а ў 1433 г. князь Юрый ужо быў у Ноў­га­рад­зее [21]. Восен­ню 1433 года вялікі князь Жыгі­монт спра­ба­ваў заха­пі­ць Мсціслаў. Трох­тыд­нё­вая абло­га гора­да, рас­па­ча­тая Жыгі­мон­там 26 каст­рыч­ніка, была няў­да­лай: «и сто­я­ша под Мсти­сла­вом три неде­ли не воз­ма город и пои­де в свой зем­ли» [22]. Хто кіра­ваў гэтай аба­ро­най Мсці­сла­ва, даклад­на не вядо­ма. Маг­чы­ма, тут пер­ша­па­чат­ко­ва хаваў­ся Юрый, які збег з пало­ну, а маг­чы­ма, і яго малод­шы брат Яраслаў. Пра тое, што пас­ля ад’езду кня­зя Юрыя ў Вялікі Ноў­га­рад у Мсці­сла­ве кня­жыў яго­ны брат Яраслаў, які так­са­ма пад­т­рым­лі­ваў Сві­дры­гай­лу, свед­чы­ць той факт, што яго імя як сюзер­эна, які раз­да­ваў зямель­ныя надан­ні на гэры­то­рыі Мсціслаўска­га княст­ва, сустра­ка­ец­ца некаль­кі разоў у пац­вяр­дж­эн­ні зямель­ных надан­няў кара­ля Казіміра.

Пера­лом у бара­ць­бе паміж Сві­дры­гай­лам і Жыгі­мон­там адбы­ў­ся у 1435, калі 8 верас­ня ў бітве пад Віль­ка­мірам (ны­не Ук­мер­ге, Лит­ва) Сві­дры­гай­ла быў раз­гром­ле­ны. У гэтай бітве загі­нуў Яраслаў Лынг­ве­невіч [23], малод­шы сын Сямё­на-Лынг­ве­на. В 1436/37–1440 ли­шён Си­гиз­мун­дом сво­их вла­де­ний. У ноч­на І сакавіка 1440 г. у выніку змо­вы быў забіты вялікі князь Жыгі­монт Кей­с­ту­тавіч [24]. На вялікак­няс­кі стол у Віль­ні, абы­шоў­шы Міхаі­ла Жыгі­мон­таві­ча, быў паса­д­жа­ны Казі­мір Яге­лон­чык, пля­мен­нік Жыгі­мон­та Кей­с­ту­таві­ча. В 1440 по­лу­чил свои вла­де­ния от вел. кн. ли­тов­ско­го Ка­зи­ми­ра Ягел­лон­чи­ка: «… дал ему очи­ну ёго всю, Мсти­славь и Кри­чевь, иных гра­дов и воло­стей не мало…» [25]. У Сма­лен­ску пад­час пры­ся­гі на вер­на­сць нова­му вялі­ка­му кня­зю, якую пра­вод­зіў Андр­эй Сако­віч, успых­ну­ла паўстанне, інс­піры­ра­ва­нае, вера­год­на, жыха­ра­мі гора­да, якія пад­т­рым­лі­валі Сві­дры­гай­лу. Горад пад­зя­ліў­ся на дзве част­кі. Част­ка жыха­роў выгналі з гора­да Андр­эя Сако­ві­ча і пасад­зілі на сма­лен­скі стол кня­зя Андр­эя Дара­га­буж­ска­га. Дру­гая ж част­ка баяр пае­халі да вяліка­га кня­зя Казі­мі­ра прасі­ць літас­ці. Тады, як паве­дам­ляе лета­піс, про­стыя люд­зі пачалі шука­ць «себе гос­по­да­ра» і спы­нілі свой позірк на князі Юрыі Лынг­ве­невічы. Князь Юрый прый­шоў­шы ў Сма­ленск ары­шта­ваў баяр, што езд­зілі да Казі­мі­ра, кан­фіс­ка­ваў іх маё­мас­ць, раз­даў яе сваім паплеч­ні­кам і выра­шыў не пад­на­чаль­вац­ца вялі­ка­му кня­зю Казі­мі­ру [26]. Як і ў 1432 г, ВКЛ апы­ну­ла­ся на мяжы рас­ко­ла на дзве дзяр­жа­вы. Вялікі князь Казі­мір рашучы­мі дзе­ян­ня­мі выра­шыў падаві­ць мяцеж. Але пас­ла­ныя ім вой­скі прас­та­я­лі тры тыд­ні пад Сма­ленскам і вяр­нулі­ся назад ні з чым. Адна­ча­со­ва і ў нова­га гас­па­да­ра «рус­кіх» зямель — Юрыя Лынг­ве­неві­ча — зараз было мала сіл. І калі ў ліста­пад­зе 1440 г. сам Казі­мір з усім вой­скам рушыў на Сма­ленск, князь Юрый быў выму­ша­ны збег­чы ў Мас­к­ву, а адтуль у Вялікі Ноў­га­рад [27]. Мсціслаўс­кае княст­ва зноў было кан­фіс­ка­ва­на ў дзяр­жаў­ны скарб, а сам князь Юрый быў выму­ша­ны заста­вац­ца ў Вялікім Ноў­га­рад­зе. Адтуль ён рас- пачаў пера­піску з Янам Гаштоль­дам, каб той пакла­па­ціў­ся перад вялікім кня­зем і пана­мі-радай пра дара­ванне яго ўчын­ку. Заступ­ніцтва Яна Гаштоль­да было вель­мі ўплы­во­вым, і, вера­год­на, вялікі князь Казі­мір дара­ваў Юрыю Лынг­ве­неві­чуе” яго­ны ўдзел у сма­лен­скім мяця­жы. Ва ўся­кім выпад­ку, у 1443 г. мы зноў бачым кня­зя Юрыя Лынг­ве­неві­ча ў Мсці­сла­ве. Пра гэта свед­чы­ць пры­вілей кня­зя Юрыя, яго­най жон­кі кня­гіні Сафіі и іх сына Іва­на пра пац­вяр­дж­энне надан­няў кня­зя Сямё­на-Лынг­ве­на Ануфры­еўс­ка­му мана­сты­ру [28].

Князь Юрый на пра­ця­гу 40-х гадоў ХУ ст.
даволі часта зай­маў паса­ду слу­жы­ла­га кня­зя ў Вялікім Ноў­га­рад­зе. 1444 г. мы сустра­ка­ем Юрыя Лынг­ве­неві­ча ў Ноў­га­рад­зе, адкуль ён быў выму­ша­ны з’ехаць пад націс­кам Іва­на Улад­зі­міраві­ча Аль­гер­даві­ча спа­чат­ку ў Тэўтон­скі орд­эн, а потым у Мас­к­ву. Але ў 1445 г. Юрый Лынг­ве­невіч з Мас­к­вы зноў вяр­та­ец­ца ў Ноў­га­рад. У 1445 г. зноўку едзе ў Ноў­га­рад з Мас­к­вы, ды заміж таго, каб слу­жы­ць агуль­ным мэтам Літ­вы i гора­да, абвяш­чае сябе хаўрусь­ні­кам кня­зя Міха­ла Зыг­мун­таві­ча, хоць, як выні­кае з пера­піскі 1445 г. паміж мемель­скім ком­ту­рам і вялікім магістрам Тэўтон­ска­га орд­эна, ён сам раз­гля­даў­ся ў якас­ці маг­чы­ма­га канды­да­та на вілен­скі вялікак­няс­кі стол [29]. За це Казі­мір Яге­лон­чык забірае княст­ва Мсь­ціслаўс­кае i ў 1446 г. надае яго кня­зю Васі­лю Яра­славі­чу. Акра­мя таго і кры­жа­кі ў 1446 г. хадай­ні­чалі перад вялікім кня­зем Казі­мірам пра вяр­танне кня­зю Юрыю яго «дзедічі­ны». Бара­ць­ба паміж Казі­мірам Яге­лон­чы­кам і Міхаі­лам Жыгі­мон­гаві­чам пра­ця­г­ва­ла­ся да смер­ці апош­ня­га, але Юрый Лынг­ве­невіч заста­ваў­ся ў Вялікім Ноў­га­рад­зе яшчэ і ў 1447 г. [30]. Пась­ля пароль Казі­мір вяр­тае яму Мсь­ціслаў в уре­зан­ном ви­де (за ним бы­ли со­хра­не­ны Мсти­славль и Мглин), якім нада­лей князь спа­кой­на вало­даў. Князь Ежы Лянг­ві­навіч у 1448 г. быў на сой­ме ў Любліне.

Мал.3. Юрій Семе­но­вич Лугве­но­вич князь Мсти­славсь­кий (1431–1444): Печат­ка від 27.9.1422.

У 1443 г. князь Юры Лінг­ве­невіч з жон­каю Зоф’яй ды сынам Іва­нам пам­на­жа­ю­ць i пацьвяр­джа­ю­ць фун­душ свай­го баць­кі кня­зя Сямё­на Лінг­ве­ня на мана­стыр сьв. Ануфрыя ў Мсь­ці­сла­ве. Той жа князь Юры Лінг­ве­невіч у 1453 г. разам з жон­каю Зоф’яй павя­ліч­ва­ю­ць фун­душ баць­кі на памя­нё­ны мана­стыр, запі­сва­ю­чы на яго вёскі Галоўчы­на, Калянікаў i Кама­ро­вічы з пад­да­ны­мі. Яго­ная жон­ка памер­ла каля 1445 г., а сам — у 1457 г.

Печат­ка від 27.9.1422 Юрія Семе­но­ви­ча Лугве­но­ви­ча, кня­зя Мсти­славсь­ко­го (1431–1444): в полі печат­ки знак у вигляді вило­подіб­но­го хре­ста з подвій­ним заокруг­ле­ним роз­га­лу­жен­ням здолу.
Напис по колу: + ПЄЧАТЬ КНѦZѦ ЮРЬѦ СЄМЄ­НОВНЧ; круг­ла, роз­мір 27 мм [31].

∞, перед 1432, СОФІЯ [……] (†1459/1461). Память кня­гине Софье Лугве­нье­вой Запи­са­на по хро­но­ло­гии запи­сей в сере­дине XV в. в сино­ди­ке риз­ни­цы Тро­и­це-Сер­ги­е­ва монастыря
[32].
Из уте­ши­тель­но­го посла­ния мит­ро­по­ли­та Ионы
Юрию Лугве­нье­ви­чу по слу­чаю кон­чи­ны его жены выяс­ня­ет­ся, что София умер­ла в про­ме­жут­ке меж­ду 1459 и 1461 гг.
В посла­нии мит­ро­по­лит гово­рит о заме­ча­тель­ных каче­ствах покой­ни­цы кня­ги­ни, «ее доб­рый нрав и бла­гое поко­ре­ние к Богу и к церк­ви Божи­ей». Иона уте­ша­ет кня­зя, хва­лит за то, что он похо­ро­нил жену «оу себе во сво­ем гра­де» – оче­вид­но, Мсти­слав­ле. Мит­ро­по­лит упо­мя­нул так­же о «вели­кий разум», набож­но­сти и боль­ших заслу­гах перед цер­ко­вью само­го кня­зя, его мно­го­чис­лен­ные пожа­ло­ва­ния, «еже к Богу и к церк­ви Божи­ей и к наше­му смирениу».

3/1. КН. ЯРО­­СЛАВ-ОНИ­СИМ-ФЁ­­ДОР СЕ­МЁ­НО­ВИЧ (1411–1.9.1435),

22.3.1433 в чис­ле про­чих под­пи­сал об­ра­ще­ние сто­рон­ни­ков Свид­ри­гай­ло к Ба­зель­ско­му со­бо­ру. Восен­ню 1433 года вялікі князь Жыгі­монт спра­ба­ваў заха­пі­ць Мсціслаў. Трох­тыд­нё­вая абло­га гора­да, рас­па­ча­тая Жыгі­мон­там 26 каст­рыч­ніка, была няў­да­лай: «и сто­я­ша под Мсти­сла­вом три неде­ли не воз­ма город и пои­де в свой зем­ли» [22]. Хто кіра­ваў гэтай аба­ро­най Мсці­сла­ва, даклад­на не вядо­ма. Маг­чы­ма, тут пер­ша­па­чат­ко­ва хаваў­ся Юрый, які збег з пало­ну, а маг­чы­ма, і яго малод­шы брат Яраслаў. Пра тое, што пас­ля ад’езду кня­зя Юрыя ў Вялікі Ноў­га­рад у Мсці­сла­ве кня­жыў яго­ны брат Яраслаў, які так­са­ма пад­т­рым­лі­ваў Сві­дры­гай­лу, свед­чы­ць той факт, што яго імя як сюзер­эна, які раз­да­ваў зямель­ныя надан­ні на гэры­то­рыі Мсціслаўска­га княст­ва, сустра­ка­ец­ца некаль­кі разоў у пац­вяр­дж­эн­ні зямель­ных надан­няў кара­ля Казіміра.

По­гиб в бит­ве под Виль­ко­ми­ром. Запи­сан в Вве­ден­ском сино­ди­ке [33] сто­ит «кня­зя Яро­сла­ва, име­нем Они­си­ма, Гуе­ви­не­ви­ча, уби­то­го от литвы».

V генерація

4/2. КН. ИВАН ЮРЬ­Е­ВИЧ МСТИ­СЛАВСЬ­КИЙ (? – ок. 1486),

един­ст­вен­ный сын Юрия Луг­ве­не­ви­ча, в 1457 и 1463 по­лу­чал от вел. кн. ли­тов­ско­го и польск. ко­ро­ля Ка­зи­ми­ра IV Ягел­лон­чи­ка под­твер­жде­ние сво­их прав на удел, в 1483 на­хо­дил­ся на служ­бе в Кие­ве; по­сле его смер­ти Мсти­слав­ское кн-во пе­ре­шло под управ­ле­ние его же­ны вплоть до вступ­ле­ния их до­черей в брак.

Князь Іван Юр’евіч Лінг­ве­невіч вёў ціхае жыць­цё ў Мсь­ці­сла­ве i зна­ны толь­кі праз аса­бі­стыя фун­да­цыі, менавіта: у 1458-1459 гг. князь Іван Юр’евіч запі­саў на Полац­кі Сафій­скі сабор сяло на Марын­цы. Зем­ли, пере­да­ва­е­мые Ива­ном Юрье­ви­чем вла­ды­ке Кали­сту, нахо­дят­ся в севе­ро-восточ­ной части Полот­чи­ны на гра­ни­це с Витеб­щи­ной. Веро­ят­но, вла­де­ния на Обе­ли вос­хо­дят еще к нача­лу XV в., когда дед Ива­на Юрье­ви­ча нахо­дил­ся в Полоц­ке, будучи намест­ни­ком Вито­вта. У 1463 г. князь Іван Юр’евіч разам з жон­каю кня­гі­няю Юль­ля­наю адпі­салі сабо­ру сьв. Трой­цы ў Мсь­ці­сла­ве роз­ныя дані­ны (зь зьме­сту акта выні­кае, што князь Іван Юр’евіч вало­даў Кня­жы­ца­мі), у 1468 г. князь Іван Юр’евіч запі­саў на мана­стыр сьв. Ануфрыя ў Мсь­ці­сла­ве сяло Гостынь ды ў 1483 г. князь Іван Юр’евіч Лінг­ве­невіч з кня­гі­няю Юль­ля­наю таму ж мана­сты­ру пацьвяр­джа­ю­ць i павя­ліч­ва­ю­ць нада­нь­ні свай­го дзе­да кня­зя Сямё­на Лінг­ве­ня Аль­гер­даві­ча й баць­кі кня­зя Юрыя Лінгвеневіча.

Памёр за пана­ва­нь­нем кара­ля Казі­мі­ра, перад 1489 г., у якім ужо толь­кі кня­гі­ня Юль­ля­на Мсь­ціслаўская адказ­вае на скар­гі мас­коўскіх куп­цоў, абра­ба­ва­ных ейны­мі пад­да­ны­мі. Яго­ная жон­ка кня­гі­ня Іва­на­ва Юр’евіча кня­гі­ня Юль­ля­на аса­бі­ста запі­свае ў 1461 г. на Міка­ла­еўскую царк­ву сяло Грыд­ко­ва. У 1489 г. у даку­ман­тах зна­чыц­ца як уда­ва. Ужо ўда­вою кня­гі­ня Іва­на­ва Юр’евіча кня­гі­ня Юль­ля­на Мсь­ціслаўская пацьвяр­джае й пам­на­жае фун­да­цыю нябож­чы­ка мужа на Пусты­нею мана­стыр i сабор сьв. Трой­цы ў Мсь­ці­сла­ве. Памер­ла перад 1495 г., пакі­нуў­шы дзь­ве дач­кі, Настась­сю ды Юль­ля­ну. Па сьмер­ці кня­гіні Іва­на­вай, Мсь­ціслаў як лена перай­шоў да вяліка­га кня­зя Аляк­сандра, над апе­каю яко­га засталі­ся ейныя доч­кі. У жніўні 1495 г. кня­зёу­ны мсь­ціслаўскія Настась­ся й Юль­ля­на з даз­во­лу кара­ля жыву­ць у Мсь­ці­сла­ве i вало­да­ю­ць да замуж­жа маёнт­ка­мі, якія тры­малі іхны дзед Юры i баць­ка Іван.

VI генерація

5/4. КНЖ. АНА­СТА­СИЯ ИВА­НОВ­НА МСТИ­СЛАВ­СКАЯ (? – по­сле 1523),

Пас­ля смер­ці Улья­ны Іва­наў­ны стар­эй­шая сяст­ра нябож­чы­цы, дру­гая дач­ка кня­зя Іва­на Юр’евіча Ана­стасія пача­ла прэт­эн­да­ва­ць на Мсціслаў. Хаця кароль і вялікі князь Жыгі­монт у 1507 г. пацверд­зіў былыя надан­ні Міхаі­лу Іва­наві­чу на Мсціслаў і Мглін, Ана­стасія Іва­наў­на ў гэтым жа год­зе звяр­ну­ла­ся да Жыгі­мон­та з прось­бай пра вяр­танне ёй Мсці­сла­ва і іншых спад­чын­ных маё­мас­цей. Аднак кароль адмо­віў­ся раз­гля­да­ць гэтую спра­ву на той пад­ста­ве, што ў той час у Віль­ні не было само­га кня­зя Міхаі­ла Іва­наві­ча [34].
Але Ана­стасія Іва­наў­на і нада­лей не пакі­да­ла над­зеі адсуд­зі­ць у Міхаі­ла Іва­наві­ча не толь­кі Мсціслаў, але і ўсю «волас­ць пове­ту Мсти­слав­ско­го». Заха­ва­ла­ся некаль­кі скар­гаў, дату­е­мых 1518-1522 гг., у якіх яна ад свай­го імя і ад імя свай­го сына кня­зя Юрыя, а потым і сам князь Юрый Сямё­навіч аспр­эч­валі перад кара­лём пра­вы Міхаі­ла Іва­наві­ча на вало­данне Мсці­сла­вам і яго волас- цю. Вера­год­на, пэў­ную спра­вяд­лі­вас­ць прэт­эн­зій кня­гіні Ана­стасіі Іва­наў­ны і яе сына Юрыя на Мсціслаў прызна­ваў і кароль, але не жада­ю­чы кры­ўд­зі­ць свай­го вер­на­га слу­гу, якім быў князь Міхаіл Іва­навіч, ён ўвесь час адкла­даў кан­чат­ко­вае выра­ш­энне гэта­га пытан­ня да леп­шых часоў. Сіту­а­цыя, вера­год­на, скла­д­ва­ла­ся не зусім добра для Міхаі­ла Іва­наві­ча, бо хаця на Вілен­скім сей­ме 1522 г. гэта пытанне не было кан­чат­ко­ва раз­гле­джа­на, кароль усё ж такі зага­даў не выда­ва­ць яму з кан­цы­лярыі ўжо выпі­са­ны на яго імя новы пац­вяр­джаль­ны пры­вілей [35]. Але і праз два гады (1524 г.) спр­эч­кі за Мсціслаў паміж кня­зем Міхаі­лам Іва­наві­чам і Ана­стасіяй Іва­наў­най і яе сынам Юры­ем не былі выра­ша­ны. Одна­ко 12.9.1527 з вялікак­няс­кай кан­цы­лярыі выход­зі­ць гра­ма­та вяліка­га кня­зя, якая кан­чат­ко­ва рэгу­люе ўза­е­ма­ад­но­сі­ны паміж вялікім кня­зем Жыгі­мон­там і Міхаі­лам Іва­наві­чам. З яе мы давед­ва­ем­ся, што князь Міхаіл Іва­навіч прызнаў за свай­го сына кара­леві­ча Жыгі­мон­та Аўгу­ста: «взяль вь нась собе за место сына нашо­го коро­ле­ви­ча Поль­ско­го и вели­ко­го кня­зя Литовь- ско­го выбра­но­го Жик­ги­мон­та…». Яму ж Міхаіл Іва­навіч адпі­сал «по сво­е­му живо­те» зам­кі Мсціслаў і Радамль. За гэта вялікі князь Жыгі­монт даў яму Мсціслаў і Радамль «сь бояр и сь дво­ры, сь сёлы и со всимь какь онь пер­во сего мель, дали есмо оть нась ему вь дер­жа­ние до его живо­та» [36]. Такім чынам, 12 верас­ня 1527 г. было кан­чат­ко­ва лікві­да­ва­на ўдзель­нае Мсціслаўс­кае княства.
Муж: (с ок. 1496) кн. С. М. Слу­ц­кий-Олель­ко­ви­ч (из ро­да Слуцких-Олельковичей),

6/4. КНЖ. УЛЬ­Я­НА ИВА­НОВ­НА МСТИ­СЛАВ­СКАЯ (? – до 1506/07),

шлюб дру­гой дач­кі кня­зя Іва­на Юр’евіча кня­гіні Улья­ны і кня­зя Міхаі­ла Іва­наві­ча Жаслаўска­га, што адбы­ў­ся ў кан­цы 1498 г.ці ў самым пачат­ку 1499 г. Дата­ва­ць шлюб кня­гіні Улья­ны даз­ва­ляе той факт, што ўжо 20 студ­зе­ня 1499 г. князь Міхаіл Іва­навіч Жаслаўскі надаў бага­моль­цу радамльска­му Дыянісію царк­ву Св. Бага­ро­дзі­цы, і пры гэтым ён назва­ны кня­зем мсціслаўскім [37]. 19 сакавіка 1499 г. вялікі князь Аляк­сандр за зычлівую служ­бу кара­лю Казі­мі­ру і сабе надаў кня­зю Міхаі­лу Іва­наві­чу гара­ды Мсціслаў і Мглін з усі­мі пры­лёг­лы­мі да іх ула­дан­ня­мі «увь оть­чи­ну, вечь­но, на веки веч­ным», ён даў іх не тол­кі адна­му кня­зю, але «и его кн(е)гини» [38]. З гэта­га пры­вілея віда­ць, што надан­ні Міхаіл Іва­навіч атры­маў не толь­кі ў якас­ці шлюб­на­га паса­гу, але і з улі­кам ака­за­ных ім пас­луг кара­лям і вялікім кня­зям. Менавіта дзя­ку­ю­чы гэта­му Міхаіл Іва­навіч здо­леў заха­ва­ць за сабой Мсціслаўс­кае княст­ва і пас­ля смер­ці сва­ёй жон­кі з роду Мсціслаўскіх. Гэтым жа пры­віле­ем Міхаі­лу Іва­наві­чу даз­ва­ля­ла­ся кары­стац­ца усёй нада- най маё­мас­цю «под­лу­гь того какь тый замь­ки дерь­жал князь Юрей Лынк­ге­ве­не­вич а потомь сынь его, князь Ивань» [39]. Князь Міхаіл Іва­навіч Жаслаўскі атры­маў тытул кня­зя Мсціслаўска­га і рас­па­чаў новую лінію ў гісто­рыі роду ўдзель­ных кня­зёў Мсціслаўскіх.

Сумес­нае жыц­цё кня­зя Міхаі­ла Іва­наві­ча і Улля­ны Іва­наў­ны не было доў­гім. Вера­год­на, даволі хут­ка кня­гі­ня Улья­на памер­ла, бо ўжо ў 1507 г. мес­ціслаўскі князь Міхаіл Іва­навіч меў новую жон­ку — Васілі­су, якая мела і дру­гое імя — Улья­на. Яна была дач­кой кня­зя Іва­на Юр’евіча Галь­шан­ска­га-Дуб­ра­вец- кага і княж­ны Ган­ны Чар­та­рый­с­кай. Пас­ля смер­ці Улья­ны Іва­наў­ны стар­эй­шая сяст­ра нябож­чы­цы, дру­гая дач­ка кня­зя Іва­на Юр’евіча Ана­стасія пача­ла прэт­эн­да­ва­ць на Мсціслаў. Хаця кароль і вялікі князь Жыгі­монт у 1507 г. пацверд­зіў былыя надан­ні Міхаі­лу Іва­наві­чу на Мсціслаў і Мглін, Ана­стасія Іва­наў­на ў гэтым жа год­зе звяр­ну­ла­ся да Жыгі­мон­та з прось­бай пра вяр­танне ёй Мсці­сла­ва і іншых спад­чын­ных маё­мас­цей. Аднак кароль адмо­віў­ся раз­гля­да­ць гэтую спра­ву на той пад­ста­ве, што ў той час у Віль­ні не было само­га кня­зя Міхаі­ла Іва­наві­ча [40].
Але Ана­стасія Іва­наў­на і нада­лей не пакі­да­ла над­зеі адсуд­зі­ць у Міхаі­ла Іва­наві­ча не толь­кі Мсціслаў, але і ўсю «волас­ць пове­ту Мсти­слав­ско­го». Заха­ва­ла­ся некаль­кі скар­гаў, дату­е­мых 1518-1522 гг., у якіх яна ад свай­го імя і ад імя свай­го сына кня­зя Юрыя, а потым і сам князь Юрый Сямё­навіч аспр­эч­валі перад кара­лём пра­вы Міхаі­ла Іва­наві­ча на вало­данне Мсці­сла­вам і яго волас­цю. Вера­год­на, пэў­ную спра­вяд­лі­вас­ць прэт­эн­зій кня­гіні Ана­стасіі Іва­наў­ны і яе сына Юрыя на Мсціслаў прызна­ваў і кароль, але не жада­ю­чы кры­ўд­зі­ць свай­го вер­на­га слу­гу, якім быў князь Міхаіл Іва­навіч, ён ўвесь час адкла­даў кан­чат­ко­вае выра­ш­энне гэта­га пытан­ня да леп­шых часоў. Сіту­а­цыя, вера­год­на, скла­д­ва­ла­ся не зусім добра для Міхаі­ла Іва­наві­ча, бо хаця на Вілен­скім сей­ме 1522 г. гэта пытанне не было кан­чат­ко­ва раз­гле­джа­на, кароль усё ж такі зага­даў не выда­ва­ць яму з кан­цы­лярыі ўжо выпі­са­ны на яго імя новы пац­вяр­джаль­ны пры­вілей [35]. Але і праз два гады (1524 г.) спр­эч­кі за Мсціслаў паміж кня­зем Міхаі­лам Іва­наві­чам і Ана­стасіяй Іва­наў­най і яе сынам Юры­ем не былі выра­ша­ны. Одна­ко 12.9.1527 з вялікак­няс­кай кан­цы­лярыі выход­зі­ць гра­ма­та вяліка­га кня­зя, якая кан­чат­ко­ва рэгу­люе ўза­е­ма­ад­но­сі­ны паміж вялікім кня­зем Жыгі­мон­там і Міхаі­лам Іва­наві­чам. З яе мы давед­ва­ем­ся, што князь Міхаіл Іва­навіч прызнаў за свай­го сына кара­леві­ча Жыгі­мон­та Аўгу­ста: «взяль вь нась собе за место сына нашо­го коро­ле­ви­ча Поль­ско­го и вели­ко­го кня­зя Литовь- ско­го выбра­но­го Жик­ги­мон­та…». Яму ж Міхаіл Іва­навіч адпі­сал «по сво­е­му живо­те» зам­кі Мсціслаў і Радамль. За гэта вялікі князь Жыгі­монт даў яму Мсціслаў і Радамль «сь бояр и сь дво­ры, сь сёлы и со всимь какь онь пер­во сего мель, дали есмо оть нась ему вь дер­жа­ние до его живо­та» [36]. Такім чынам, 12 верас­ня 1527 г. было кан­чат­ко­ва лікві­да­ва­на ўдзель­нае Мсціслаўс­кае княства.

Муж: (с 1492) Ми­хаи­л Ива­но­ви­ч Же­слав­ский (За­слав­ский, Изя­слав­ский, с 1499 Мсти­слав­ский) (?–1529), пра­вну­ка ли­тов­ско­го кн. Яв­ну­та (в кре­ще­нии Ио­ан­на) Ге­ди­ми­но­ви­ча, став­ше­го ос­но­ва­те­лем 2-й ли­нии М. На­ме­ст­ник в Ви­теб­ске (1494–95), в мар­те 1495 встре­чал не­вес­ту вел. кн. ли­тов­ско­го Алек­сан­д­ра – вел. княж­ну мо­с­ков­скую Еле­ну Ива­нов­ну. 19.5.1499 вел. кн. ли­тов­ский по­жа­ло­вал ему пра­ва на Мсти­слав­ское кн-во (в его со­став вхо­ди­ли зам­ки Мсти­славль и Мглин, двор­цы Крас­ное, Ряс­на, Доб­рое, Лю­до­гощ, По­рад­ни­но, Ми­хай­лов­ское, Се­ли­ще, Ко­ло­дя­зи и Бу­до­гощ со все­ми от­но­сив­ши­ми­ся к ним дво­ра­ми, зем­ля­ми и угодь­я­ми), а так­же пра­во име­но­вать­ся кн. Мсти­слав­ским. Не позд­нее 1507 кн. М. И. Мсти­слав­ский же­нил­ся вто­рым бра­ком на род­ст­вен­ни­це польск. ко­ро­ля Алек­сан­д­ра княж­не Ва­си­ли­се Ива­нов­не Голь­шан­ской (гг. ро­ж­де­ния и смер­ти не­изв.). Сыг­рал важ­ную роль в обо­ро­не вост. ру­бе­жей ВКЛ во вре­мя рус.-ли­тов. войн 1500–03, 1507–08 и 1512–22: в 1501, 1502, 1507, 1508, 1514 и 1519 ус­пеш­но обо­ро­нял Мсти­славль от рус. войск. Од­на­ко 4.11.1501 вме­сте с па­ном Е. Даш­ко­ви­чем был раз­бит под Мсти­слав­лем, по­са­ды ко­то­ро­го бы­ли со­жже­ны, а в 1503 ли­шил­ся Мгли­на, во­шед­ше­го по Мо­с­ков­ско­му пе­ре­ми­рию 1503 в со­став Рус. гос-ва. В 1508 во вре­мя вос­ста­ния кн. М. Л. Глин­ско­го, не­смот­ря на во­ен. уг­ро­зу, не пе­ре­шёл на рус. сто­ро­ну. Уз­нав о па­де­нии Смо­лен­ска, 7.8.1514 «бил че­лом» о пе­ре­хо­де на служ­бу к вел. кн. мо­с­ков­ско­му Ва­си­лию III Ива­но­ви­чу, но уже осе­нью, по­сле по­бе­ды ли­тов. войск в бит­ве под Ор­шей, опять пе­ре­шёл на сто­ро­ну ко­ро­ля Си­гиз­мун­да I Ста­ро­го. Из-за кон­флик­та с сы­ном ос­тал­ся в ВКЛ без на­след­ни­ков по муж­ской ли­нии и в 1527 за­ве­щал Мсти­слав­ское кн-во ко­ро­ле­ви­чу Си­гиз­мун­ду Ав­гу­сту (бу­ду­щий вел. кн. ли­тов­ский и польск. ко­роль Си­гиз­мунд II Ав­густ), ко­то­рый дол­жен был всту­пить в пра­ва на­сле­до­ва­ния по­сле его смер­ти. Уже в 1527–28 во вла­де­ни­ях М. И. Мсти­слав­ско­го поя­ви­лись ко­ро­лев­ские дер­­жав­­цы- на­ме­ст­ни­ки, ко­то­рым при­чи­та­лась по­ло­ви­на до­хо­дов с Мсти­слав­ско­го кн-ва. По­сле смер­ти М. И. Мсти­слав­ско­го его вла­де­ния ад­ми­ни­ст­ра­тив­но бы­ли под­чи­не­ны Ви­лен­ско­му воеводству.

Без місця у розпису

КН. ГРИ­ГО­РИЙ ЛУГВЕ­НЬЕВ

В сино­ди­ке риз­ни­цы Тро­и­це-Сер­ги­е­ва мона­сты­ря запи­са­ны князь Гри­го­рий Лугве­ньев (в кня­же­ской части), Иули­а­ния, Мат­ро­на и Тимо­фей «княж Лугве­ни­ев» не извест­ны сре­ди потом­ков Семе­на-Лугве­ня.[41] Послед­няя запись, воз­мож­но, испор­че­на. В кон­це XV в. суще­ство­ва­ла нети­ту­ло­ван­ная фами­лия детей бояр­ских Лугве­не­вых, пере­се­лив­ших­ся из Под­мос­ко­вья (В.Ф. Лугве­нев в 1490 г. купил холо­па в тре­ти мос­ков­ской) в Нов­го­род­скую землю.

Документы и акты

№ 1

1389 г., 25 апре­ля. — При­сяж­ная гра­мо­та кня­зя Семе­на-Лугве­ня Оль­гер­до­ви­ча коро­лю Вито­вту и коро­ле­ве Ядви­ге с обе­ща­ни­ем за себя и нов­го­род­цев не отсту­пать от сою­за с короной.

Публ.: АЗР. Т. 1. № 10.

№ 3

[1411 г., ранее 5 декаб­ря] — Гра­мо­та ГВНП. № 52 Нов­го­ро­да кня­зю Семе­ну-Лугве­ню с пред­ло­же­ни­ем ему вер­нуть­ся в Нов­го­род из-за ослож­не­ний с Ливон­ским орденом.

№ 4

[1457].VI.14, во Мсти­слав­ли июн(я) 14, индик­та 5. Мсти­славль. Мсти­слав­ский князь Юрий Лынг­ве­нье­вич жалу­ет сво­е­му бояри­ну Васи­лию Тол­ка­че­ви­чу зем­ца Холе­е­ви­ча и борт­ную зем­лю бра­та Холе­е­ви­ча, кото­рой рань­ше вла­дел кня­же­ский рыбо­лов Сысой.

Ори­ги­нал: AGAD. Archiwum Radziwiłłów. Dz. X. Zesp. 354. Sygn. 429. S. 5. Бума­га раз­ме­ра­ми 202 х 115 с одно­го края и 111 мм с дру­го­го края. Повре­жден­ный оттиск печа­ти на крас­ном воске.

Пуб­ли­ка­ция: Архео­гра­фи­че­ский сбор­ник доку­мен­тов, отно­ся­щих­ся к исто­рии Севе­ро-Запад­ной Руси. Т. 7, собран­ный в Несви­же и издан­ный П. Гиль­те­бранд­том и А. Миро­твор­це­вым. Виль­на, 1870. С. 4, № 6 (дата пред­ло­же­на: 1456); Ліц­кевіч А.У. Ста­ра­бе­ла­рус­кія гра­ма­ты XV ст. з Archiwum głównego akt dawnych у Вар­ша­ве // Здаб­ыт­кі. Даку­мен­таль­ныя пом­нікі на Бела­русі. Вып. 11. Мн., 2009. С. 22-23, № 10; Варонін В.А. Князь Юрай Лынг­ве­невіч Мсціслаўскі. Гіста­рыч­ны парт­р­эт. Мн., 2010. С. 59-60.

Элек­трон­ная вер­сия сде­ла­на по пуб­ли­ка­ции в «Здаб­ыт­ках».

М(и)л(о)стью Б(о)жью мы, княз Юрьи Лын­кве­не­вич, пожа­ло­ва­ли есмо бо|ярина наше­го Васи­лья Тол­ка­че­ви­ча. Дали есмо ему зем­ца на|шего Холѣе­ви­ча, а борт­ную зем­лю дали есмо ем(у) бра­та Холѣе­вич, | што за нашымъ рыбо­ло­вом была за Сысоемъ.
Слу­жы­ти тому на|шему зем­цу Холѣе­вич по тому ж, как намъ слу­жыл, и дан дава­ти по тому ж, | как намъ давал.
А нашым намѣст­ни­ком оу него не оусту­пат­ца. А | рыбо­ло­оу [sic] наше­му Сысою оу тую зем­лю не оуступатца.
Дан во | Мсти­слав­ли июн(я) 14, индик­та 5.

На обо­ро­те запи­си: 1) Е (то есть 5). На Хале­е­вичъ (запись вто­рой поло­ви­ны XV ст.?). 2) № 5. Fasc. 77 Kiszczyn.

О.Л. Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae; starbel​.by/​d​o​k​/​d​1​8​0​.​htm, 2018.XII.08.

№ 5

1 сен­тяб­ря 1452 г. — 31 авгу­ста 1453 г., Мсти­славль. Юрий Лугве­не­вич, князь мсти­слав­ский, с женою Софьею и сыном Ива­ном жалу­ет Онуф­ри­ев­ско­му мона­сты­рю земли.

Копия нача­ла XIX в. Руко­пись. На ста­ро­бе­ло­рус­ском язы­ке. (БГАМ­ЛИ, ф. 6, оп. 1, д. 14, л. 18-18 об.) 

№ 6

2 июля 1483 г., Доб­рое Село. Иван Юрье­вич Лугве­не­вич, князь мсти­слав­ский, с женою Улья­ною и детьми жалу­ет Онуф­ри­ев­ско­му мона­сты­рю зем­ли и судеб­ный иммунитет.

Копия нача­ла XIX в. Руко­пись. На ста­ро­бе­ло­рус­ском язы­ке. (БГАМ­ЛИ, ф. 6, оп. 1, д. 14, л. 25-26)

№ 6

[1529]. VII.14, индикт 2. Виль­но. Король Поль­ши, в. к. л. Сигиз­мунд I уве­дом­ля­ет мсти­слав­ско­го дер­жав­цу Ильи­ни­ча о под­твер­жде­нии Онуф­ри­ев­ско­му мона­сты­рю вла­деть име­ни­я­ми и уго­дья­ми, ранее пожа­ло­ван­ны­ми мсти­слав­ски­ми кня­зья­ми Семе­ном Линг­ве­ном, Юри­ем Линг­ве­но­ви­чем и Ива­ном Юрьевичем.
БГАМ­ЛИ (Бело­рус­ский госу­дар­ствен­ный архив-музей лите­ра­ту­ры и искус­ства, г. Минск), ф. 6, оп. 1 (Фонд И. Гри­го­ро­ви­ча, кол­лек­ция Г. В. Юди­на), Д. 14, л. 64—64об., №79.
Под­твер­жде­ние Вла­ди­сла­ва IV от 1 июля 1633 г., выпис­ка, выдан­ная Рафа­и­лу Кор­са­ку, нахо­ди­лась в архи­ве Мсти­слав­ско­го пове­то­во­го суда. 

1. Codex diplomaticus Prussicus. Urkunden-Sammlung zur ältern Geschichte Preussens aus dem Königl. geheimen Archiv zu Königsberg, nebst Regesten / Hrsg. von J. Voigt. Bd. 3. Königsberg, 1848. № 134. P. 182[↩]
2. Полоц­кая реви­зия 1552 года / Подг. И. И. Лап­по. М., 1905. (Отдель­ный оттиск из: ЧОИДР. 1905. Кн. 2). С. 174[↩]
3. Псков­ские лето­пи­си / Подг. А. Н. Насо­нов. Вып. 1. М.; Л., 1941. С. 24; Вып. 2. С. 29, 106[↩]
4. Scriptores Rerum Prussicarum. Die Geschichtsquellen der preussischen Vorzeit bis zum Untergange der Ordensherrschaft / Hrsg. von Th. Hirsch, M. Töppen, E. Strehlke. Bd. 2. Leipzig, 1863. S. 607–608; Scriptores Rerum Prussicarum. Die Geschichtsquellen der preussischen Vorzeit bis zum Untergange der
   Ordensherrschaft / Hrsg. von Th. Hirsch, M. Töppen, E. Strehlke. Bd. 3. Leipzig, 1866. S. 116–117; Dlugossii J. Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae. Liber decimus (1370–1405). Varsaviae, 1985. Lib. 10. P. 94–96; см. так­же: Varakauskas R. Lietuvos ir Livonijos santykiai XIII–XVI a. Vilnius, 1982 P. 79; Nikodem J. Rola Skirgiełły na Litwie do 1394 roku // Scripta minora. T. 2. Poznań, 1998. S. 83–129. S. 97[↩]
5. Коч­кур­ки­на С.И., Спи­ри­до­нов А.М., Джак­сон Т.Н. Пись­мен­ные изве­стия о каре­лах.[↩]
6. АЗР. Т. 1. № 10[↩][↩]
7. НПЛ. С. 383[↩]
8. ПСРЛ. Т. 11. С. 95[↩]
9. ПСРЛ. — Т. 11-12. — С. 122-123.[↩]
10. НПЛ. С. 400[↩]
11. ГВНП. № 52 Нов­го­ро­да[↩]
12. НПЛ. С. 403[↩]
13. Длу­гаш Ян. Грюн­вальд­ская бит­ва [Пер. с латин]. — М.; Л.: Изд-во Акад. наук СССР, Ленин­град­ское отдел., 1962. — С.91.[↩]
14. Нов­го­род­ская пер­вая лето­пись стар­ше­го и млад­ше­го изво­дов. — С. 402; ПСРЛ. — Т. 11-12. — С 218.[↩]
15. Дже­ре­ла: MNK, Rkps 1458, karta 101, 103; Rkps 1482, Tom 2, karta 3. 14.8.1385. Пуб­ліка­ції: Лиха­чёв Н. Мате­ри­а­лы для исто­рии визан­тий­ской и рус­ской сфра­ги­сти­ки. Выпуск ІІ. – С. 237. 14.8.1385.; Сним­ки древ­них рус­ских печа­тей. – С. 78, илл. 14.8.1385.; Codex epistolaris saeculi XV. – Vol. I. – Р. 5, n. 3. 14.8.1385.; Daniłowicz J. Skarbiec dyplomatów. – Tom I. – n. 225, 229.; Działyński A. Statut litewski. – S. 544, tab. 3. 14.8.1385.; Gumowski M. Handbuch der polnischen Siegelkunde. – S. 157, taf. 32, il. 327. 14.8.1385.; Gumowski M. Pieczęcie książąt litewskich. – S. 704, tab. 3, il. 20; tab. 6, il. 39. 14.8.1385.; Kutrzeba S., Semkowicz W. Akta unji Polski z Litwą. – S. 400, poz. 1. 14.8.1385.; Piekosiński F. Pieczęcie polskie wieków średnich. – S. 326, n. 573, il. 348. 14.8.1385.; Vossberg F. Siegel des Mittelalters. – S. 44, taf. 24, il. 106. 14.8.1385.[↩]
16. Джерела:ЛІМ, Сфр. 707.; AGAD, Perg. 4442. 25.4.1389.; BCz, Perg. 218. 25.4.1389.; MNK, Rkps 1458, karta 102, 103; Rkps 1713, karta 172. 1388–1389 рр. Пуб­ліка­ції: Цітоў А. Пячат­кі ста­ра­жыт­най Бела­русі. – С. 36, мал. 1389 р.;Цітоў А. Наш сім­вал – паго­ня. – С. 21, мал. 1388 р.; Codex epistolaris saeculi XV. – Vol. I. – P. 13–14, n. 13. 31.1.1388.; Daniłowicz J. Skarbiec dyplomatów. – Tom I. – n. 275.; Gumowski M. Pieczęcie książąt litewskich. – S. 705, tab. 5, il. 35. 31.1.1388–25.4.1389.[↩]
17. ПСРЛ. — Т. 24. —. С. 167; Там­са­ма. — Т. 25. — С. 228-229.[↩]
18. Wolff. Кпіа­го­угіе Ійеч5ко-ги5­су од Коп­са сггег­пазіё­ро уіе­Ки. — 5. 263.[↩]
19. Коце­бу А. Свид­ри­гай­ло, Вели­кий князь Литов­ский, или допол­не­ния к исто­рии Литов- ской, Рос­сий­ской, Поль­ской и Прус­ской. Пер. с немец­ко­го. — СПб.: Тип. медиц. деп. Мин-ва внутр. дел, 1835, — При­бав­ле­ние ССХ.[↩]
20. Skarbiес dyplomatow / І. Daпіlоwicz. — Wіlnо, 1862. — Т. 2. — S. 126, № 1562.[↩]
21. Skarbiес dyplomatow / І. Daпіlоwicz. — S. 133-134, № 1606.[↩]
22. Любав­ский М. К. Литов­ско-Рус­ский сейм. Опыт по иста­рии учре­жде­ний в свя­зи с вну- ірен­ним стро­ем и внеш­ней жиз­нью госу­дар­ства. — М.: Уни­вер­си­тет­ская тип., 1900. — С. 78, 80; ПСРЛ. — Т. 32. — С. 155; Там­са­ма, — Т. 35. — С. 35, 58, 77, 107.[↩][↩]
23. ПСРЛ. — Т. 32. — С. 155.[↩]
24. ПСРЛ. — Т. 35. — С. 60, 109.[↩]
25. Нов­го­род­ская пер­вая лето­пись стар­шё­го и млад­ше­го изво­дов. — С. 42[↩]
26. ПСРЛ. — Т. 32. — С. 157.[↩]
27. Там­са­ма. — С. 157; Там­са­ма. — Т. 35. — С. 60.[↩]
28. АЗР.- Т. 1. — С. 57, № 43.[↩]
29. Skarbіес dyplomatow. — S. 180, № 1806.[↩]
30. Skarbіес dyplomatow. — S. 181, № 1813; s. 185, № 1837.[↩]
31. Дже­ре­ла:
    GStAPKB, XX. HA, PU, Schiebl. 109, n. 68. 27.9.1422. Пуб­ліка­ції: Nowak P., Pokora P. Dokumenty strony polsko-litewskiej. – S. 77, il. B 86. 27.9.1422.[↩]
32. ОР РГБ. Ф. 304/III. № 25. Л. 11, 51 об., 107 об. После нее упо­ми­на­ет­ся Миха­ил Сабу­ров, кото­рый в нача­ле 1460-х гг. уже при­нял ино­че­ское имя Миса­ил.[↩]
33. Лавр­ский аль­ма­нах, 2007 г., Т. 18, с. 19.[↩]
34. РИБ, — Т. 20. — Литов­ская мет­ри­ка. Т. І. — СПб.: Сенат­ская тип., 1903. — Стб. 546, № 15[↩]
35. РИБ, — Т. 20. — Стб. 1020, Ме 300; стб. 1030, Хе 311; стб. 1071-1072, Хе 357; Литов­ская мет­ри­ка. Кни­га запи­сей № І (1380-1584) / раге­пее А. Ва!іцііз, К. Еігкоуісім5. — УіІ­піцз: Рага, 1998. — s. 118, № 567.[↩][↩]
36. АЗР. — Т. 2. — С. 181-182, № 148.[↩][↩]
37. НГАБ. — Ф. 1729. — Воп. І. — Адз. зах. 33. — Арк. 360.[↩]
38. РИБ, — Т. 10. — Стб. 783-785.[↩]
39. Там­са­ма. — Стб. 764.[↩]
40. РИБ, — Т. 20. — Литов­ская мет­ри­ка. Т. І. — СПб.: Сенат­ская тип., 1903.- Стб. 546, № 15[↩]
41. ОР РГБ. Ф. 304/III. № 25. Л. 11, 51 об., 107 об.[↩]