Лукомские - Генеограф

Герб Лукомских 1533 г. Сведения Владислава Веревки-Шелюты.

Общие сведения о роде

ЛУКОМСКИЕ — княжеский род, верагоднага нашчадка князя Андрэя Лукомскага і Старадубскага 1 Ród kniaziowski (książęcy), pochodzący od książąt Rurykowiczów, który wziął swoje nazwisko od Łukomli na Litwie.

Дачка Андрія Марыя, паводле Хронікі М. Стрыйкоўскага 2 і Хронікі Быхаўца 3, з’яўлялася другой жонкай Вітаўта (сучасныя даследчыкі гісторыі схіляюцца да думкі, што Марыя была першай 4 жонкай вялікага князя).

Князі Лукомські вважали себе Ольгердовичами лише по материнской линии.(257, s.213) Этот факт может косвенно свидетельствовать в пользу происхождения Лукомских (как и Полубинских) от одного из зятьев Ольгерда, а именно козельско-карачевского князя Святослава Титович 5

Першою дружиною Вітовта Кейстутовича була княжна лукомська Марія, яка померла до 1381 р. Схоже, що вона була останньою Рюриківною, але Лукомське князівство Вітовт утримати не зміг. У 1386 р. під час бунту полоцького князя Андрія Ольгердовича у Лукомлі був його васал Андрій (2112, s.213). Це міг бути син тракайського князя Андрій Горбатий, але міг і бути останній з Рюриковичів, брат або племінник дружини Вітовта. З усіх сестер Ягайла тільки Марія Ольгердівна могла мати відношення до Лукомського князівства, її перший муж лідський державець Войдило був страчений Кейстутом Гедиміновичем. Якщо припустити, що причиною такого вибуху тракайського князя була передача синові Войдила Лукомля, який Кейстут вважав спадком своєї невістки, то тоді виходить, що князі Лукомські походили від литовського нобіля (504, c. 190). У такому випадку Лукомські не могли би носити князівський титул у XV ст. Навіть, якщо припустити, що Ягайло домігся повернення своєму племінникові Лукомського князівства, то і тоді син Войдила міг бути лише намісником або старостою, але не князем. Тому ми відкидаємо подібну версію, хоча раніше вважали її за можливу. Зрештою син Андрія Ольгердовича не міг одружитися з сестрою Ягайла Ольгердовича від якої начеб-то походили Лукомські. Розплутати загадку походження князів Лукомських навряд чи можливо (2102). Крім того вся рання генеалогія цього роду залишається дискусійною (2112, s.213–231).
Лукомльское княжество, очевидно, во второй половине XIV в. было пожаловано кем-то из великих князей литовских основателю рода князей Лукомльских. В «Хронике Быховца» под 1402 г. сказано, что Витовт был женат второй раз на Марии, «дочери князя Андрея Лукомского и Стародубского» 6. В XIV–XV вв. Лукомль участвовал в усобицах потомков Гедимина и был хорошо укрепленным замком.

Впервые лукомльские князья в источниках упоминаются в XV в.: Василий (1463 г.) и Иван, оказавшийся в Москве на десять лет позже 7. В начале XVI в. были известны несколько князей Лукомльских. Они совместно владели замком Лукомль, местечком возле его и иными имениями в Лукомльском княжестве.

У складзе Полацкага княства Лукомль недзе ў II‑й палове ХIII — пачатку ХІV стст. увайшоў у склад Вялікага княства Літоўскага. Невядома, ці з’яўляліся ў ім час ад часу мясцовыя князі, ці ён трывала заставаўся у падпарадкаванні Полацка.

Пэўнае ўзрастанне ролі Лукомля фіксуецца з канца ХІV ст., калі ён зноў пачынае трапляць на старонкі дакументаў. У «Спісе рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх», складзеным прыкладна у 1390‑я гады, ён упамінаецца ў ліку літоўскіх гарадоў [9, с. 224]. У хроніцы Яна Длугаша Лукомль («замак Лукомка») згадваецца у сувязі з падзеямі 1386 г., пад час канфлікту паміж Ягайлам і Андрэем Альгердавічамі. Андрэй, аднаўляючы з дапамогай Тэўтонскага ордэна кантроль над Полацкім княствам, захапіў Лукомль, які затым на працягу двух сутак вытрымліваў аблогу войска, пасланага Ягайлам [10, с. 435—436]. Гэтая звестка была затым паўторана М. Стрыйкоўскім, які у 1573 г. асабіста наведаў месца падзей і апісаў рэшткі зніклага на той час замка [11, с. 75].

Царкоўны твор, які захаваўся у рукапісе ХVІ ст., распавядае пра цуды св. Мікалая Жыдычынскага, яўленыя ў Лукомлі ў 1392 г. «при князе Витовте Кестутьевичи», у выніку чаго там быў заснаваны праваслаўны манастыр, куды перабраліся манахі з Валыні [12, с. 191—192].

Затым Лукомль адыграваў даволі прыкметную ролю ў ходзе барацьбы паміж Свідрыгайлам Альгердавічам і Жыгімонтам Кейстуцьевічам у 1430-ыя гады. Ён быў апорным пунктам Свідрыгайлы, які менавіта ў Лукомлі распускаў (напэўна, папярэдне і збіраў) сваё войска [13, с. 34, 57—58; 77 і інш.].

Усё гэта сведчыць пра тое, што недзе ў канцы ХІV ст. Лукомль, дзе тады меўся моцны замак, стаў, відаць, значным адміністрацыйным цэнтрам. Напэўна, якраз тады ён стаў рэзідэнцыяй князя — родапачынальніка князёў Лукомскіх, якія пачынаюць упамінацца з другой паловы ХV ст. Праўда, Хроніка Быхаўца згадвае нейкага князя Андрэя Лукомскага і Старадубскага, дачка якога была адной з трох жонак Вітаўта [14, с. 150]. Гэтая звестка ўскосна пацвярджаецца крыжацкай хронікай Ліндэнбладта, паводле якой першай жонкай Вітаўта была руская князёуна, бацьку якой ён забіў [15, с. 376—377]. Аднак для ўпэўненага сцвярджэння аб тым, што гэты загадкавы князь валодаў менавіта Лукомлем, позней і адзікавай звесткі хронікі Быхаўца яўна недастаткова.

Дакладнае паходжанне князёў Лукомскіх было забыта ўжо ў ХVII ст. Аўтары тагачасных гербоўнікаў трактавалі яго па-рознаму. С. Акольскі лічыў, што Лукомскія маюць агульнае з князямі Палубінскімі паходжанне ад Андрэя Альгердавіча, у сувязі з чым прыпісваў ім герб Ястрабец [16, с. 206]. В. Каяловіч больш слушна адзначаў, што Лукомскія карысталіся гербам Рох, у якім сярэдні пялёстак лілеі быў заменены на крыж. Іх паходжанне ён таксама звязваў з Альгердавічамі, але па жаночай лініі. Заснавальнік роду быццам быў сынам сястры Ягайлы, на падставе чаго Лукомскія часам карысталіся і гербам Пагоня [17, с. 14, 263]. Вядомы даследчык генеалогіі беларуска-літоўскіх князёу Ю. Вольф схіляўся да думкі, выказанай яшчэ Карамзіным, што род Лукомскіх пайшоў ад кагосьці з мясцовых нашчадкаў полацкіх Усяславічаў [18, с. 213].

Стан крыніц не дазваляе выключыць ніводную з гэтых версій. Вядома, напрыклад, што ў Андрэя Альгердавіча застаўся сын Іван, які ў 1397—1399 гг. быў служылым князем у Пскове, а затым з’ехаў у Літву. Праз некалькі дзесяцігоддзяў, у 1437—1439 гг. ён зноў знаходзіўся ў Пскове [19, с. 25, 26, 44]. Беларуска-літоўскія крыніцы гэтага князя ўвогуле ні разу не згадваюць на працягу яго доўгага жыцця, таму адкрытым застаецца пытанне аб яго ўладаннях у Вялікім княстве Літоўскім, як і аб яго мягчымых нашчадках. Улічваючы, што яго бацька доўгі час валодаў Полацкам, вылучэнне яму ў якасці ўдзелу Лукомльскай воласці не здаецца неверагодным.

Вядома таксама, што зяцямі Альгерда былі некаторыя рускія князі — у прыватнасці, Святаслаў Карачаўскі і Іван Навасільскі. Пазней Ягайла аддаў сваю сястру за князя Мітка Давыдавіча, уладальніка Гарадца (Давыд-Гарадка). Таму не здаецца немагчымым і шлюб адной са шматлікіх дачок Альгерда з якімсці прадстаўніком мясцовых Усяславічаў, генеалогія якіх на працягу ХIII—ХІV стст. практычна не прасочваецца з‑за недахопу звестак.

Ва ўсякім выпадку, у першай трэці ХV ст. павінны былі існаваць некалькі (не менш двух) уладальнікаў Лукомля. Удавой аднаго з іх, напэўна, была княгіня Марына, якая памерла каля 1440 г. без нашчадкаў, бо яе пажыццёвыя ўладанні адышлі да вялікага князя Казіміра. Аб гэтым сведчыць рэестр пажалаванняў, зробленых на пачатку панавання Казіміра. Ад імя апошняга віленскі ваявода Даўгірд, які памёр у 1443 г., перадаў «в Лукомле Станьку Саковичу село Болино, данники Свядо по княгини Марине животе до воли» [20, с. 13].

Разам з тым павінен быў існаваць нейкі іншы князь, нашчадкамі якога былі пазнейшыя князі Лукомскія. 3 іх раней за усё упамінаецца Васіль Лукомскі, які ў Берасці быў сведкам па справе князёу Астрожскіх [21, с. 44]. Як паказаў Ю. Вольф, гэтая звестка датуецца 1463 г. [18, с. 213]. Вядома таксама, што нейкія неназваныя князі Лукомскія раней 1475 г. падаравалі заснаванаму ў 1450-ыя — 1460-ыя гады Чарэйскаму манастыру «село в Кореевичах» (напэўна, сучасныя Каровічы ў Чашніцкім раёне, на р. Усвейцы) і возера Залоціна непадалёку ад іх [22, с. 233]. Вядома таксама пра Івана Лукомскага, які у 1473 г. з’ехаў у Маскву, дзе пазней быў пакараны смерцю [18, с. 213].

3 вышэйзгаданага рэестру пажалаванняў Казіміра вынікае, што даволі значныя ўладанні «в Лукомле» (гэта значыць — у Лукомльскай воласці) у той жа час знаходзіліся ў распараджэнні вялікакняжацкай адміністрацыі і былі раздадзены розным асобам. Магчыма, папярэдне яны ўтваралі вотчыну аднаго з Лукомскіх, канфіскаваную ў яго як у прыхільніка Свідрыгайлы пасля перамогі Жыгімонта. За подпісам ваяводы Петраша Мантыгірдавіча (не пазней 1453 г.) са складу Лукомльскай воласці нейкаму Дашку была пажалавана «Константинова жена в Черсех» [20, с. 13]. Тут, напэўна, у скажонай форме зафіксавана назва сяла Чарэя ў сучасным Чашніцкім раёне. У той жа час маршалак Войтка атрымаў 3 сялянскія сям’і у Астапкавічах, а 2 — у «Зареи», пад якой трэба разумець тую ж Чарэю [20, с. 32]. Вышэйзгаданы Станька Саковіч у 1443 альбо 1458 г. (запіс датаваны 6‑ым індыктам) атрымаў 5 чалавек у Таранцэвічах, 2 — у Грагаровічах і 1 — у Пахомавічах, побач з атрыманым раней Болінам. У 1465 г. (13 індыкт, канцлерства Міхаіла Кезгайлы), ужо пасля смерці Станькі, «у Лукомли Олехну Саковичу и его братьи дал король Болино, как брат их Станко держал, жене пане Станковое дал король Улу, что был Жигимонт Станку дал» [20, с. 13, 32].

Апошні запіс паказвае, што маёнтак Ула быў пажалаваны Станьку яшчэ Жыгімонтам Кейстуцьевічам, забітым у 1440 г. Гэта пацвярджае думку, што апошні канфіскаваў частку Лукомльскай воласці пасля перамогі над Свідрыгайлам у 1435 г. ці крыху пазней. Тады ж, магчыма, некаторыя сёлы дасталіся князю Федку Даўгоўдавічу, пасля смерці якога у 1451 г. былі перададзены канцлеру Міхаілу Кезгайлу. Пры гэтым упамінаецца 12 чалавек у Лукомлі, 10 даннікаў і 11 цяглых сялян у сёлах Хлопавічы, Астапкавічы і Літовічы [23, с. 71, 134]. У 1476 г. пляменнік канцлера Мікалай Янавіч Кезгайла атрымліваў з даннікаў у Лукомлі 40 пудоў мядовай даніны, палову якой ён запісаў на карысць новазаснаванай капліцы у віленскім касцёле Св. Станіслава 8. Тады ж касцёл у Дзевялтове атрымаў ад яго даніну з сяла Латыголічы «на Русі» 9. Хаця сувязь гэтага сяла з Лукомльскай воласцю непасрэдна не фіксуецца, яна уяўляецца вельмі верагоднай.

Такім чынам, першыя звесткі аб тэрыторыі Лукомльскай воласці тычацца часу яе распаду, калі значная яе частка адышла да вялікага князя і была затым перададзена ў іншыя рукі. Усе гэтыя паселішчы ў далейшым ператварыліся ў асобныя шляхецкія маёнткі і князям Лукомскім больш ніколі не належалі (за выключэннем Боліна, якое вярнулася да іх праз шлюб). Тым большую каштоўнасць маюць прыведзеныя звесткі, бо ў сукупнасці з дадзенымі аб землеўладанні князёў Лукомскіх яны дазваляюць акрэсліць межы воласці на пачатку ХV ст., калі яна яшчэ захоўвала адзінства. Пры гэтым не выключана, што рэканструіраваная такім чынам тэрыторыя воласці ўзыходзіць да яшчэ больш ранніх часоў, калі яна кіравалася полацкімі намеснткамі.

Як паказана вышэй, у ХV ст. ад Лукомльскай воласці адпалі два значныя абшары, адзін з якіх трапіў у рукі паноў Саковічаў, а другі — спярша князя Даўгоўдавіча, а затым паноў Кезгайлаў. Апрача таго, у якасці самастойнага маёнтка згадваецца Чарэя. Крыніцы дазваляюць вызначыць даволі дакладна як гэтыя абшары, так і той, што застаўся ў руках Лукомскіх.

9. Тихомиров Н.М. Список русских городов дальних и ближних // Исторические записки. М., 1952. Вып. 40.
10. Dlugosz J. Roczniki czyli kroniki slawnego Krolestwa Polskiego. Warszawa, 1981. Kn. 10.
11. Stryjkowski M. Kronika Polska, Zmodzka i wszyskiej Rusi. Warszawa, 1846. T. 2.
12. Тихомиров Н.М. Описание Тихомировского собрания рукописей. М. , 1968.
13. ПСРЛ. Т. 35. М., 1980.
14. ПСРЛ. Т. 32. М., 1975.
15. Scriptores Rerum Prussikarum. Bd. 3. Leipzig, 1873.
16. Okolski S. Orbis Polonus. Т. 2. Cracovae, 1643.
17. Kojalowicz W. W. Herbarz rycerstwa Wielkiego Ksiestwa Litewsliego. Krakow, 1897.
18. Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od konca czternastego wieku. Warszawa, 1895.
19. Псковские летописи. Вып. I. М.— Л., 1941.
20. Документы Московского архива Министерства юстиции. Т. 1. М., 1897.
21. Archiwum ksiazat Sanguszkow w Slawucie. Т.1. Lwow, 1887.
22. Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 3. Спб., 1848.
23. Pietkiewicz K. Kiezgailowie i ich latyfundium do polowy XVI wieku. Poznan, 1982.
24.

Существовало несколько веток рода Лукомских. Одна из них, по-видимому, появилась в Московии из Польши в XVIII столетии, и потомки этой линии сохранили княжеский титул. Но, насколько знаю, к началу XX столетия единственной представительницей этой ветки была престарелая княжна Лукомская, жившая в Петербурге. По-видимому, с ее смертью эта линия пресеклась. Другая ветка появилась в Московии из Польши примерно в то же время, как и первая, но без княжеского титула. Третья ветка дольше других оставалась в Польше и была католической линией. Представители этой линии поселились в Киевской и Черниговской губерниях только в XIX в. и здесь перешли в православие. Княжеский титул они не сохранили. Четвертая ветка оказалась наиболее плодовитой и многочисленной. Наибольшее число их представителей осело в Полтавской губернии.

Представители второй (один из них — гвардейской конной артиллерии Владимир Лукомский) и представители третьей (главным образом художник Георгий Крескентиевич Лукомский и его брат, служивший в департаменте герольдии) задались целью доказать прямое свое происхождение от литовских князей Лукомских и ходатайствовать о получении титула. От Георгия Кр. Лукомского слышал, что их изыскания были довольно успешны и они надеялись (это было в 1914 г.), что им скоро удастся заполнить только одно недостающее звено в родословной цепи. Но революция все это, конечно, нарушила.

15. Хроника Быховца / пред., коммент. и пер. Н. Н. Улащика. – М., 1966
9. Насевіч, В. Лукомскія, княжацкі род / Л. В. Насевіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. – Мінск, 1997. – Т. 4

Основні джерела:
Насевіч В. Лукомль і Лукомльская воласць (1994) // Гістарычна-археалагічны зборнік. № 4. — Мн., 1994. С. 161 – 186.

Геральдика и сфрагистика

Łukomscy herbu Roch Odmienny[Rodzina, herbarz szlachty polskiej, t. X, Warszawa 1913, s. 39.] –

Szymon Okolski wyprowadzał kniaziów Łukomskich od Andrzeja Olgierdowicza z dynastii Giedyminowiczów 10. Nie bez podstaw zresztą, albowiem książę Andrzej rzeczywiście był w posiadaniu wspomnianej Łukomli, którą otrzymał od Krzyżaków w 1386 roku 11. Inaczej Józef Wolff, który w związku z tym, że w posiadaniu kniaziów Łukomskich znajdowały się jeszcze: Rotna, Rotnica i Szczyduty w Połockiem (okolice Drucka), widział w nich potomków książąt połockich z dynastii Rurykowiczów, zastrzegając jednocześnie, że ich litewskie pochodzenie nie jest nieprawdopodobne. Według herbarza Adama Bonieckiego «niezaprzeczalnie pochodzą oni od książąt ruskich Rurykowiczów».(?Adam Boniecki, Herbarz polski, t. XVI s. 108: Łukomscy książęta h. własnego z Łukomli, w województwie witebskim, Warszawa 1915.)).

Jeśli chodzi o herb tego rodu — podobnie jak w przypadku kniaziów Połubińskich — Paprocki i Okolski przypisywali mu herb własny, przedstawiający Jastrzębca na piersiach Orła. Z kolei Wojciech Wijuk Kojałowicz twierdził, że rodzina ta używała herbu dwojakiego: Pogoni albo herbu własnego, podobnego do herbu Roch III.

Wspólnym przodkiem wszystkich znanych później przedstawicieli tego rodu był kniaź Jan Łukomski, który podejrzany o spisek przeciw wielkiemu księciu Iwanowi III Srogiemu, został spalony żywcem w żelaznej klatce w Moskwie 31 stycznia 1493.

Представители всех четырех веток рода Лукомских претендуют на один и тот же герб «Скала». В описании герба рода князей Лукомских указано, что кроме герба «Скала» считается также гербом князей Лукомских и Литовский королевский герб «Погоня».

Печатка Івана Івановича Друцького, княз Горського, 1543 . Печатка Івана Семеновича Путяти, князя Друцького, 1422–1431 . Печатка Япослава Костантиновича, князя Лукомського, 1595 .

На печатках однієї з гілок – князів Друцьких Горських, бачимо зображення родового знака у вигляді роздвоєного знизу хреста (печатка Івана Івановича Друцького, князя Горського (1528–1551), від 1543 г.) 12, що походить від знака (роздвоєний згори хрест) на печатці протопласти роду князів Горських Івана Семеновича Путяти, князя Друцького (до 1422 після 1440), від 1422–1431. 13 Прикметно, що на печатках князів Лукомських, походження яких достеменно невідомо 14, є знак, що складається з тих самих елементів, що і в гербі князів Друцьких Горських, хрест з подвійним розгалуженням знизу. Його, зокрема, можемо бачити на відтиску печатки Ярослава Костянтиновича, князя Лукомського, від 1595. 15

Историческая география

Карта Лукомской волости XV век (Носевич)

Першыя звесткі аб тэрыторыі Лукомльскай воласці тычацца часу яе распаду, калі значная яе частка адышла да вялікага князя і была затым перададзена ў іншыя рукі. Усе гэтыя паселішчы ў далейшым ператварыліся ў асобныя шляхецкія маёнткі і князям Лукомскім больш ніколі не належалі (за выключэннем Боліна, якое вярнулася да іх праз шлюб). Тым большую каштоўнасць маюць прыведзеныя звесткі, бо ў сукупнасці з дадзенымі аб землеўладанні князёў Лукомскіх яны дазваляюць акрэсліць межы воласці на пачатку ХV ст., калі яна яшчэ захоўвала адзінства. Пры гэтым не выключана, што рэканструіраваная такім чынам тэрыторыя воласці ўзыходзіць да яшчэ больш ранніх часоў, калі яна кіравалася полацкімі намеснткамі. Як паказана вышэй, у ХV ст. ад Лукомльскай воласці адпалі два значныя абшары, адзін з якіх трапіў у рукі паноў Саковічаў, а другі — спярша князя Даўгоўдавіча, а затым паноў Кезгайлаў. Апрача таго, у якасці самастойнага маёнтка згадваецца Чарэя. Крыніцы дазваляюць вызначыць даволі дакладна як гэтыя абшары, так і той, што застаўся ў руках Лукомскіх.

Паселішчы Боліна і Свяда, што перайшлі да Саковічаў пасля смерці княгіні Марыны, існавалі яшчэ на пачатку XX ст., што дазваляе лакалізаваць іх па карце ЕўрапейскаЙ Расіі выдання 1915 г. 16. Боліна знаходзілася на мяжы сучасных Чашніцкага і Лепельскага раёнаў, паміж вёскамі Кастрыца і Дзераўня, Свяда — на рэчцы Свядзіцы, ля вёскі Слабада Лепельскага раёна. Іх межы ўпамінаюцца пры апісанні Полацкага павета маскоўскімі пісцамі у 1563 г. Тэрыторыя Болінскага маёнтка тады цягнулася на поўнач да р. Улы і ўключала сяло Межыцу 17. Там жа ўпамінаецца мяжа сяла Свяда, што ішла ад возера Берашча па аднайменнай рэчцы да р. Эсы. Натуральнай мяжой гэтага сяла на захадзе было вялізнае балота у водападзеле Эсы і Сергуча (доплыва Бярэзіны). Далей ляжалі землі сяла Домжарыцы, якое вылучылася з іншай воласці — Харэцкай, што ахоплівала вярхоўі Бярэзіны. Домжарыцы ўпамінаюцца з 1407 р., калі яны былі замацаваны за Войцахам Манівідам 18. У 1558 домжарацкі ўраднік незаконна ўехаў у сумежную Свядскую пушчу і пабіў там звяроў, за што тагачасныя уласнікі Свяда Станіслаў Петкавіч і княгіня Лукомская-Шчыдуцкая судзіліся з яго панам Васілём Тышкевічам 19.

На поўначы Боліна і Свяда межавалі з Полацкім паветам, у складзе якога маскоўскія пісцы у 1563 г. вызначалі воласць Лепель («Лепль») вакол аднайменнага возера, з царкоўнымі і шляхецкмі сёламі Белае, Ляднае, Жэжліна і Завідзічы 20. Мяжу яны праводзілі па р. Эсе і Уле, але памыляліся, бо да Лепельскай воласці адносіўся значны абшар на поўдзень ад Улы. Сяло Белае, якое знаходзілася на месцы сучаснага райцэнтра Лепеля, у першай палове ХV ст. належала ўнуку Альгерда, князю Андрэю Уладзіміравічу [18, с. 337—338], пасля смерці якога ў 1457 г. адышло да родзічаў яго жонкі — паноў Чарэйскіх, а затым Сапегаў. Першапачатковы Лепель (сучасны Стары Лепель) у 1439 г. належаў сыну вялікага князя Жыгімонта Міхаілу, які падараваў яго Віцебскаму касцёлу [29]. Яшчэ ў 1503 г. гэтаму касцёлу належалі Лепель і Бораўна (апошняе — на правабярэжжы Улы недалёка ад Белай), якія пазней перайшлі да Віленскага біскупства [30, с. 132—135].

Тое, што Лепельская воласць заходзіла на правабярэжжа Эсы і Улы, наводзіць на думку, ці не вылучылася яна раней з Лукомльскай воласці, натуральна звязанай з вадазборам гэтых рэк? Сапраўды, Лепель мог быць таксама канфіскаваны Жыгімонтам у кагосьці з Лукомскіх і перададзены часткова ўласнаму сыну, часткова — Андрэю Уладзіміравічу. Але супраць такой думкі сведчыць лёс сяла Жэжліна, якое быццам бы было вялікакняжацкай уласнасцю яшчэ пры Вітаўце. Позняя традыцыя сведчыць, што менавіта Вітаўт пажалаваў Жэжліна пачынальніку шляхецкага рода Місунаў, ад якіх яно пазней трапіла да Астравухаў [31, с. 790], у пісцовай кнізе 1563 г. памылкова названых Амструхамі. Праўда, арыгінал прывілея Вітаўта невядомы, як і іншыя бясспрэчныя ўпамінанні Жэжліна у ХV ст., таму не выключана, што гэта толькі паданне. Такім чынам, пытанне аб магчымым вылучэнні Лепельскай воласці са складу Лукомльскай застаецца адкрытым.

Што датычыць Улы, пажалаванай Станьку Саковічу Жыгімонтам, то няма падстаў звязваць яе з аднайменным паселішчам ля упадзення аднайменнай ракі ў Дзвіну. У пісцовай кнізе 1563 г. упамінаецца іншая Ула, якая знаходзілася ў 7 вярстах ад Чашнікаў і ў 25 вярстах ад Полацка. Яна названа цэнтрам асобнай воласці, «а в той волости села и деревни панские и монастырские многие» [26, с. 437]. Пад манастырскімі сёламі, напэўна, трэба разумець уладанні манастыра Іаанна Прадцечы, якому, паводле рэвізіі Полацкага замка ў 1552 г., належалі «люди коптевские, демидовские и пристойские» на р. Уле [32].

Уласна маёнтак Ула ўпамінаецца ў 1546 г., калі ён належаў князю Янушу Юр’евічу Гальшанскаму і калі адбывалася яго размежаванне з сялом Караевічы князя Андрэя Лукомскага на левабярэжжы р. Улы [33, л. 198 адв. — 199]. У 1551 г. маёнтак Ула належаў ужо троцкаму ваяводзе Мікалаю Юр’евічу Радзівілу і знаходзіўся ў закладзе ў Васіля Тышкевіча, прычым да маентка адносілася частка сяла Жэрына, іншая частка якога належала князю Лукомскаму [34, л. 200 адв. — 201 адв.].

Ля гэтай жа Улы 11 лютага 1564 г. адбылася вядомая бітва Лівонскай вайны. Гетман Мікалай Радзівіл даносіў з месца сваёй перамогі, што яна адбылася ля Улы, «мястэчка пані ваяводзінай віцебскай [35, с. 123—126]. Пры гэтым ён яўна атаясамлівае Улу з Чашнікамі, якія сапраўды былі мястэчкам і належалі ўдаве віцебскага ваяводы Станіслава Кішкі, Ганне Радзівілаўне.

М. Стрыйкоўскі, які ў 1573 г. наведаў месца бітвы і назіраў там шматлікія косці маскоўскіх ратнікаў, вызначаў гэтае месца ў адным выпадку «на палях Чашніцкіх», у другім — на палях Іванскіх» [11, с. 189—190]. Верагодна, уласна Ула знаходзілася недзе на поўнач ад Чашнікаў, непадалёку ад Іванска, Дзямідавічаў і Копцавічаў. Пры гэтым яе маёнткавы абшар дасягаў возера Жэрына і аднайменнага сяла. Усё гэта сведчыць аб цеснай сувязі Улы і Чашнікаў, якія, напэўна, папярэдне ўтваралі адзіны маёнткавы абшар. Абодва яны названы сярод уладанняў Ганны Радзівілаўны ў перапісе войска 1567 г. [36, с. 449]. У ХVІ ст. гэтыя маёнткі адносіліся ўжо да Полацкага павета, але вельмі верагодна, што якраз тут знаходзілася тая Ула, якую у свой час атрымаў пан Саковіч.

Аб папярэдняй прыналежнасці гэтага абшару да Лукомльскай воласці сведчыць і тое, што непасрэдна да Чашнікаў адносілася ізаліраваная ад іх тэрытарыяльна мясцовасць паміж Болінам і Свядам. У 1574 г., пры падзеле маёнткаў Ганны Радзівілаўны Кішчынай паміж яе дзецьмі, згадваюцца «замак і маёнтак Чашнікі і воласць, што ляжыць у Аршанскім павеце» [37, л. 156 адв.]. У інвентары Чашніцкай воласці за 1633 г. гэтая тэрыторыя акрэслена больш выразна: там знаходзіліся сяло, мястэчка і слабада з аднолькавай назвай Валосавічы, засценак у Краснай Луке (пазнейшая Красналучка), слабада Забаенне [38, с. 256—281]. Сёння Старыя і Новыя Валосавічы знаходзяцца ў Лепельскім раёне, у непасрэднай блізасці ад паселішчаў, упамянутых у пажалаванні Станьку Саковічу: Таранкевічаў (Вялікіх і Малых) і Грыгаровічаў. У тым жа пажалаванні (глядзі вышэй) упамянуты падданы Андрэйка Сядневіч, прозвішча якога пераклікаецца з назвай вёскі Слядневічы.

Вышэйзгаданы інвентар 1633 г. дазваляе акрэсліць і тую тэрыторыю, што прылягала да Чашнікаў. На ёй знаходзіліся вёскі Баркі, Смалянцы, Рагановічы, Вішкавічы, Ведрыня, Харакова, Тарантова, Асташаў і Сялец. Усе яны, напэўна, узніклі на тэрыторыі старажытнай Лукомльскай воласці, да якой трэба далучыць і сёлы Ульскай воласці, названыя ў полацкай рэвізіі 1552 г. (Дзямідавічы, Копцавічы і Прыстоі), а таксама змешчанае паміж імі сяло Іванск, на палях якога адбывалася бітва 1564 г.

Такія высновы прымушаюць звязваць з Лукомлем і абшар маёнтка Цяпіна, які знаходзіўся паміж Чашнікамі і Болінам, хаця ён непасрэдна ў час распаду Лукомльскай воласці не згадваецца. 3 пазнейшых звестак вынікае, што ў другой палове ХV ст. Цяпіна дасталася нейкаму баярыну Амельяну, а затым — яго сынам Івану і Грыгорыю Служцы. Ад першага з іх пайшоў род Амельяновічаў-Цяпінскіх, ад другога — род Служкаў, прычым абодва гэтыя роды ў ХVІ ст. выступаюць як саўладальнікі Цяпіна. Сыны Івана, Мацей і Мікалай Цяпінскія, упамінаюцца ў рэвізіі 1552 г. [32, с. 149], а сынам Мікалая быў вядомы беларускі асветнік Васіль Цяпінскі. Адначасова правы на Цяпіна захоўваў і Іван Грыгор’евіч Служка. У 1591 г. сярод маёнткаў яго ўнукаў Мікалая і Крыштафа Мікалаевічаў упамінаецца маёнтак Цяпіна з суседнімі сёламі Мокавічы і Прыстоі (частка апошняга з іх, нагадаем, выступае сярод манастырскіх уладанняў у складзе Ульскай воласці) [39, с. 411—413].

Да ўладанняў Служкаў папярэдне належала і сяло Караевічы на левым беразе Улы, насупраць Межыцы, якое зятым трапіла да князя Багдана Андрэевіча Лукомскага. У дакуменце 1579 г. гаворыцца, што некалі Караевічы былі ўласнасцю продкаў жонкі Багдана, Зофеі Іванаўны Служчанкі. Ад Служкаў яны перайшлі нейкім чынам да бацькі Багдана, князя Андрэя Іванавіча Лукомскага [33, л. 194—200]. Там жа згадваецца, што ў 1562 г. полацкі ваявода Станіслаў Давойна спрабаваў уключыць Караевічы ў лік дзяржаўных сёл Полацкага ваяводства, але Лукомскі здолеў даказаць свае правы на яго. Такая спроба можа тлумачыцца тым, што названае сяло знаходзілася на самай перыферыі былой Лукомльскай воласці, побач з уладаннямі, якія здаўна цягнулі да Полацка.

Вышэй згадвалася, што ў 1546 г. адбывалася размежаванне Караевічаў з маёнткам Ула. Да апошняга, напэўна, папярэдне адносілася суседняе сяло Павулле. Вядома, што яно ў 1550 г. было набыта Якубам П’яноўскім у Мікалая Юр’евіча Радзівіла, які годам пазней выступае як уласнік Улы [40, с. 898]. Такім чынам, даволі выразна акрэсліваецца доўгі пас у паўночнай частцы Лукомльскай воласці, які адпаў ад яе ў ХV ст. Іншы такі ж абшар ахопліваў верхнюю частку вадазбору р. Эсы, на поўдзень ад Свяда, Боліна і Валосавічаў. У другой палове ХV ст. амаль увесь ён, напэўна, належаў панам Кезгайлам.

На жаль, не вельмі дакладна прасочваецца лёс сяла Латыголічы, заходняя мяжа якога была адначасова і вонкавай мяжой былой Лукомльскай воласці. У 1541 г. Латыголічы належалі князю Юрыю Сяменавічу Слуцкаму, падданыя якога пашкодзілі мяжу суседняга маёнтка Нежыцы — уласнасці жамойцкага старасты Яна Мікалаевіча Радзівіла [41, л. 107 адв. — 109 адв.]. Апошні быў бацькам Ганны Радзівілаўны, якая, напэўна, якраз ад яго атрымала ў спадчыну Чашнікі. Ён жа, здаецца, набыў пазней і Латыголічы, якія ў далейшым разам з Нежыцамі часова перайшлі да Лаўрына Канстанцінавіча Ратомскага. «Сёлы забярэзінскія Латыголічы і Нежылічы» згадваюцца ў яго завяшчанні ў 1594 г. [42, с. 473]. У 1633 г. і пазней Латыголічы разам з сялом Жортай і мястэчкам Нача (пазнейшай Кішчынай Слабадой недалёка ад Нежыцаў, у сучасным Барысаўскім раёне) адносіліся да маёнтка Чашнікі, а сумежнае сяло Жортайка да ХVІІІ ст. заставалася ва уласнасці Ратомскіх.

Недзе паміж Латыголічамі і Нежыцамі, у вярхоўях р. Жортайкі, трэба праводзіць першапачатковую вонкавую мяжу Лукомльскай воласці. Нежыцы, напэўна, здаўна ўтваралі адзіны маёнткавы комплекс з Зембінам і Мсціжам на супрацьлеглым беразе Бярээіны, якія трапілі да Радзівілаў у ліку іншай манівідаўскай спадчыны ў былой Харэцкай воласці.

На ўсход ад Латыголічаў, у вярхоўях Эсы, знаходзіўся вялікі абшар «лукомльскіх даннікаў», які заставаўся ў руках Кезгайлаў да згасання іх роду ў 1554 г. Затым іх спадчына была падзелена паміж родзічамі па жаночай лініі — панамі Шэметамі і Завішамі [23, с. 93—96]. На працягу 1573—1593 гг. сярод уладанняў гэтых двух родаў неаднаразова ўпамінаюцца сёлы Астапкавічы, Хацюхова, Галькі, Заессе і Халопенічы [43, т. I, с. 37, 43, 76, 99; т. 4, с. 33; 44, с. 248]. Пазней яны належалі сумесна панам Валадковічу, Нонгарту і Нароўніку, а пасля 1620 г. былі скуплены аршанскім харунжым Міхаілам Млечкам і ўтварылі адзіны буйны маентак з цэнтрам у Халопенічах [45, л. 41 адв. — 45 і інш.].

Пры лакалізацыі гэтых паселішчаў складанасці ўзнікаюць толькі з Астапкавічамі, назва якіх пазней знікла. Але ў інвентары Халопеніцкага маентка ў 1777 г. упамінаецца «вёска Астапкаўшчына, альбо Дабрамысль» [46, л. 20]. Гэта дазваляе лакалізаваць вядомыя з ХV ст. Астапкавічы на месцы ці паблізу з Дабрамыслем у Чашніцкім раёне ля мяжы Лепельскага.

Да Халопеніцкага маёнтка з поўдня прымыкалі землі Барысаўскай дзяржаўнай воласці (староства). Цікава, што мяжа паміж імі перасякала вадападзел Эсы і доплываў Бярэзіны, уключаючы вярхоўі Начы ў склад Халопеніцкага маёнтка. Магчыма, гэтая мяжа складвалася стыхійна ў ходзе асваення лясных масіваў, у якім кезгайлаўскія падданыя праяўлялі большую актыўнасць, чым жыхары Барысаўскай воласці. Захаваліся звесткі аб шэрагу размежаванняў у вярхоўях Начы і Схі паміж Барысавам і Халопенічамі, якія адбываліся на працягу 1552—1641 гг. [47, л. 141—156]. На барысаўскім баку пры гэтым згадваюцца сёлы Заберычы (сучасныя Вялікія Жаберычы), Клён, Ратуцічы, Пупелічы (зараз не існуе), Ігрышча, Крацэвічы і мястэчка Барань, заснаванае на крацэвіцкіх землях. 3 імі межавалі землі халопеніцкіх сёлаў Хацюхова, Грыцкавічы, Пагарэлае, Максімаўскае, Траянава і Хралоўка.

Паміж землямі маёнткаў Халопенічы і Латыголічы на левабярэжжы Эсы знаходзіліся маёнтак Багданава і сяло Маісееўшчына. Апошяе ў ХVІ ст. неаднаразова ўпамінаецца як дробнашляхецкая ўласнасць, перад 1558 г. набытая Кліментам Дрожчай у Юрыя і Станіслава Буськавічаў [48, л. 919—920 адв.]. У вышэйзгаданым размежаванні Барысаўскай і Халопеніцкай валасцей прыгадваецца, што яшчэ ў 1524 г. барысаўскі ўраднік Каспар Кунцэвіч набыў у нейкага Станіслава Яцкавіча, уладальніка маёнтка Багданава, зямлю сяла Маісееўшчыны ў вярхоўях р. Жортайкі, якую прылучыў да Барысаўскай воласці [47, л. 144 адв.]. Магчыма, тут у скажоным выглядзе названа імя Станіслава Янавіча Кезгайлы, якому у той час належалі землі ў вярхоўях Эсы. Прынамсі, у ХVІІ ст. Багданава разам з Халопенічамі належала Міхаілу Млечку, і у далейшым яны ўтваралі адзіны маёнткавы абшар. Усё гэта дазваляе адносіць Багданава і Маісееўшчыну да маёнткаў, вылучаных з колішняй Лукомльскай воласці, хаця факт такога вылучэння непасрэдна не зафіксаваны.

На ўсходзе ад вярхоўяў Эсы старажытная Лукомльская воласць межавала з Друцкім княствам. Спроба рэканструіраваць першапачатковую тэрыторыю апошняга ўжо прадпрымалася намі [49, с. 80—81, 91—95]. Адносна мяжы паміж Друцкам і Лукомлем гэтая спроба патрабуе ўдакладненняў. Так, да Друцкага княства трэба безагаворачна аднесці землі воласці Худава, мядовая даніна з якой яшчэ ў ХІV ст. ішла друцкаму князю Васілю Міхайлавічу, ахвяраваўшаму гэтую даніну царкве ў Друцку [12, с. 9]. Гэтак жа да Друцка спярша належала і сяло Кіявец у вярхоўях р. Бобр. Упершыню яно упамінаецца ў 1562 г. у сувязі з маёнткамі Загароддзе і Коханава (сучасны Талачынскі раён), якія пасля князя Васіля Юр’евіча Друцкага-Талачынскага перайшлі да паноў Гарнастаяў, але адначасова ўяўлялі сабой «блізкасць» нашчадкаў Януша Друцкага-Любецкага [50, л. 280—282].

Звесткі пра тэрыторыю Худаўскага маёнтка адносяцца да 1562 г., калі гэты маёнтак ужо перайшоў ад князёў Друцкіх-Любецкіх спярша да князёу Сенскіх, а затым да іх родзічаў па жаночай лініі. Да Худава тады адносілася між іншым сяло Калодніца на супрацьлеглым, усходнім беразе возера Сялява [51, с. 431—433]. Такім чынам, крайнімі пунктамі колішняга Друцкага княства былі Кіявец, Калодніца, Худава, а далей на паўднёвы захад, напэўна, сяло Шчаўры (зараз Старыя Шчаўры недалёка ад Хацюхова, на ўсход ад р. Начы), якое упамінаецца сярод паселішчаў Худаўскай воласці каля 1624 г., ужо ў складзе Чарэйскага маёнтка Льва Сапегі [52].

3 Лукомльскай воласці, як ужо адзначалася, вылучылася першапачатковая тэрыторыя маёнтка Чарэя. У далейшым, пры Сапегах, гэты маёнтак быў значна пашыраны і ператварыўся ў вялізную латыфундыю, але спярша ён не меў значных памераў. У сярэдзіне ХV ст. Чарэя належала пяці братам — сынам баярына Івана Чарэйскага. Адзін з іх, Місаіл, стаў праваслаўным смаленскім епіскапам і заснаваў у сваёй частцы маёнтка, на возеры Галаўлі, манастыр у гонар Св. Троіцы, на карысць якога яго брат Міхаіл Пструг ахвяраваў землі ля азёр Галаўля і Чарэя ў 1454 г. [53, с. 1]. Іх пляменнікі, сыны трэцяга брата Дашкі, каля 1475 г. гэтак жа падаравалі манастыру ўрочышча Клубінічы (зараз — вёска на поўначы Крупскага раёна) [54, с. 233].

Адна з пяці частак Чарэйскага маёнтка праз шлюб дачкі іншага брата, Сенькі, дасталася Багдану Сапегу, які ў 1499 г. судзіўся за гэтую частку з яшчэ жывым у той час Міхаілам Пстругам. Пры гэтым згадваюцца падданыя «балючане» — жыхары сяла Балюта паблізу Чарэі [18, с. 669]. Гэты ж Багдан Сапега атрымаў паводяе завяшчання Місаіла права апекі над Чарэйскім манастыром, што прывяло да фактычнага захопу яго нашчадкамі манастырскіх зямель. У 1591 г. праўнук Багдана, славуты Леў Сапега, пры падзеле маёнткаў свайго бацькі Івана Іванавіча атрымаў маёнтак Чарэя «з наданьем и подаваньем монастыра Светое Тройцы», у тым ліку сёлы Балюта, Горкі (Горы), Канстанцінава, Махава, Забор’е, Стражэвічы, Вайдзілава, Плескачы, Клубінічы і Манастыр, а таксама іншыя паселішчы, прыкупленыя пазней да гэтага першапачатковага ядра [55, с. 291—292]. У прыватнасці, Леў Сапега ў 1590 г. купіў у Ераніма Гарнастая суседні Кіявец [55, с. 289], на землях якога пазней узнікла мястэчка Красны Стаў (сучасная Абчуга).

Мужчынскія нашчадкі Івана Чарэйскага захавалі невяліную частку яго спадчыны, і то часова. Адным з сыноў Дашкі Іванавіча быў, напэўна, Сенька Дашкавіч, сын якога Васька Сенькавіч раней 1524 г. падараваў зямлю ва ўрочышчы Асечня (зараз — вёска на поўначы Крупшчыны) князю Багдану Адзінцэвічу [18, с. 282]. Пяты з братоў, Мікіта Іванавіч, пакінуў сына Ждана і ўнука Льва Жданавіча. У 1602 г. упамінаецца, што Леў Сапега прыкупіў да Чарэі ўладанні «Левона Здановича» і іншых асоб, у тым ліку і розныя часткі суседняй Худаўскай воласці [56, с. 25—27]. У выніку сапежынскія ўладанні раскінуліся па абодва бакі ад старажытнай мяжы Лукомльскай воласці. Гэта, аднак, не перашкаджае прыкладна рэканструіраваць яе паміж Калодніцай і Кіяўцом з аднаго боку, Балютай, Асечняй і Клубінічамі — з другога.

Значная частка ўладанняў князёў Лукомскіх ХV ст. захавалася ў руках іх прамых нашчадкаў. У свой час шматлікія звесткі аб іх землеўладанні былі сістэматызаваны Ю. Вольфам [18, с. 212—224, 411—412]. Ён паказаў, што спадчыну Васіля Лукомскага ў I‑й палове ХVІ ст. падзялялі 4 яго дачкі, з якіх адна была жонкай князя Івана Вяземскага, другая, Федзя Ротніцкая (ад маентка Ротніца, сучасная Рудніца каля Лукомля) — жонкай нейкага князя Міхаіла, трэцяя, Багдана, выйшла за Яна Мікалаевіча Радзівіла, а чацвертая — за князя Фёдара Фёдаравіча Друцкага Сакалінскага (Канаплю). Ва ўладанні іх нашчадкаў пазней неаднаразова згадваецца частка мястэчка Лукомль з маёнткам Пірошыцы. У другой палове ХVІ ст. найбольш значнымі іх уласнікамі былі князі Баратынскія (нашчадкі па жаночай лініі князя Вяземскага) і паны Уладыкі (такія ж нашчадкі князя Сакалінскага).

Маёнтак Пірошцы пазней падзяліўся на Вялікія (Пірошыцы-Забор’е) і Малыя Пірошыцы, якія існавалі да савецкага часу. Яны былі лакалізаваны намі на мясцовасці праз апытанне жыхароў вёскі Забор’е Новазаранскага сельсавета Чашніцкага раёна. Вялікія Пірошыцы знаходзіліся на паўночным ускрайку гэтай вёскі, Малыя — прыкладна ў 1,5 км на паўночны захад. Не ўлічаны Ю. Вольфам дакумент 1591 г. сведчыць, што адной з князёвен Баратынскіх у той час належаў маёнтак з цэнтрам у Ляхавічах і падданымі у сёлах Пірошычы, Лутчына, Псковічы (зараз не існуе), а таксама у Касянічах (паўночна-усходні кут Крупскага раёна) і Рудным (на левым беразе Эсы побач з Латыголічамі). У тых жа сёлах жылі падданыя іншых уласнікаў, у тым ліку князя Багдана Лукомскага [57, л. 180—184]. Частка Касінічаў належала і саўладальніку Пірошыц Фёдару Уладыку, аб чым сведчаць звесткі 1554—1561 гг. [51, с. 91], а іншая частка ўпамінаецца пры вышэйзгаданым падаеле маёнткаў паміж Сапегамі у 1591 г.

Апрача нашчадкаў па жаночай лініі, у ХVІ ст. існавалі тры асноўныя галіны князёў Лукомскіх. Ю. Вольф высветліў, што адна з іх паходзіла ад князя Івана Іванавіча, які ўпамінаецца з 1488 г., і яго сына Андрэя. Галоўнымі маёнткамі гэтай галіны былі Гарадзец і Шчыдуты. Першы з іх знаходзіўся ў сучаснай вёсцы Высокі Гарадзец (паўночны захад Талачынскага раёна) і здаўна меў умацаванні. Аб тамашнім замку князёў Лукомскіх пісаў краязнаўца К. Анікіевіч [58, с. 64]. Замчышча знаходзілася на левым беразе р. Усвейкі і было знішчана кар’ерам у 1960-ыя гг. На яго рэштках пазней былі сабраны асобныя рэчы, якія зараз захоўваюцца ў школьным краязнаўчым музеі Валосаўскай СШ Талачынскага раёна. Сярод іх — кафля і кераміка ХVІ ст., а таксама двухбаковы касцяны грэбень, які нагадвае па форме характэрныя самшытавыя грэбні старажытнарускага часу. Магчыма, паселішча ў Высокім Гарадцы ўзнікла яшчэ ў XI ст., аб чым сведчыць ганчарны венчык з «бародкай», які быў знойдзены намі ў 1989 г. у двары мясцовай васьмігадовай школы, на клумбе (у 300 м на ўсход ад знішчанага замчышча, за дарогай Валосава — Нізкі Гарадзец).

Прымячальна, што прыкладна у 500 м на паўднёвы ўсход ад замчышча знаходзіўся «Барысаў камень» [59, с. 64–72], узарваны ў 1936 г. Магчыма, ён быў пастаўлены ў XI ст. для вызначэння мяжы паміж Лукомльскай і Друцкай валасцямі. Прынамсі, у ХVІ ст. маёнтак Гарадзец межаваў з сялом Рыдамль, у 1466 г. падараваным князямі Друцкімі-Бабічамі вышэйзгаданаму Чарэйскаму манастыру [5З, с. 230–232]. Гэтая мяжа была прадметам спрэчкі паміж Лукомскімі і Сапегамі ў 1558 г. [18, с. 214] і затым неаднаразова.

Маёнтак Шчыдуты быў лакалізаваны намі пад час абследавання ў 1990 г. Аднайменны фальварак існаваў да рэвалюцыі на месцы сучаснай жывёлагадоўчай фермы на заходнім ускрайку вёскі Кушняроўка Чашніцкага раёна, у 600 м на паўночны ўсход ад воз. Сарочынскага. 3 іншых паселішчаў, належачых шчыдуцка-гарадзецкай галіне Лукомскіх, у выяўленых Ю. Вольфам дакументах упамінаюцца Тоўпіна на р. Усвейцы (пазней прададзенае Сапегам), а таксама Боліна і Слядневічы, якія вярнуліся да Лукомскіх праз шлюб Андрэя Іванавіча Шчыдуцкага з Ганнай Іванаўнай Скіндзер. Іх сын Балтазар праз шпюб з Зоф’яй Фёдараўнай Уладыкай вярнуў роду частку Пірошыцкага маёнтка, а яго брат Багдан за заслугі ў Лівонскай вайне атрымаў у лен дзяржаўныя на той час сёлы Івань (Іванск) і Копцавічы, некалі належачыя да Ульскай воласці. Вышэй адзначалася, што Андрэю Іванавічу належала і сяло Караевічы на р. Уле. Гэтай жа галіне належаў невялікі абшар на левабярэжжы верхняй Эсы, аточаны з усіх бакоў землямі маёнткаў Латыголічы, Багданава і Халопенічы. Там знаходзіліся сёлы Руднае, Лужкі, Грыцкавічы і Калечая Слабада (сучасная Калечанка), завешчаныя ў 1621 г. Раманам Балтазаравічам Лукомскім на карысць заснаванай ім каталіцкай капліцы ў Рудным Сяле 21 і перададзеныя ёй у наступным годзе 22. Як ужо згадвалася, частка падданых з Руднага належала да Пірошыцкага маёнтка, а Грыцкавічы ўпамінаюцца як сяло маентка Халопенічы пры размежаванні з Барысаўскай воласцю. Гэта паказвае, што ў многіх выпадках падзел Лукомльскай воласці паміж саўладальнікамі адбываўся не на ўзроўні асобных паселішчаў, а на ўзроўні сялянскіх двароў унутры паселішча.

Другая галіна роду паходзіла ад Андрэя Іванавіча Лукомскага, які ўпамінаецца з 1499 г. і, верагодна, быў братам вышэйзгаданага заснавальніка шчыдуцкай галіны. Яго сын Андрэй Андрэевіч валодаў сумежным з Улой Жэрынам (гл. вышэй), а таксама часткай мястэчка Лукомль, сёламі Абузер’е, Абельмакавічы (Бельмакі, сучасныя Бельнякі), Халаневічы (напэўна, Вялікія Хальневічы на паўночным беразе воз. Сялява). Цэнтрам гэтых уладанняў быў замак на месцы сучаснай вёскі Замачак на беразе Усвейкі, які ў дакументах ХVІ—ХVII стст. называецца Гарадок Бельмакі ці Белгарадок Меляшкоўскі. Непасрэдна да яго адносіліся суседнія сёлы Меляшковічы, Камянец, Сабалевічы, пазней прададзеныя разам з замкам Льву Сапегу і далучаныя да Чарэйскага маёнтка [62, с. 340—341]. Замчышча ў вёсцы Замачак апісваў А. Каваленя, пазначаючы, што ўжо тады яно было амаль цалкам змыта рэчышчам Усвейкі [2, с. 190]. Якраз гэтыя ўладанні вызначалі ўсходнюю мяжу Лукомльскай воласці, апісаную ў пісцовай кнізе Полацкай зямлі ў 156З г. Па адзін бок мяжы названы лукомльскія сёлы Вячора (Вяцора), Хотыня на аднайменным возеры і Жэрына, па другі — маёнткі Беліца з Ульянавічамі, Азярэцк (сучасны Малы Азярэцк) і Вятцо (Вядзец, зараз не існуе), якія адносіліся да Віцебскага (у тэксце кнігі памылкова — «Віленскага») павета [26, с. 424].

У ХІV—ХV стст. тут пачыналася Аболецкая воласць, якая была асабістай уласнасцю Ягайлы, напэўна, яшчэ ў якасці спадчыны яго бацькі Альгерда (які ў свой час быў удзельным віцебскім князем). У Абольцах як сваім даменіяльным сяле ці мястэчку Ягайла ў 1387 г. заснаваў адзін з першых на Беларусі касцёлаў і падараваў яму возера Свеча і дзесяціну з Аболецкай воласці [24, с. 17—19]. Пазней на эемлях уздоўж р. Свечы (Свечанкі) узнік маёнтак Вядзец, вядомы ў ХVІ—ХVІІ стст. як уласнасць плябаніі Аболецкага касцёла [63, с. 61—102]. Яго тэрыторыя цягнулася да возера Сцержань. Далей на поўнач ляжалі сёлы Застарынне і Езяніца, якія ў 1563 г. належалі Пятру Свяцкаму і ў пісцовай кнізе аднесены да Полацкага павета. Цэнтрам жа маёнтка Вядзец быў аднайменны двор, які, паводле інвентару 1790 г., знаходзіўся ў чвэрці мілі (каля 2 км) ад вёсак Новае Сяло і Малінаўшчына, у паўмілі ад Рыжэўшчыны і Рыбакоўшчыны на захадзе сучаснага Сенненскага раёна 23. У ХV ст. Аболецкая воласць адносілася да Аршанскага намесніцтва, аб чым сведчыць двайная форма прыналежнасці сяла Сянно «на Рши у Обольцех» пры пажалаванні яго ў 1440-ыя гады пану Мілашу Вайшвілавічу [20, с. 10]. У тыя ж гады пан Судзімонт Доргевіч атрымаў шэраг сялянскіх службаў са складу Аболецкай воласці. Паселішчы, у якіх жылі гэтыя сяляне, не названы, але вельмі верагодна, што яны знаходзіліся на тэрыторыі пазнейшага маёнтка Беліца, які належаў зяцю Алехны Судзімонтавіча Станіславу Барташавічу Монтаўту, праз шлюб дачкі апошняга Ганны перайшоў да Яна Юр’евіча Глябовіча, а праз шлюб Зоф’і Янаўны Глябовіч — да Юрыя Зяноўевіча, які выступае уласнікам Беліцы ў пісцовай кнізе 1563 года. Беліца з належачымі да яе Ульянавічамі межавала не толькі з Вяцерай князёу Лукомскіх-Меляшкоўскіх, але і з Тоўпінам і Гарадцом — маёнткамі Лукомскіх-Шчыдуцкіх. Такім чынам, усходні адрэзак мяжы Лукомльскай воласці захаваўся да другой паловы ХVІ ст. у першапачатковым, вельмі архаічным выглядзе.

Адсутнічаюць раннія звесткі толькі пра невялікі кавалак мяжы ад Халопенічаў да Хальневічаў. Паселішчы, якія межавалі тут з Худавам, у крыніцах ХV—ХVІ стст. чамусьці не згадваюцца. Толькі больш позняя звестка ўпамінае, што ўнук Андрэя Андрэевіча Лукомскага Іван Барысавіч у 1604 г. прадаў Льву Сапегу разам з Хальневічамі і Тоўпінам таксама сяло Камянец [64, п. 14—18 адв.]. Гэты пункт, верагодна, трэба звязваць не з Камянцом на р. Усвейцы, які ніколі не выступае асобна ад Меляшковіцкага маёнтка, а з сучаснай вёскай Вялікая Каменка ў Крупскім раёне, недалёка ад Худава, бо яна ўпамінаецца ў азначаным дакуменце ў кантэксце размежавання сапежынскіх зямель з Лісічынам, Дударамі, Барсукамі і Пасёмкавічамі. Усе гэтыя паселішчы на момант складання дакумента (1678 г.) належалі трэцяй галіне князёў Лукомскіх, і вельмі верагодна, што з даўніх часоў. Гэтая трэцяя галіна паходзіла ад князя Рамана Лукомскага, упамянутага ў 1500 г. Адзін з яго сыноў, Пётр, памёр у 1547 г., пакінуўшы сына Аляксандра і ўдаву Багдану Канстанцінаўну (дачку аднаго з князёў Друцкіх-Сакалінскіх), якая паўторна выйшла за Івана Іванавіча Сапегу. Пасля смерці Аляксандра ў 1563 г. да яго айчыма адышлі не толькі ўсе маёнткі, атрыманыя некалі Пятром Раманавічам пры падзеле з братамі, але і частка маёнткаў бяздзетнага Сямёна Раманавіча, у 1561 г. падзеленая паміж пляменнікамі. У 1563 г. дзеці двух іншых братоў, Богуша і Міхаіла Раманавічаў, спрабавалі адсудзіць у Сапегі хаця б маёнткі Сямёна, з якіх на тэрыторыі Лукомльскай воласці лакалізуюцца Пачаевічы, Карэйвічы (сучасныя Каровічы на р. Усвейцы), і 24 мяшчанскіх двара ў Лукомлі 24.

У 1591 г., калі сыны Івана Сапегі дзялілі бацькаўскія маенткі, у долю Андрэя Іванавіча адышлі «двор Пачаевічы і частка у замку і месце Лукомскім» з сёламі Неўгадава, Навасёлкі, Шостаўшчына, Слідца, Дубраўкі, Стайкі, Руднае, Абызер’е і Ротніца [55, с. 291—292]. Відавочна, што яны ўтваралі частку былых уладанняў сыноў Рамана Лукомскага. Адзначым, што і ў гэты маёнткавы комплекс уваходзілі не толькі паселішчы ў наваколлі Лукомля, але і частка Грыцкавічаў і Руднага на Эсе. У той жа час Льву Сапегу дасталіся дварэц і сяло Карэвічы, сяло Касінічы (дакладней, часткі гэтых паселішчаў). Крыху пазней, у 1599 г., ён жа купіў двары і пусташы ў сёлах Карэвічы, Тоўціна і Стражовічы, якія папярэдне належалі сыну Міхаіла Раманавіча, Канстанціну Лукомскаму 25.

Трэцяй галіне Лукомскіх здаўна належала права апекі над царкоўным сялом Дабрыгоршчына (Дабрыгошы, у пісцовай кнізе 1563 г. — Добры Гарадзішча, сучасныя Дабрыгоры у Бешанковіцкім раёне). У сваім завяшчанні ў 1561 г. Канстанцін Міхайлавіч Лукомскі адзначыў, што гэтае сяло ён меў «подле обычаю продков наших князей Лукомских в держаньи и доживотью» 26. Аднак цяжка сказаць, уваходзіла яно ў першапачатковую Лукомльскую воласць ці было набыта крыху пазней. Іншыя маёнткі на тэрыторыі Бешанковіцкага раёна, на поўнач і паўночны усход ад Ульскай воласці, ужо ў ХV ст. не мелі сувязі з Лукомлем, і нішто не дазваляе меркаваць пра такую сувязь у папярэдні час. Праўда, той жа К. М. Лукомскі за геройства ў Лівонскай вайне атрымаў у лен дзяржяўны замак Улу ля вусця аднайменнай ракі, але гэтая падзея ніяк не звязана з колішнім лёсам Лукомльскай воласці. Таму мы схіляемся да таго, каб звязаць яе старажытную мяжу з паўночнай мяжой маёнтка Чашнікі, дакладна вядомай паводле позніх інвентароў. Аднак факт даўняй прыналежнасці князям Лукомскім сяла Дабрыгоршчына прымушае пакідаць гэтае пытанне адкрытым.

Такім чынам, у выніку праведзенай рэканструкцыі большасць межаў Лукомльскай воласці на пачатак ХV ст. акрэсліваецца даволі выразна (рыс. 4). Асабліва гэта тычыцца мяжы на захадзе (з Харэцкай воласцю), на поўдні (з Барысаўскай воласцю і Друцкім княствам) і на ўсходзе (з Аболецкай воласцю). Пытанні застаюцна толькі адносна сувязі з Лукомлем колішняй Лепельскай воласці і абшараў на поўнач ад Чашнікаў — Улы. Гэта не павінна здзіўляць, бо з поўначы да Лукомльскай воласці прымыкала Полацкая зямля, у складзе якой доўгі час была і сама гэтая воласць. Мяжа паміж імі ўзнікла толькі ў момант пажалавання Лукомля, а ўжо з адпадзеннем Боліна і Улы ў 1430-ыя — 1440-ыя гады страціла сваё значэнне. Не выпадкова нават новая афіцыйная мяжа Полацкага ваяводства з Аршанскіы паветам Віцебскага, устаноўленая ў 1565 г., прайшла не па гэтай старажытнай мяжы, а крыху на поўдзень ад яе. Пры гэтым Чашнікі, Цяпіна і Боліна апынуліся ў Полацкім ваяводстве, а Жэрына, Пачаевічы, Шчыдуты, Пірошыцы з Ляхавічамі, нават чашніцкія Валосавічы і болінскае Свяда — у Аршанскім павеце. У такім выглядзе мяжа засталася і пазней, нават да 1916 г. яна служыла граніцай Віцебскай губерні з Магілёускай і Мінскай.

18. Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od konca czternastego wieku. Warszawa, 1895.
19. Псковские летописи. Вып. I. М.— Л., 1941.
20. Документы Московского архива Министерства юстиции. Т. 1. М., 1897.
21. Archiwum ksiazat Sanguszkow w Slawucie. Т.1. Lwow, 1887.
22. Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 3. Спб., 1848.
23. Pietkiewicz K. Kiezgailowie i ich latyfundium do polowy XVI wieku. Poznan, 1982.
24. Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezyi Wilenskiej. Krakow, 1948.
25. Специальная карта Европейской России. М 1 : 420 000. Пг., 1915.
26. Писцовые книги, издаваемые Императорским Российским географическим обществом. Ч. I. Отд. 2. Спб., 1877.
27. Witoldiana. Codex privilegiorum Vitoldi magni ducis Lithuaniae 1386 — 1430 / Wyd. J. Ochmanski. Warszawa-Poznan, 1986.
28. Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі (НГАБ). Ф. КМФ-18. Воп. 1. Спр. 247.
29. Довгялло Д. М. Лепель, уездный город Витебской губернии. Витебск, 1905.
30. Белоруссия в эпоху феодализма. Т. I. Мн., 1959.
31. Slownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow Slowianskich. Т. 14.
32. Ревизия замка Полоцкого 1552 г. // Чтения Императорского общества по изучению древностей Российский. Кн. 2 (213). М., 1905.
33. НГАБ. Ф. КМФ-18. Воп. 1. Спр. 63.
34. Там жа. Спр. 244.
35. Сапунов А. Витебская старина. Т. 4: Документы. Витебск, 1885.
36. Русская историческая библиотека. Т. 33. СПб., 1914.
37. Дзяржаўны гістарычны архіў Літвы. Ф. ДА. Спр. 163.
38. Акты, издаваемые Виленской комиссией для разбора древних актов (АВК). Т. 33, Вильна, 1908.
39.
40. Slownik geograficzny Krolestwa Polskiego i innych krajow Slowianskich. Т. 7.
41. НГАБ. Ф. КМФ‑5. Воп. 1. Спр. 231.
42. АВК. Т. 8. Вильна, 1874.
43. Опись документов Виленского центрального архива древних актов. Вильна.
44. Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России. Т. 1. Спб., 1861.
45. Аддзел рукапісаў ЦНБ АН Украіны. Ф. 1. Спр. 5962.
46. НГАБ. Ф. 1928. Воп. 1. Спр. 281.
47. НГАБ. Ф. 2117. Воп. 1. Спр. 12.
48. НГАБ. Ф. КМФ‑5. Воп. 1. Спр. 247.
49. Варонін В.Л. Род князёу Друцкіх у гісторыі Вялікага княства Літоўскага (ХІV—ХVІ стст.) // Старонкі гісторыі Беларусі. Мн., 1992.
50. НГАБ. Ф. КМФ‑5. Воп. 1. Спр. 249.
51. Sapiehowie, materyaly historyczno-genealogiczne i majatkowe. T. 1. Petersburg, 1890.
52. Аддзел рукапісаў Вільнюсскага універсітэта. Спр. А‑1806.
53. Археографическмй сборник документов, относящихся к истории Северо-Западной Руси. Т. 2. Вильна, 1867.
54. АЗР. Т. 3. Спб., 1848.
55. Pergamentu katalogas. Vilnius, 1980.
Довгялло Д.М. Черейский монастырь // 56. Могилевская старина. 1901. Вып. 2.
57. НГАБ. Ф. КМФ‑5. Воп. 1. Спр. 282.
58. Аникиевич К.Т. Сенненский уезд МогилевскоЙ губернии. Могилев, 1907.
59. Раманов Е.Р. Борисов камень в с. Высокий Городец Сенненского уезда Могилевской губернии // Записки Северо-Западного отделения Императорского Русского Географического Общества. Вильно, 1912. Кн. 3.
60. НГАБ. Ф. 937. Воп. 3. Спр. 3.
61. Аддзел рукапісаў Цэнтральнай навуковай бібліятэкі АН Літвы. Ф. 273, Спр. 3673.
62. Slownik geograficzny Krolestwa Polskiego ... Т.6.
63. Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской.. Т. 20. Витебск, 1890.
64. НГАБ. Ф. 2117. Воп. 1. Спр. 5.
65. 66.

Генеалогiя

Po najdłuższym życiu ks. Maryny Łukomskiej przeznacza W. Ks. Kazimierz Bolino Stankowi Sakowiczowi 1443 r. (ML. Zap. 3 f. 13). Według badań p. Wilczyńskiego, ta ks. Maryna była wdową po ks. Iwanie Łukomskim, a matką książąt: Bazylego, Jana, Romana, Michała i Andrzeja Iwanowiczów, z których Jan stał się protoplastą istniejącej linji Szczyduckiej, Roman i Andrzej wygasłych Poczajewickiej i Mieleszkowickiej.

Pozostawił córki:

W tym czasie Hanna wdowa po ks. Łukomskim była 2‑o v. żoną Andrzeja Niemirowicza, wojewody kijowskiego. Córka jej, ks. Maryna, żona Michała Piotrowicza Kuchmistrzowicza, pozwała 1528 r. ojczyma swego o 150 kóp groszy, zapisanych jej samej przez matkę z pominięciem jej brata i siostry (ML. Sąd. 4 f. 202; Zap. 40 f. 448).

Linja Mieleszkowicka.

Ks. Andrzej Iwanowicz, dziedzic Mieleszkowicz, pisał się czasem księciem Mieleszkowskim. W 1491 r. miał sprawę z Ginwiłowiczami, 1499 r. otrzymał nakaz wielkiego księcia zwrotu gruntów Mikołajowi Budkowiczowi, 1502 roku procesował się o grunta z dziekanem oboleckim, 1508 r. był stronnikiem Glińskiego. Z księżnej Fedorównej Czetwertyńskiej pozostawił córki: Annę za Eustachym Jacyniczem i Agrafenę Duchnę, żonę 1‑o v. ks. Michała Ossowickiego, 2‑o v. Semena Kmity i syna Andrzeja. Ks. Agrafena spisała testament 1‑go Listopada 1554 r., w którym wspomina brata i siostrę, umarła bezdzietnie wkrótce potem. ¶

Ks. Jan Borysowicz, zasądzony 1595 r. o dług przez Hołubickiego, świadczył 1599 r. przy sprzedaży Korejewicz, obrany 1600 r. podkomorzym orszańskim, nie utrzymał się na tym urzędzie, poborca orszański 1601 r., podsędek ziemski 1613 r., a sędzia ziemski orszański 1620 r., sprzedał 1604 r. różne grunta ks. Jerzemu, podzielił się 1605 r. z ks. Romanem spadkiem po stryju, kupił 1608 roku część Łukomli i Rotnicy od ks. Romana, a sprzedał mu Liszki 1612 r., odstąpił 1623 r. Mieleszkowicz synowi Bazylemu i sprzedał Biełhorodek zięciowi, testamentem spisanym 1626 r. zapisał żonie, Marynie Bohdanównie Stetkiewiczównie, 600 kóp groszy na Wołowni, Rotnicy, Zastarzyniu i innych dobrach, umarł 1627 roku. W 1593 r. wspomniany jako dyssydent, poczynił zapisy na zbór kalwiński w Łukomli, ale się nawrócił i fundował klasztor Franciszkanów w Łukomli. Córka jego, Helena, jest 1616 r. żoną Adama Szorca Sławęckiego, który najpierw trzymał w zastawie, a później kupił od teścia Biełhorodek za 600 kóp groszy. Drugiej córce Ewie, zakonnicy, zapisał brat Jan 200 kóp groszy 1631 r. Synów pozostało dwóch: Jan i Bazyli.

Ks. Jan Janowicz Borysowicz ma proces 1627 r. o uwięzienie Eustachego Stoszy, mieszczanina z Łukomli, uwolnionego z poddaństwa i obdarzonego młynem przez jego ojca, 1629 r. sprzedał Bielkowszczyznę Stetkiewiczom, testamentem spisanym 1631 r. przekazał majątek bratu, zapisał żonie, Barbarze Ogińskiej, 15,000 tynfów na Rotnicy i w dożywocie Wielembor, siostrze zakonnicy Ewie, 200 kóp groszy, kościołowi w Łukomli plac i grunta i pochować się kazał u Ś‑go Jana obok ojca. Żychliński daje mu mylnie za żonę Barbarę Dorohostajską, wojewodziankę smoleńską (V f. 424).

Ks. Bazyli Janowicz otrzymał 1617 r. od ojca, za konsensem królewskim, grunta pod Orszą, a 1623 r. Mieleszkowicze, które 1624 r. zastawił, a 1629 r. ostatecznie sprzedał Sapieże, uczynił 1630 r. znaczny zapis na fundację Bernardynów w Orszy, dokończył też fundacji ojca i brata Franciszkanów w Łukomli, po śmierci brata procesował się z Sapiehami 1631–1635 r., sprzedał Świstołoki, Tyszyno, Woraksino Stetkiewiczom 1630 r., umarł około 1649 r. Z żony, Zofji Judyckiej, miał córki: Aleksandrę 1‑o v. Florjanowę Słońską, 2‑o v. Jerzowę Uhlikową i Zofję Antoniowę Hornowską. Linja Poczajewicka ¶

Ks. Roman, dziedzic Poczajewicz, ożeniony z córką Michała Iwanowicza Petrucza v. Pstruga 1500 r., pozostawił z niej synów: Bohusza, Piotra, Szymona i Michała, którzy odziedziczywszy po matce część Czereji, Pstrugowa czyli Łyczkowa i innych dóbr, procesowali się długie lata 1533 i 1541 r. z Sapiehami, współdziedzicami tych dóbr. W 1529 r. mają sprawę o różne ziemie z ks. Andrzejem z Mieleszkowicz.

Ks. Piotr Romanowicz zapisał 1533 r. żonie, Barbarze, trzecią część majątku, którą mu ona zwróciła 1539 r., a nadto umierając 1542 r. zapisała mu cały majtek. Ks. Piotr poślubił następnie ks. Bohdanę Konstantynównę Sokolińską Konoplankę i zeznał 1546 r. testament, w którym obok zapisów bogatych na kościół, przeznaczył żonie trzecią część majątku, a jedynemu synowi Aleksandrowi resztę. Wdowa wyszła 2‑o v. za Jana Sapiehę, wojewodzica podlaskiego, 1548 r., a syn, trzymany w opiece przez ojczyma, którego pozwał o to ks. Sergjusz 1563 roku, umarł młodo i bezżennie. ¶

Ks. Szymon Romanowicz występuje z braćmi 1533–1541 r., trzymał w zastawie dobra bratanków Michałowiczów 1558 r., pozwał 1560 r. bratanka Bohdana o najazd Łyczkowa, umarł wkrótce, zapisawszy majątek wdowie i synom ks. Andrzeja ze Szczydut, ale tych rodzeni bratankowie do dóbr nie dopuścili. Ks. Bohusz, inaczej Grzegorz, Romanowicz, najstarszy z braci, stawił na popis 1506 r. pięć koni, nie żył już 1533 r., w którym wdowa po nim razem z jego braćmi zaczęła proces z Sapiehami o Czereję, a pozostawił synów: Sergjusza i Chomę czyli Tomasza. Obaj bracia dochodzą spadku po stryju Szymonie i procesują Jana Sapiehę o skrzynię z dokumentami po tymże stryju i o opiekę nad ks. Aleksandrem 1563 r. Po ks. Chomie została tylko córka, ks. Bohdana, 1‑o v. żona Wasila Głuchego, 2‑o v. Mikołaja Narbuta 1596 r.

Ks. Sergjusz Bohuszewicz, pozwany 1559 r. przez Sapieżyną o najazd Czereji, wojując z Moskwą dostał się do niewoli 1565 r., z której dopiero 1571 r. wydobyty zamianą. Żona jego, Dorota Skinderówna, w czasie niewoli męża stawiła na popis 1565 r. cztery konie. Drugiej żonie, Marynie Szymonównie Newelskiej, zapisał ks. Sergjusz 1584 r. dożywociem 1,000 kóp groszy na całym majątku, przekazując własność jedynemu synowi z pierwszej żony Jerzemu (Zs. Orszań.). ¶

Ks. Jerzy Sergjuszowicz świadczył 1599 r. przy sprzedaży Korejewicz przez ks. Konstantowę, kupił 1604–1605 r. części różne od ks. Jana Borysowicza Mieleszkowskiego, umarł młodo, pozostawiwszy z żony, Anny Grzegorzówny Mirskiej, 2‑o v. Jerzowej Przysieckiej, córki: Krystynę za Józefem Rabiejem Gnojnickim i Aleksandrę, i syna Samuela Eustachego, którym matka zapisała 1,200 kóp groszy litew 1610 r. (Tryb. Litew. 114 f. 499–800). Gnojniccy zajęli przemocą Łukoml i Poczajewicze, ale opieka odebrała im te dobra, oddając w zarząd dla brata 1618 roku.

Ks. Samuel Eustachy Jerzowicz, ur. 1605 r., podwojewodzi witebski 1641 roku, pułkownik królewski 1655 r., sekretarz królewski 1669 r., stolnik wołkowyski 1671 r., do 1622 r. zostawał pod opieką ks. Romana Baltazarowicza ze Szczydut, który mu zapisał umierając 1622 r. tysiąc kóp groszy na Bolinie i wszelkie ruchomości. Objąwszy zarząd dóbr ojczystych Samuel Eustachy nabył część Wołowni od ks. Stanisława, zastawił 1627 r. Pośnikowicze i Borsuki za 1,200 kóp groszy Sapieże, za żoną, Maryną Kisielówną Dorohinicką, córką Jana, otrzymał dobra Wymno 1628 r., procesował 1629–1630 r. Annę z Sapiehów Sanguszkowę o Poczajewicze i Łukoml, sprzedał 1630 r. zastawione Sapiehom Pośnikowicze i Borsuki, a kupił 1631 r. resztę Wołowni od książąt Jana Kazimierza i Władysława ze Szczydut, którą sprzedał w następnym roku za 20,000 florenów Sapiehom. W 1633 r. jako rotmistrz poszedł z Władysławem IV‑m do Moskwy, za poniesione w wyprawie trudy i koszta otrzymał Szuchryn. W 1637 r. uzyskał zniesienie banicji, której uległ w sprawie z Wigantową i Galimskiemi; 1640–1641 r. wraz z żoną darował dwór i plac na zamku wyższym w Witebsku Jezuitom, 1641 r. dostaje dobra po bannitach, Bazylim i Zofji z Judyckich Łukomskich; 1644 r. procesowany przez Sapiehów o dokumenta tyczące Wołowni; wyznaczony z sejmu 1647 r. do rozgraniczenia Wieliża, Uświata i Newla; uczestniczył 1655 r. razem z synem Teodorem w nieszczęśliwej bitwie pod Wierzchowicami; otrzymał 1656 r. w Smoleńsku potwierdzenie od cara posiadania wszystkich majątków; po wuju Sebastjanie Mirskim, razem z przyrodniemi braćmi Przysieckiemi, odziedziczył 1663 r. obszerne dobra Ułę; spisał testament 15-go Listopada 1665 r., którym podzielił dobra między synów — Teodora Felicjana i Dadźboga Jerzego, podpisał uchwały sejmiku orszańskiego 1668 r., z przyrodnim bratem Bronisławem Przysieckim, fundował 1669 r. klasztor Dominikanów w Ule, którą to fundację sejm 1678 r. zatwierdził, razem z siostrą Gnojnicką, pozwany 1671 r. przez Ogińskich o bezprawne zajęcie Uły i Widza po Mirskich, bannitowany 1675 r. za nieposłuszeństwo wyrokom sądowym, umarł 1680 r. (M. Lit.; Ist. Jur. Mat. XXII-XXVI; Vol. Leg. IV i V passim.; Archiwum Włodz. Łukomskiego). Synowie Eustachego bardzo smutno się wsławili zrywaniem sejmów i ciągłemi procesami i awanturami, o czem obszernie pisze Chrapowicki w Djarjuszu i czego dowodzą liczne akta sądowe. Przy tem obaj byli w wojsku i nieraz dzielnie się bili. ¶

Ks. Teodor Felicjan, sekretarz królewski 1668 r., obrany sędzią ziemskim witebskim razem z Sokolińskim 1672 r., wygrał sprawę i zyskał potwierdzenie po drugim wyborze 1678 r., kilkanaście razy posłował na sejmy, elektor królów — Michała, Jana III-go i Augusta II-go, członek różnych komisji, poseł do Moskwy 1710 r., po powrocie z poselstwa zastawił Wymno, sprzedał Łuszczycę, którą dostał za żoną ks. Heleną Drucką Horską i wkrótce umarł, przeżywszy obydwóch synów: Dominika, dziedzica Wielkich Łuk po dziadzie, zmarłego bezżennie i Samuela Jana. Z córek jego: Marjanna Judyta, wyszła 1‑o v. za Kazimierza Dorohinickiego Kisiela, 2‑o v. za Kazimierza Sakowicza, pisarza ziemskiego witebskiego 1716 r.; Raina (Regina), 1‑o v. za Olbrachta Niemirowicza Szczyta, podstolego połockiego, zmarłego 1694 r., a 2‑o v. za Ignacego Nowackiego, starostę wyszogrodzkiego, sędziego ziemskiego witebskiego, wraz z którym sprzedała przed 1719 rokiem Dreczyłuki Kisielowi za 120,000 florenów; Zofja, 1‑o v. żona Stanisława Przeradowskiego, 2‑o v. Samuela Nieciszowskiego; Joanna za Wawrzyńcem Kostrowickim, podsędkiem ziemskim mińskim i Katarzyna za Kazimierzem Przecławskim. ¶

Ks. Samuel Jan, drugi syn Teodora Felicjana, pisarz ziemski orszański 1690 r., poseł orszański na sejm 1695 r., otrzymał w dożywocie Hajno, w mińskim, 1695 r., umarł 1696 r., pozostawiając z żony, Ewy Krystyny Wojnianki Jesienieckiej, córki Daniela, sędziego rzeczyckiego, 2‑o v. Jerzowej Chaleckiej, jedynego syna Jozafata, rotmistrza orszańskiego 1716 r., następnie starostę bialskiego, zmarłego bezdzietnie 1725 r.

Ks. Dadźbog Jerzy, wójt 1671 r. i podczaszy miński 1672 r., elektor Jana III-go z mińskiego, stolnik połocki 1677 r., wojski witebski 1690 r., przebywał kilka lat w niewoli w Moskwie, kilkakrotny poseł na sejmy, ożeniony z Izabellą Anną Bychowcówną, 2‑o v. Adamową Kisielową, pozostawił z niej córkę Klarę, wydaną za Herburta i synów: Eustachego Franciszka i Felicjana, którzy już zwykle tytułu książęcego nie używali. ¶

Ks. Eustachy Franciszek, elektor Augusta II-go, z witebskiego, podczaszy witebski 1699 r. i starosta bialski 1700 r., po śmierci żony, Róży Teodory Janiszewskiej, zaszłej 1710 r., został zakonnikiem, a jedyna córka jego, Elżbieta, zmarła zdaje się niezamężna. ¶

Ks. Felicjan, elektor Augusta II-go, z witebskiego, darował 1713 r. dom i plac na zamku witebskim siostrze stryjecznej, Rainie Nowackiej, kupił 1717 r. Dawidkowce za 30,000 florenów od Sakowiczów, a sprzedał im część Wymna, zapisał 1739 roku Dawidkowce, Seledcowo i Bychowo żonie Eleonorze Lateckiej, a w następnym roku te same dobra Sakowiczom, z obowiązkiem utrzymywania go do śmierci, nękany długiemi procesami umarł bezdzietny 1750 r. (ML.: Akta XV; Ist. Jur. Mat. XXI-XXVII; V. L. IV i V passim.; Wit. Star.).

Ks. Michał Romanowicz, najmłodszy z braci, umarł 1551 r., pozostawiwszy z pierwszej żony, Katarzyny Werkutównej, córkę Annę, a z drugiej — Marji Bohdanównej, dzieci: Piotra, Bohdana, Konstantego, Putiatę czyli Ławryna, Andrzeja, Olenę i Aleksandrę. Anna, nie wydana za mąż przez ojca? który trzymał jej majątek po matce Werkutowszczyznę nad Niewiszą, uciekła od niego i wyszła za ziemianina trockiego Jana Mikołajewicza, który pozwał 1559 r. rodzeństwo żony o wyprawę i ruchomości po jej matce. Anna umarła bezdzietnie zapisawszy majątek bratu Konstantemu. Jedna z córek ks. Michała była za Mikołajem Wilczkiem, pisarzem wojewody wileńskiego, którego ks. Konstanty w testamencie nazywa swym szwagrem. ¶

Ks. Piotr Michałowicz, ostatni raz wspomniany z braćmi 1558 r., umarł wkrótce bezżenny.

Ks. Bohdan Michałowicz występuje jeszcze 1563 r. obok braci i krewnych, a w 1565 r. wdowa po nim, Maryna Nielubówna, wysyła konnych na wojnę. ¶

Ks. Putiata albo Ławryn Michałowicz umarł 1571 r., zapisawszy majątek bratu Konstantemu. ¶

Ks. Andrzej Michałowicz żył jeszcze 1581 r., wspomniany w testamencie brata Konstantego. ¶

Ks. Konstanty Michałowicz, jako rotmistrz królewski, dzielnie się odznaczył pod Ułą 1668 r., został tez wkrótce starostą ulskim i otrzymuje 1571–1577 roku różne polecenia królewskie co do straży granic. W 1579 r. zdobył Turowlę, przy czem z nieostrożności spłonął cały zamek. W 1581 r. 28-go Maja spisał ks. Konstanty testament, w którym wyznaczył opiekę nad dziećmi, póki syn najstarszy Jarosław nie dojdzie do 24-ch lat, to jest do 1587 r., bo wtedy on ma objąć opiekę nad rodzeństwem: Melchiorem, Baltazarem, Zofją i Aleksandrą; córkom kazał dać 400 kóp groszy litew posagu i wyprawy, żonie Bohdanie Fedorównie Korsakównie, zapisał Korajewicze, w orszańskim, i Niewisze, odziedziczone po siostrze Annie, dwie królewszczyzny w włości Wasiliskiej i 400 kóp groszy na Howenowiczach i Filipowie; wieś cerkiewną Dobrohowszczyznę rozdzielił między synów i braci: rodzonego Andrzeja i stryjecznego Sergjusza; pochować się kazał w kościele w Łukomli; umarł w kilka dni po napisaniu testamentu. Wdowa po ks. Konstantym sprzedała 1599 r. Korajewicze Sapieże. Z córek — Zofja była za Piotrem Kublickim; Aleksandra, 1‑o v. za Janem Ozryńskim 1593 r., a 2‑o v. za ks. Aleksandrem Sokolińskim 1629 roku. Synowie podzielili się dobrami po ojcu i stryju Andrzeju 1591 r. O Melchjorze dalszych wzmianek nie mamy, może to on zmienił wiarę i imię i jako ks. Michał Konstantynowicz Łukomski, był dworzaninem carskim 1627–1658 r. Po Baltazarze pozostała córka Elżbieta, 1‑o v. Stanisławowa Chałaimowa 1629 r., 2‑o v. Aleksandrowa Skinderowa, sprzedała 1631 r. część swą dóbr Poczajewickich Sapieże. ¶

Ks. Jarosław, ur. 1563 r., podsędek lidzki 1592 r., a podkomorzy już 1599 roku, ożeniony 1‑o v. z Anną Mlądzką, córką Walerjana z ziemi czerskiej, a 2‑o voto z Bohdaną Kurczówną, wojewodzianką derpską, pozostawił z pierwszej żony syna Dawida i córkę Elżbietę, żonę Jerzego Bychowca, którzy w latach 1609–1631 sprzedali spadek swój po dziadzie Walerjanie w Mlądzu z przyległościami Glinieckiemu (Perp. Czers. 3 f. 172; 8 f. 404 i 561; Sap.; Arch Zap. Ros. III; Wit. Star.; Kniaż.). Dawid układał się ze szwagrem 1616 roku, był deputatem na Trybunał litewski 1622 roku, miał pozostawić córkę Annę za, Walerjanem Felińskim. Linja Szczyducka ¶

Ks. Iwan Iwanowicz Łukomski, świadczył 1488 roku w Ostrogu (Arch. Sław.). Jest to zapewne ten sam ks. Iwan, który zbiegł do Moskwy, choć Narbutt podaje rok jego ucieczki 1473 r., i następnie w Moskwie podejrzany o spisek przeciw wiel. księciu Iwanowi Wasilewiczowi, został spalony żywcem w klatce żelaznej 1493 r. ¶

Z synów ks. Iwana: Jan wspomniany 1500 r., Teodor przyłączył się 1507 roku pod Mińskiem do Glińskiego (Arch. Zap. Ros. II), trzeci Andrzej utrzymał się przy Szczydutach i pisał się często ks. Szczyduckim, dziedziczył też na Horodcu po bracie Teodorze, Bolinie i innych majątkach. ¶

Ks. Andrzej Iwanowicz z żoną, Anną Iwanówną Skinderówną, uposażył kościół w Łukomli i pozostawił córki: Helenę za Jakóbem Pijanowskim 1550 r. i Annę, 1‑o v. za ks. Iwanem Sokolińskim, 2‑o v. za Konradem Semenowiczem Żabą 1552 roku i synów: Bohdana i Baltazara. Obaj bracia z matką występuj w licznych sprawach 1558–1561 r., matka żyła jeszcze 1565 r. trzymając Bolin i Byczków. ¶

¶ Ks. Roman Baltazarowicz zakończył 1591 r. proces ojcowski ze stryjem Bohdanem ugodą i z otrzymanych działem dóbr wydzielił siostrze Wierbkowicze i Papile, macosze Pluszki, a zatrzymał Łukoml, Szczydut, Horodec, Piroszyce, Rudnicę i Sladkowicze; 1595 r. ma sprawę ze stryjecznemi braćmi, 1620 r. sprzedał część Szczydut i Piroszyc Aleksandrowi Wigantowi, wojskiemu orszańskiemu, 1621 roku fundował kościół i parafję w Rudni, zapisując dwór Rudnosielski i wieś Łużki plebanowi, ożeniony z ks. Heleną Jaroszówną Zyzemską, umarł bezdzietny 1622 r., zapisawszy ruchomości i 1,000 kóp groszy litew. na Bolinie pupilowi swemu ks. Samuelowi Eustachemu. ¶

Ks. Bohdan Andrzejewicz, wzięty do niewoli moskiewskiej przy zdobyciu Połocka 1564 r., po paru latach wymieniony za Norowatego, 1571 r. wyznaczony do przeprowadzenia posłów moskiewskich, sędzia ziemski orszański 1580 r., został mianowany marszałkiem orszańskim 2‑go Lutego 1591 r., ale umarł tegoż roku, nie objąwszy zdaje się tego urzędu. Żona jego, Zofja Iwanówna Służczanka z dziećmi, otrzymała 1566 r. od króla 10 włók ziemi w włości lidzkiej za zniszczenie przez wojnę dóbr w Łukomli. W 1574 r. oboje z żoną dostali jeszcze 20 włók tamże, a 1580 r. za długoletnie zasługi wojenne trzy sioła w włości Dzisieńskiej; 1584 r. dokupił część Bolina od Andrzeja Jundziłła; pozwany 1584 r. przez brata o skrzywdzenie w działach, godził się 1591 r. z bratankiem. Z wymienionej żony pozostawił ks. Bohdan synów: Fryderyka-Fedora, Jana, Mikołaja i Pawła, i kilka córek, z których Anna była żoną Stanisława Swirskiego i sprzedała 1616 roku Ciapin Swidle. ¶

Ks. Jan Bohdanowicz, za przyczyną brata Fryderyka, otrzymał 1590 roku od króla Dernowicze, w lidzkim, z nieznanej żony pozostawił córkę Marynę za Fryderykiem Niemirowiczem Szczyttem i syna ks. Romana na Szczyducie, poborcę orszańskiego 1609 r., który odziedziczył część Mieleszkowicz po ks. Iwanie Andrzejewiczu 1605 r. i zmarł bezdzietny koło 1611 r. Siostra odziedziczoną po nim część Mieleszkowicz sprzedała 1613 r. ks. Janowi Borysowiczowi. ¶

Ks. Mikołaj Bohdanowicz, podsędek ziemski orszański 1606 r., zaślubił Rainę Ciechanowiecką i pozostawił z niej synów: Jana Kazimierza i Samuela. ¶

Ks. Jan Kazimierz zastawił Bolino ks. Bohdanowi Sokolińskiemu i umarł bezżenny około 1631 r. ¶

Ks. Samuel z żoną, Judytą Korsakówną, razem z Bazylim, żonatym z Zofją Judycką, w latach 1632–1643 procesowani i bannitowani kilkakrotnie przez ks. Bohdana i Halszkę z Ozierzyńskich Sokolińskich o niedopuszczenie egzekucji w Bolinie i Sladniewiczach przyznanej im po ich siostrze sumy. Samuel odznaczył się bardzo w wojnach — kozackiej i moskiewskiej 1655–1658 r., w których i syn jego pod Witebskiem cudów waleczności dokazał, jak o tem piszą Kojałowicz, Medeksza i inni. Samuel umarł 1659 r., o losach jego syna nic nie wiemy. Musiał jednak umrzyć przed ojcem, bo spadek po Janie Kazimierzu i Samuelu wzięli synowie Filona. ¶

Ks. Frydryk Fedor Bohdanowicz, dworzanin królewski 1590 r., zapisany na Uniwersytet w Padwie w Lutym 1592 r., sekretarz królewski 1592 r., podkomorzy orszański 1600 r., starosta kryczewski i ołuczycki 1602 r., komisarz z sejmu 1609 r. do rozgraniczenia powiatów orszańskiego i rzeczyckiego, kasztelan mścisławski 1610 r., umarł 1611 r. Ożenił się 1594 r. z Barbarą Wężykówną z Chrząstowa, córką Stanisława, której oprawił tegoż roku 6,000 florenów posagu i wiana na Szczydutach i innych dobrach. Wdowa 2‑o v. Sebastjanowa Mirska, żyła jeszcze 1629 r. (Wyr. Lub. 80 f. 244; Vol. Leg. II f. 474; Sap.). Z wymienionej żony pozostawił kasztelan synów: Stanisława, Jana Kazimierza i Władysława, i córki: Zofję Marcjanowę Gosiewską, Aleksandrę Sewerynowę Osińską i Reginę za Janem Bilewiczem, ciwunem szadowskim 1607 r. Synowie od 1631 r. wysprzedali Sapiehom częściami dobra swe w księstwie Łukomskim i przestali używać tytułu książęcego. ¶

Jan Kazimierz, kasztelanic mścisławski, zaślubił 1638 r. Halszkę z Łastowskich Maciejowę Wiesiołowską, sędzinę ziemską smoleńską, dożywotniczkę Gniewkowa i Reżancewa, której zapisał 5,000 florenów na swych dobrach. W 1639 i 1642 r. zyskali oboje przyznanie Reżancewa przeciw pretensjom Pawła Pieczychojskiego i Pawła Sapiehy, a 1643 r. otrzymał konsens na cesję Koryżowa i Siemirycz, w smoleńskim. Tegoż roku umarł bezdzietny, a wywód od niego gałęzi Łukomskich w Heroldji jest zupełnie pomylony i bałamutny. ¶

Władysław, kasztelanic mścisławski, ożeniony 1‑o v. z ks. Dorotą Sokolińską, zapisał 1658 r. drugiej żonie, Elżbiecie Boratyńskiej, 7,000 floren. i wkrótce potem umarł, pozostawiwszy córki: Barbarę, żonę Jana Reutta; Zofję za Samuelem Wojną Jasienieckim i syna Karola Stanisława, który podpisał 1668 roku uchwały sejmiku orszańskiego, spierał się 1680 r. razem z stryjecznemi braćmi o spadek po Mirskich z ks. Samuelem Eustachym, zastawił Stajki za 3,000 florenów Franciszkowi Pruszkowskiemu i umarł bezpotomny 1699 r. ¶

Stanisław, najstarszy kasztelanic mścisławski, umarł 1646 r., pozostawiwszy z pierwszej żony, Aleksandry Galińskiej: Stefana i Zofję Michałowę Raczyńską 1654 r., a z drugiej — Aleksandry Chełchowskiej: Wincentego, Piotra, Annę Janowę Ostrowską, Magdalenę Aleksandrowę Szebekowę, Justynę Aleksandrowę Hornowską i Eufrozynę Sebastjanowę Biegańską Stefan zaraz po śmierci ojca sprzedał zapisane mu Szczyduty za 7,000 florenów Piotrowi Galińskiemu, stolnikowi orszańskiemu; o potomstwie jego nic nie wiadomo. Piotr, towarzysz chorągwi oboźnego litewskiego, poraniony i zrabowany w czasie rozruchów w Rasnie 1664 r. (Ist. Jur. Mat. XXV )podpisał, z województwem witebskim, elekcję króla Michała, z bratem Wincentym i stryjecznym Karolem, dochodzi spadku po Mirskich 1680 r., dalsze losy jego nie znane. ¶

Wincenty, procesowany 1667 r. o pobicie i poranienie Ciapińskich i Hornowskich w Szczydutach, dziedzic po ojcu części Korajewicz, z Katarzyny Chłusowiczównej, 2‑o v. Stefanowej Kirkorowej, miał synów: Michała i Ignacego, zmarłego 1712 r. ¶

Michał, stolnik wendeński, złożył 1712 r. w grodzie połockim zaprzysiężone zeznanie o zniszczeniu zupełnym w czasie wojny dóbr jego Korajewicze, z żony, Joanny Bykowskiej, 1‑o v. Rafałowej Przeradowskiej, 3‑o v. Kazimierzowej Rahoziny, pozostawił córkę Katarzynę za Janem Dagobą Delewackim i syna Bazylego, woźnego generała słonimskiego, po którym, z Franciszki Galińskiej, dzieci: Józef, Jerzy i Anna. Jerzego, z Marjanny Sakowiczównej, syn Wincenty, miał z Anny Kalageorgi, synów: Juljana, Wiktora i Włodzimierza, doktora medycyny, autora dzieł naukowych, którego, z Aleksandry Ratziejównej, dzieci: Wszewołod, ur. 1879 r., Włodzimierz, ur. 1881 r.; Sergjusz, ur. 1884 r., oficerowie wojsk rosyjskich i Barbara. ¶

Ks. Paweł Bohdanowicz, sędzic orszański, z zaślubionej 1596 r. Teodory Lwównej Korsakównej, pozostawił dzieci: Filona, Jana Władysława, Annę za Janem Świętorzeckim, Zofję za Wojciechem Kamińskim, Reginę za Eljaszem Dembińskim i Barbarę za Janem Chłusowiczem. ¶

Ks. Filon sprzedał 1629 r. Bohdanowo Krzysztofowi Bielickiemu, umarł 1656 r., pozostawiwszy wdowę, Zofję z Dembowskich, i małoletnich synów: Pawła i Aleksandra, pod opieką brata Jana Władysława. Obaj bracia procesowali stryja, a potem stryjecznych braci o dobra ojczyste i o spadek po synach ks. Mikołaja Bohdanowicza, zagarnięty przez Jana Władysława 1671–1678 r. ¶

Ks. Paweł, pisał się księciem z Olgierdów Łukomskim, strażnik witebski 1688 roku, elektor Augusta II-go z witebskiego, ożeniony 1‑o v. z Anną Hornowską, 2‑o v. z Maryną Polikowską, umarł 1709 r. Dzieci ich: Eustachy-Stanisław, Jerzy, Józef, Marjanna Janowa Dłuska, Klara Michałowa Chodasiewiczowa, Helena Mikołajowa Kamieńska, Katarzyna Jerzowa Stabrowska i Zofja. Synowie i wnukowie Pawła zaprzestali używać tytułu książęcego, ale się pisali z Olgierdów Łukomskiemi. Wszyscy trzej składają 1712 r. w grodzie połockim zaprzysiężone zeznanie o zniszczeniu przez wojska szwedzkie i moskiewskie ich dóbr Bielajewszczyzny, Rypińszczyzny, Toronkowicz i o zastawieniu Starzynek Leszczynowej, wojskiej połockiej. Józef umarł 1717 r., a bracia podzielili się pozostałym po nim majątkiem. ¶

Eustachy Stanisław zastawił 1720 r. część Bielajewszczyzny Chryzostomowi Chojeckiemu, pozwany razem z bratem Jerzym o najazd przez Antoniego Morawskiego, ożeniony z Anną Jaskutelówną, podpisał razem z synem Dominikiem, elekcję Stanisława Leszczyńskiego, z województwa witebskiego, 1733 r. Córka jego Teresa, była za Bazylim Ostrowskim. ¶

Jerzy procesował 1721 r. Chojeckich, a 1749 r. Mikołaja Antoniego Reutta o najazd i zabór Budziszcz, ożeniony 1‑o v. z Florencją Łukaszewską, 2‑o voto z Eleonorą, córką Tomasza Krupienicza, umarł 1752 r., pozostawiwszy synów: Leonarda, Hilarego, Michała i Franciszka, którzy dokończyli procesu z Reuttem, odebrali Budziszcze i sprzedali Turzycę Ignacemu Jakowickiemu 1754 r. Leonard umarł 1766 r., nie mając z Joanny Ramszanki potomstwa. Trzej pozostali obecni 1764 r. na sejmiku bracławskim, procesowali Stabrowskiego 1774 r. ¶ Hilary, ożeniony 1‑o v. z Franciszką Złotogórską, 2‑o v. z Marjanną Łaskówną, miał synów: Jozafata i Jana. ¶

Jozafat, dziedzic Starzynek, podstoli witebski 1790 r., ożeniony z Wiktorją Łaskówną, spisał testament 1804 r., którym synowi Juljanowi zapisał dwór Zalubżyno czyli Żeslino z wsiami: Pleszki i Ujazd, i polecił spłacić drugiemu synowi, Wincentemu, gdy wróci z kordonu pruskiego, 1,000 rubli, a córce jego Balbinie, dać 500 rubli posagu. Jozafat umarł 1824 r. Wincenty z synem Teodorem i dwoma córkami i dzieci Juljana: Lucjan, Klemens i Domicela, urodzone z Katarzyny de Laval (Dalleval), wylegitymowali się 1826 r. ze szlachectwa z herbem Roch II-gi ale bez tytułu. Juljan umarł 1816 r.; trzeci jego syn Aleksander umarł dzieckiem. Lucjan, generał wojsk rossyjskich, kupił 1862 r. Motyryno i Płoszki od Reutta, umarł 1867 r. ¶

Michał, trzeci syn Jerzego, ożeniony z Teresą Pawłowiczówną, umarł równocześnie z żoną 1774 r., pozostawiając małoletniego syna Szymona w wojsku, który jako były chorąży, pozywał 1807 r. Jana Ciechanowieckiego o 205 talarów pożyczone od jego ojca. ¶

Franciszek, czwarty syn Jerzego, strażnik starodubowski, z żoną, Heleną Złotogórską, zapisał 1778 r. synowi Jakóbowi Arciuchowo (Tryb. Lik 515 f. 110), razem z bratem Hilarym sprzedał 1782 r. Bielajewszczyznę, część Bolina, Soroczyna, Stanisławowi Swiebodzie; z drugiej żony — Marjanny Zahorskiej, potomstwa nie zostawił, umarł 1790 r. Mikołaj, syn Jakóba, a wnuk Franciszka, kupił 1795 roku Białą za 3,000 rubli od Katarzyny Kostrowickiej, żył jeszcze 1811 r. ¶

Ks. Jan Władysław, syn Pawła, brat Filona, poborca orszański 1648–1649 r., sędzia grodzki orszański 1668 r., elektor króla Michała, z witebskiego, wraz z żoną, Anastazją Biskupską, otrzymał 1656 r. Michnowicze, w witebskim, a 1671 r. wziął w zastaw część Puciacina od Szolkowskiej (Ist. Jur. Mat. XXV i XXVI), i wkrótce umarł. Dzieci ich: Aleksander, Antoni, Zofja za Jerzym Uhlikiem i Konstancja za Kazimierzem Michałem Hrebnickim. Obaj synowie procesowani przez stryjecznych braci, synów Filona, o opiekę i spadek. Aleksander, elektor Jana III-go, z orszańskiego, umarł 1678 r. Antoni zmarł 1686 r., pozostawiwszy, z Eufemji Pruskiej, 2‑o v. Stanisławowej Kukielowej, dzieci: Teodora. Benedykta i Izabellę, młodo zmarłe.

I генерація

КН. АНДРЕЙ /ПАТРИКЕЕВИЧ/ ЛУКОМСКИЙ И СТАРОДУБСКИЙ

князь Лукомский и Стародубский, по Стрийковському родоначальник князей Лукомских. Стародубом в конце XIV владели Патрикеевичи — внуки легендарного кн. Давида Городенського. Не имея дополнительных сведений, которые бы опровергли утверждение Стрыйковского, следует признать князя Андрея Патрикеевичем из Стародубских.

У 1386 р. під час бунту полоцького князя Андрія Ольгердовича у Лукомлі був його васал Андрій. Це міг бути син тракайського князя Андрій Горбатий, але міг бути і з Андрей Патрикеевич, батько жінки Вітовта.

В синодике КПЛ имеется поминание «князя Патрикия, князя Андрея», в которых можно видеть того же Патрикия Давидовича Стародубского и его третьего сына.

II генерація

1.КН. ..... /АНДРЕЕВИЧ/ ЛУКОМСЬКИЙ († до 1440/43)

полоцкая ревизия 1552 сообщает, что вкладчицей земель в Лученский монастырь была княгиня Мария Лукомская. Очевидно, та же самая «княгини Мария» упоминается в грамоте Симеона (архиепископ Симеон II, или Симеон Старый, как его называли сами полочане, занимал полоцкую кафедру, судя по всему, продолжительное время и умер около 1458 г.). Согласно ревизии, ее вкладом было «село на Лучне». Идентифицировать эту личность достаточно сложно. В «Книге данин Казимира» среди записей начала 40‑х гг. XV в. находим упоминание о передаче Станьку Саковичу села Болина «у Лукомли… по кнегини Марине животе» 27. Ю. Вольф предполагал, что речь здесь идет о княгине Марине Лукомской 28. Возможно, это и так, однако сложно сказать, одно ли это лицо с интересующей нас Марией Лукомской: Марина и Мария всё-таки разные имена. Однако следует иметь в виду, что «Книга данин» — это копия, причем такая, которая содержит массу ошибок в передаче имен и географических наименований. При переписке та-кие похожие имена легко было перепутать. Из записи «Книги данин» следует, что княгиня Марина, скорее всего, была бездетной вдовой. Мария Лукомская, передавшая земли Лученскому монастырю, тоже действовала самолично. По крайней мере, во вкладной Симеона и в ревизии 1552 г. никакие ее родственники не упомянуты. В завершение отметим, что ранняя история рода князей Лукомских известна очень плохо, место в ней княгини Марии, как и княгини Марины, пока не удается выяснить 29.

Жена: кнг. МАРИНА ЛУКОМСКАЯ († після 1443)

КН. /....../ АНДРЕЕВИЧ ЛУКОМСКИЙ

КНЖ. МАРИЯ АНДРЕЕВНА ЛУКОМСКАЯ

Муж: 1402, В.КН. ВІТОВТ КЕЙСТУТОВИЧ.

III генерація.

2/1 ВАСИЛИЙ /....../ ЛУКОМСКИЙ († після 1463)

князь лукомський; у 1463 г. у Берасьці падпісаны як сьбедка на пагадненьні між князямі Астроскімі. З спадчыннай справы пра маёнткі Пірошыцы й Лукомль вынікае, што пакінуў 4 дочкі: 1) (імя невядома), жонку князя Фёдара Фёдаравіча Сакалінскага-Канаплі, якая выразна названая дачкою князя Васіля Лукомскага, маці пані Фёдаравай Уладыка; .2) Багдану, жонку Яна Мікалаевіча Радзівіла, маці Ганны Кежгайлавай; 3) i 4) дзьве іншыя, ад якіх паходзілі пані Нарбутава й панна Зоф’я. З тых паняў Уладчына, Кежгайлава, Нарбутава ды Зоф’я дзедзічылі ў 1553 г. па чацьвёртай долі спадчыны ў Пірошыцах ды Лукомлі па сваёй бабулі (?) кн. Міхалавай Ратніцкай; тая апошняя была сястрою ці братавай князя Васіля.

Каля 1470 г. князі Лукомскія разам з князямі Друцкімі-Бабічамі i братамі й сёстрамі ўладыкі Міхайлы фундавалі ў Чарэі царкву сьв. Тройцы й манастыр ды далі манастыру сяло ў Караевічах i возера Залаціно, пра што згадвае ўладыка Смаленскі Міхаіл, запісваючы сваю частку Чарэі на той манастыр.

3.1. КН. ИВАН /....../ ЛУКОМСКИЙ († 1493)

Казнь князя Ивана Лукомского в Москве 31 января 1493

Князь щидутський (? — 1473 рр.). У 1473 р. емігрував у Московську державу. У 1493 р. був спалений у дерев’яній клітці на Москві-ріці, зізнавшись на тортурах, що ніби-то був посланий Казимиром Ягеллончиком у Москву з метою отруїти Івана Васильовича. Н. М. Карамзин довольно подробно пишет об Иване Лукомльском, который выехал в Москву в 1473 г. с целью покушения на великого князя московского Ивана III. По версии Карамзина, князя Лукомльского подослал Казимир IV, король Польши. Иван Лукомльский привез с собой в Москву яд и, будучи хорошо принят, вступил здесь на службу. По какой-то неосторожности раскрыл свой умысел. Ивана Лукомльского взяли под стражу и нашли яд. Лукомльского и его единомышленника поляка сожгли в клетке на берегу реки Москвы 30.

На допиті він також обмовив князя Ф.Бельського, з яким міг бути пов’язаний якимись родинними вузами.

IV генерація.

х.2. КНЖ. /....../ ВАСИЛЬЕВНА

У шлюбе была 10 год.

М., КН. ФЕДІР ФЕДОРОВИЧ СОКОЛИНСЬКИЙ-КОНОПЛЯ (* ……, † ВК Маскоўскае ...), (х1 1495 Алена Міхайлаўна, д. Міхала Рыгаровіча Ваганоўскага, канюшага Віленскага; х3 …… Міхайлаўна, д. Міхаіла, канюшага Віцебскага), с. кн. Фёдара Фёдаравіча Канаплі і Марыі Сенькаўны Іванавіча. Згадваецца ў 1522. Зьехаў у Вялікае Княства Маскоўскае.

х.2. КНЖ. БОГДАНА ВАСИЛЬЕВНА ЛУКОМСКАЯ

жонка Яна Мікалаевіча Радзівіла, маці Ганны Кежгайлавай.

М., ЯН РАДЗИВІЛ ?* … 1474, † … 1522,

(х1 1492 Эльжбета Ґаштольд, † 1503; х2 1513 Ганна Кішка), с. Мікалая Радзівілавіча і яго 1‑й жонкі Зоф’і Манівідаўны. Маршалак гаспадарскі (1499–1514), маршалак земскі (1514–1522), кашталян Троцкі (1522).

х.2.КНЖ. NN ВАСИЛЬЕВНА

від неї паходзіла пані Нарбутава

М., ….. ….. ….. .

х.2.КНЖ. NN ВАСИЛЬЕВНА

від неї паходзіла панна Зоф’я.

М., ….. ….. ….. .

КН. ИВАН ИВАНОВИЧ ЩИДУЦКИЙ И ЛУКОМСКИЙ († після 1488)

Князь щидуцький (1473 — після 1488 рр.), лукомський (?-після 1488 рр.).

20 липня 1482 р. Марія, княгиня Юрія Михайловича [Четвертенського], та княжна Анна Солтанова Васильовича Збаразького видали запис своєму брату (двоюрідному), князю Михайлу Збаразькому, де офіційно відмовилися на його користь від батьківських маєтків Манева, Передмира, Вербовця та Борсуковців.31. Княжна Анна Солтанівна Збаразька (№ 25) у 1482 р. залишалася незаміжньою: «а я, княжна Анна, нє маю єсми мужа своєго, и к сєму нашому листу приложила (печать – С. К.) князя Иванову Лукомського»32. Використання чужої печатки означало, що її власник ніс певну правову відповідальність за видавця документу, тобто між ними, скоріше за все, існували близькі стосунки родинного характеру. Цілком можливо, княжна Збаразька була офіційно заручена з князем Лукомським, котрий виступав у якості її майбутнього чоловіка. Інший варіант – власник печатки був найближчим родичем Анни, скажімо, братом її матері. В такому випадку дружина князя Солтана Збаразького, про яку нам нічого невідомо, походила б із роду князів Лукомських.

Зазначимо також, що князь Іван Іванович Лукомський у 1488 р. засвідчив акт, виданий у волинському Острозі.33 Перебування, а може й проживання на Волині вихідця з білоруського Лукомля, у світлі вищесказаного, цілком може пояснюватися його родинними зв’язками.

Ягонаю жонкай, будзе княгіня Іванава Лукомская, што жыла ў часы вялікага князя Аляксандра ды пра якую згадка ў пазьнейшых дакумантах. Той ці іншы князь Іван Лукомскі валодаў маёнткам Шчыдуты, ад якога зваўся князем Шчыдуцкім; дакладна, што ня жыў у 1534 г., бо ў гэты год фігуруе ў дакумантах ягоны намесьнік.

Ж., ….. ….. …… .

5.3.КН. АНДРЕЙ ИВАНОВИЧ МЕЛЕШКОВСКИЙ И ЛУКОМСКИЙ († після 1508)

Князь Андрэй Іванавіч Лукомскі атрымайў у 1499 г. ліст ад вялікага князя Аляксандра па справе Будковіча за зямлю. Той самы князь Андрэй Лукомскі мае ў 1496 г. судовую справу з Гінвіловічамі, а ў 1508 г. перайшоў на бок Глінскага. Вышэйпамянёны князь Андрэй Іванавіч Лукомскі, пра якога згадвалася ў 1496–1508 гг. валодаў Меляшковічамі ў павеце Сеньскім, ад якіх зваўся князем Меляшкоўскім; князь Андрэй Меляшкоўскі ў 1534 г. судзіў справу між князем Іванам Вяземскім i княгіняй Федзяй Міхалавай Ратніцкай. Пакінуў ад князёўны Фёдараўны Чацьвяртынскай сына Андрэя ды дочкі, Аграфену й Ганну.

Ж., КНЖ. /....../ ФЕДОРІВНА ЧЕТВЕРТИНСЬКА, дочка кн. Федора Четвертинського .

6.3. КН. ФЕДОР ИВАНОВИЧ ЛУКОМСКИЙ (1508)

ў 1508 г., падчас бунту Глінскага, пастаўлены ад літоўскіх паноў на варце Ліды, пакінуў іхны бок i падаўся да абозу Глінскага.

7.3.КН. ГРИГОРИЙ ИВАНОВИЧ ЛУКОМСКИЙ (1506)

Паводле попісу 1506 г. павінен быў ставіць 6 коняў

8.3. КН. РОМАН ИВАНОВИЧ ЛУКОМСКИЙ(† після 1500)

Родоначальник молодшої гілкі князів Лукомських. Жанаты з дачкою Міхала Іванавіча Пэтруча — дзедзіча часткі Чарэі; у часы вялікага князя Аляксандра каля 1500 г. Міхал Пэтруч ды ягоны зяць князь Раман Лукомскі судзяцца з Сапегам за людзей.Ця гілка вигасла на початку XVII ст., хоча у середині XVI ст. тільки внуків Романа Івановича було вісім.

Ж.: /....../ МИХАЙЛІВНА, ДОЧКА МІХАЛА ІВАНАВІЧА ПЭТРУЧА

9.3.КН. МІХАІЛ ІВАНАВІЧ РАТНІЦКІ І ЛУКОМСКІ (* ……, † …….)

Bohdanę za Janem Radziwiłłem; N. za ks. Teodorem Sokolińskim Konoplą; N. za ks. Iwanem Wiazemskim, których potomkowie prowadzą 1545–1553 r. sprawę o spadek w Łukomli i Piroszycach po ks. Michałowej Rotnickiej. Ks. Michał, dziedzic Rudnego sioła, czyli Rudni, nie żył już 1528 r., w którym wdowa po nim ks. Michałowa Łukomska, stawiała na popis 13 koni. Księżna Teodora (Fedja) Michałowa zwykle nazywała się Rotnicką od dóbr Rotnicy blisko Łukomli położonych. W 1534 r. procesowała się o powieszenie poddanego z ks. Wiaziemskim, 1541 r. razem z księciem Andrzejem Andrzejewiczem pozwała o różne szkody Sapiehę, wojewodę podlaskiego, nie żyła już 1545 r., w którym o spadek po niej prowadzą sprawę potomkowie ks. Wasila. Z procesu tego i z lat można by sądzić, że ks. Michał był synem, a nie bratem ks. Wasila.

Ж., ФЯДЗЯ ….. …… (* ……, † … 1541/1545)

V генерація.

11.4.КН. АНДРЕЙ ИВАНОВИЧ ЩИДУТСКИЙ († до 1534)

Сын кн. Ивана Лукомского, князь щидуцький (після 1488-до 1534 рр.). Галоўнымі маёнткамі гэтай галіны былі Гарадзец і Шчыдуты. 3 іншых паселішчаў, належачых шчыдуцка-гарадзецкай галіне Лукомскіх, у выяўленых Ю. Вольфам дакументах упамінаюцца Тоўпіна на р. Усвейцы (пазней прададзенае Сапегам), а таксама Боліна і Слядневічы, якія вярнуліся да Лукомскіх праз шлюб Андрэя Іванавіча Шчыдуцкага з Ганнай Іванаўнай Скіндзер.

Князь Андрэй Іванавіч Лукомскі на Шчыдутах ужо ня жыў у 1534 г., у якім 24 лютого ягоная ўдава княгіня Ганна Андрэева Шчыдуцкая была абскарджаная братам (стрыечным) мужа (ён называе яе нявесткай), князем Андрэем Андрэевічам Лукомскім за невяртаньне парабка, дадзенага ёй мужам нябожчыкам ды за іншыя крыўды, пра некаторыя зь ix кароль Аляксандар ужо згадваў у лісьце да княгіні Іванавай Лукомскай 34. Тая княгіня Ганна была дачкою Івана Скіндэра; у 1547 г. княгіня Андрэева Лукомская Ганна Іванаўна мае судовую справу з князем Васілём Міхалавічам Сангушковічам Ковельскім, які яе абскардзіў за тое, што наслала людзей Шчыдуцкіх на ягоны маёнтак Абалецкі i забрала сена з луга, ды іншыя крыўды; аказалася, што памянёны луг за князем Ошемячичем i каралевай Галенай належаў да Абольцаў 35). У 1558 г. княгіня Андрэева Іванавіча Лукомская Ганна Іванаўна Скіндэраўна была пакліканая на суд Васілём Тушкевічам, маршалкам гаспадарскім, старастам Менскім, за пашкоджаньне межаў ягонае пушчы Сьвяцкай 36. У тым жа годзе княгіня Шчыдуцкая ды ейныя сыны князі Багдан i Бальтазар Лукомскія маюць судовую справу з Сапежынай, ваяводзінай Падляскай за межы земляў Рыдомльскіх 37. У 1561 г. князі Багдан i Бальтазар Андрэевічы Лукомскія судзяцца з той жа ваяводзінай Падляскай за спадчынныя маёнткі Шчыдуцк i Гарадзец. 38 ды ў тым жа годзе князі Багдан i Бальтазар Андрэевічы Лукомская ад імя сваёй маці княгіні Андрэевай Лукомскай Ганны Янаўны Скіндэраўны выклікаюць на суд ваяводзіча Падляскага Івана Іванавіча Сапегу за наезд з Чарэі i Рыдомля на іхны маёнтак Гарадзец 39. Адначасна князь Багдан Андрэевіч Лукомскі мае справу з тым жа кн. Іванам Іванавічам Сапегам, якога абскарджвае за тое, што апошні наслаў людзей чарэйскіх на ягоныя маёнткі, село Тапільскае й двор Гарадзецкі 40. У тым жа годзе княгіня Андрэева Лукомская Ганна Скіндэраўна сьведчыць суду, што разам зь нябожчыкам мужам князем Андрэем Лукомскім выдалі замуж сваіх дачок: Ганну за князя Івана Сакалінскага, Алену за пана Пяноўскага, даючы ім пасаг 41. Паводле попісу Літоўскага войска 1565 г., кн. Бальтазар Лукомскі абавязаны за сваю маці княгіню Ганну Андрэеву Лукомскую з Боліна й Бычкова ставіць 2 коняў з латамі, прылбіцамі i дзідамі 42.

Ж., АННА ІВАНІВНА СКІНДЕРІВНА З БОЛИНА И БЫЧКОВА (1534, 1565)

12.5. АНДРЕЙ АНДРЕЕВИЧ ЛУКОМСЬКИЙ НА МЕЛЕШКОВИЧАХ(1528, † 1580)

Князь мелешківський (після 1508 — до 1580 рр.). Князі лукомські на Мелешковичах вигасли у XVIII ст.

Князь Андрэй Андрэевіч Лукомскі паводле попісу 1528 г. мусіў ставіць 10 коняў на ваенныя патрэбы; у тым самым годзе атрымлівае рашэньне па справе зь Фёдарам Багданавічам Сапежычам за крыўды. У 1534 г. князь Андрэй Андрэевіч Лукомскі шмат разоў падпісаны як сьведка, мае судовую справу з сваёй братавай (нявесткай) княгіняй Ганнай Андрэевай Шчыдуцкай за розныя крыўды, а ў 1541 г. з Сапегам ваяводам Падляскім за падданага. У наступным годзе — судзьдзя трацейскі па справе князёў Сакалінскага й Баратынскіх. У 1551 г. абскарджаны Дзімітрам Янавічам Сапегам за крыўды, зробленыя падданым у Чарэйскім маёнтку. Валодаючы Меляшковічамі, князь Андрэй Андрэевіч Лукомскі судзіўся з плябанам Абалецкім, ксяндзом Янам Гайкам, ды ў 1552 г. атрымаў рашэньне суда па гэтай справе. У 1553 г. скардзіўся на Васіля Тышкевіча, што той чыніць крыўды ягоным падданым Жарынскім. Ажаніўшыся з Настасьсяй Слушчанкай, дачкою нябожчыка Рыгора Амяльянавіча Слушкі, ды ўзяўшы за ёй пасагу 300 коп грошаў i столькі ж каштоўнасьцямі, запісвае на ейнае вена 1200 коп зь Меляшковічаў, Абалмаковічаў, Халаневічаў, Аб’езера й Лукомлі. У наступным годзе князь Андрэй Андрэевіч Лукомскі i Андрэй Багданавіч Шалуха ад імя сваіх жонак Настасьсі й Ганны Рыгораўных Слушчанак судзяцца з гараднічым Кіеўскім, дзяржаўцам Любацкім Іванам Рыгоравічам Слушкам за тое, што не даў ім долі ў маёнтках Гатаве й Новай вёсцы як спадчыны па памерлых сястры й брату, пані Юльляне i Паўлу Рыгоравічах Служках. У гэты ж час судзіцца з сваім шваграм Сямёнам Кмітам за маёнтак Пышна, адпісаны яму сястрою, жонкаю Кміты. У 1558 г. князь Андрэй Лукомскі й ягоны сын Барыс атрымалі скаргу ад князёў Яна i Міхала Баратынскіх за наезд на дом Баратынскіх у Лукомлі ды зьбіцьцё слугаў, за што мелі заплаціць штраф. Князь Андрэй Лукомскі ў 1559 г. мае справу зь Пяткоўскім аб захопе ім людзей з маёнтку Пышна, якіх загадана апошняму вярнуць кн. Андрэю. У 1564 г. князь Андрэй Лукомскі пасол ад Полаччыны на Варшаўскі сойм; у тым жа годзе князь Андрэй Андрэевіч Лукомскі атрымаў прывілей на 50 слугаў у Ваўкавыскіх уладаньнях на адмену тых маёнткаў, што адышлі да Масквы падчас захопу Полацка. У попісе Літоўскага войску 1565 г. князь Андрэй Андрэевіч Лукомскі запісаны на 15 коняў; у 1567 г. князь Андрэй Лукомскі атрымаў прывілей на Нязбодзішкі ды ў тым жа годзе кароль Жыгімонт Аўгуст у лісьце да цара Івана Васілевіча адказвае на прэтэнзіі саступіць яму Лукомль, а таксама замак Бэлмклі, што належалі князю Андрэю Іванавічу (?) Лукомскаму. 15 красавіка 1567 г. князь Андрэй Лукомскі прызначаны земскім судзьдзёй Аршанскім. Памёр перад 1580 г., блізу гэтага часу судзьдзёй земскім Аршанскім стаў кн. Багдан Лукомскі. Удава па ім княгіня Андрэева Лукомская Настасься Слушчанка памерла 18 сьнежня 1581 г., склаўшы перад сьмерцяй тастамант, у якім пералічае нашчадкаў: сына, князя Івана Андрэевіча Лукомскага; дачок, Аўдоцьцю Мікалаеву Венцлаўскую, Багдану у княгіню Фёдараву Іванавіча Масальскую; унукаў, князя Івана й князёуну Марыну Барысавічаў Лукомскіх; наказвае сыном, каб пахавалі яе ў Лукомлі ў царкве сьв. Міхала ды згадвае пра тое, што ейны сын Іван жанаты з Кацярынай Рыгораўнай Яцкавічаўнай, а удава па другім сыне Барысе Кацярына Глебаўна Карсакоўна выйшла другі раз замуж за Стрэта Тышкевіча. Кн. Андрэй Андрэевіч пакінуў памянёных чатырох дзяцей ды дачку Марыну, пра якую ў тастаманце ня згадваецца.

Андрэй Андрэевіч валодаў сумежным з Улой Жэрынам (гл. вышэй), а таксама часткай мястэчка Лукомль, сёламі Абузер’е, Абельмакавічы (Бельмакі, сучасныя Бельнякі), Халаневічы (напэўна, Вялікія Хальневічы на паўночным беразе воз. Сялява). Цэнтрам гэтых уладанняў быў замак на месцы сучаснай вёскі Замачак на беразе Усвейкі, які ў дакументах ХVІ—ХVII стст. называецца Гарадок Бельмакі ці Белгарадок Меляшкоўскі. Непасрэдна да яго адносіліся суседнія сёлы Меляшковічы, Камянец, Сабалевічы, пазней прададзеныя разам з замкам Льву Сапегу і далучаныя да Чарэйскага маёнтка.

Ставіў на Попіс 1528 10 коняў. Ставіў на Попіс 1565 15 коняў — 12 па-гусарску і 3 па-казацку. Судзьдзя земскі Аршанскі (1567). Запісаў прадшлюбным запісам 1200 коп грошаў на Лукомлі, Меляшковічах, Абельмаковічах, Халапенічах і Аб’язеру. Атрымаў 50 службаў у Ваўкавыскай воласьці, за занятыя маскавітамі маёнткі ў Полацкім ваяв. Атрымаў у 1567 маёнт. Нязюодзішкі.

Ks. Andrzej Andrzejewicz stawił na popis 1528 r. dziesięć koni, sędzia ziemski orszański 1567 r., prowadził od 1528 r. długie i częste spory z dziedzicami sąsiednich dóbr Czerejskich Sapiehami, 1534 r. ma sprawę z bratową księżną Hanną Andrzejową Szczyducką, 1552 r. z dziekanem oboleckim księdzem Janem Haykiem, zapisał 1553 r. żonie, Nastazji Służczance, 1,200 kóp groszy na Łukomli, Mieleszkowiczach, Obelmakowiczach, Chołopieniczach i Objezierzu, 1555 r. objął odziedziczone po siostrze Kmicinie Pyszno, 1558 r. razem z synem Borysem pozwany przez ks. Boratyńskich o najazd, 1560 r. ugodził się z Romanowiczami Łukomskiemi i Władyką o grunta i szkody; 1564 r. był posłem połockim na sejm warszawski w sprawie unji (Vol. Leg. II f. 30), i otrzymał 50 służb we włości Wołkowyskiej za dobra w połockim odpadłe do Moskwy; 1565 r. był obowiązany stawić na popis 15 koni, z tego 12 po usarsku, a 3 po kozacku; otrzymał 1567 r. Niezbodziszki, nie żył już 1580 r., a wdowa po nim zmarła 18-go Grudnia 1581 r. spisawszy poprzednio testament, w którym wylicza całą rodzinę. Synów było dwóch: Jan i Borys, córek cztery: ks. Maryna była żoną Bohdana Stetkiewicza, strukczaszego królewskiego 1558 r., zmarła przed rodzicami; ks. Eudoksja za Mikołajem Węcławskim 1581 r.; ks. Bohdana żona ks. Fedora Iwanowicza Massalskiego i ks. Hanna wspominana w testamencie ciotki Kmiciny 1554 r., zmarła widocznie młodo i niezamężna.

Ж., Мелешковичи, 1554.01.08, НАСТАСЯ ГРИГОРІВНА СЛУШКА гэрбу «Астоя» ( * ……, † 1581.12.18, ‡ Лукомль, царква сьв. Міхаіла), д. Рыгора «Слушкі» Амельяновіча.

хх.5. КНЖ. АННА АНДРЕЕВНА († до 1554)

М., ОСТАФІЙ …… ЯЦИНИЧ

хх.5.КНЖ. АГРАФЕНА АНДРЕЕВНА († 1554)

тастаманту пані Сямёнавай Кміцічавай Аграфены Андрэеўны князёўны Лукомскай, пісанага ў 1554, паводле якога маёнтак Пышна, двор на рацэ Аліні i двор у Вільні, запісаныя на яе першым мужам князем Міхалам Асавецкім, адпісвае другому мужу Сямёну Кміцічу з тым, што праз год Пышна адыдзе да ейнага роднага брата князя Андрэя Лукомскага, прычым адзначае, што правы на ўсю тую маёмасьць знаходзяцца ў ейнай цёткі пані Іванавай Андрэевіча падскарбінай дворнай Багданы Фёдараўны; Мікулін, слуга першага мужа, дадзены ёй пажыцьцёва, павінен быць вернуты каралю; а сваёй сясгры пані Астаф’евай Яцыніча Ганьне Андрэеўне ды ейным дзецям адпісвае некаторую рухомасьць. З памянёных дзяцей кн. Андрэя: Аграфена Андрэеўна (Духна), жонка ў 1‑ым шлюбе князя Міхала Асавецкага, 2‑ім — Сямёна Кміты. У 1550 г. Сямён Кміціч, дваранін гаспадарскі, ды ягоная жонка князёўна Духна Лукомская маюць справу аб Пышненскім — падданым іхнага маёнтку. З тастаманту, які Аграфена складала 1 лістапада 1554 г., вынікае, што была бязьдзетнай. Памерла ў хуткім часе пасьля гэтага. Ужо ў сакавіку 1555 г. за пасярэдніцтвам судзьдзяў была згода між кн. Андрэем Андрэевічам Лукомскім ды панам Сямёнам Кмітам пра падзел спадчыны па жонцы апошняга, сястры першага, нябожчыцы князёўне Аграфене Андрэеўне Лукомскай, у выніку чаго князю Лукомскаму прысуджаны маёнтак Пышна, што адпісаў Аграфене ейны першы муж князь Асавецкі. У 1557 г. пан Сямён Кміта палац над Вільняй над ракою Алінай, запісаны на яго нябожчыцай жонкай князёўнай Аграфенай Андрэеўнай Лукомскай, адказвае свайму сыну Піліпу ды ягонай жонцы Настасьсі Гарнастаеўне ваяводзінцы Наваградзкай.

МУЖ: 1). КН. МИХАЙЛО …… ОСОВИЦЬКИЙ;

МУЖ: 2). СЕМЕН …… КМІТА

13.8. БОГУШ-РЫГОР РАМАНАВІЧ (* ……, † …… /1533)

На попіс 1506 ставіў 5 коняў.

ЖЕНА: ….. ….. ….., Супольна зь дзіцьмі пачала 1533 працэс з Сапегамі пра Чарэю.

14.8. КН. ПЕТР РОМАНОВИЧ (* ……, † …… пр. 1546)

Гэтая трэцяя галіна паходзіла ад князя Рамана Лукомскага, упамянутага ў 1500 г. Адзін з яго сыноў, Пётр, памёр у 1547 г., пакінуўшы сына Аляксандра і ўдаву Багдану Канстанцінаўну (дачку аднаго з князёў Друцкіх-Сакалінскіх), якая паўторна выйшла за Івана Іванавіча Сапегу. Пасля смерці Аляксандра ў 1563 г. да яго айчыма адышлі не толькі ўсе маёнткі, атрыманыя некалі Пятром Раманавічам пры падзеле з братамі, але і частка маёнткаў бяздзетнага Сямёна Раманавіча, у 1561 г. падзеленая паміж пляменнікамі. У 1563 г. дзеці двух іншых братоў, Богуша і Міхаіла Раманавічаў, спрабавалі адсудзіць у Сапегі хаця б маёнткі Сямёна, з якіх на тэрыторыі Лукомльскай воласці лакалізуюцца Пачаевічы, Карэйвічы (сучасныя Каровічы на р. Усвейцы), і 24 мяшчанскіх двара ў Лукомлі [65, л. 482 адв. — 483].

Пакінуў 1546 тэстамэнт.

Ж., ВАРВАРА (* ……, † …… пр. 1542.) Муж запісаў ёй 1533 трэцьцю частку свайго маёнтка. Вярнула 1539 мужу ягоны запіс, а тэстамэнтам 1542 запісала ўвесь свой маёнтак мужу.

ЖЕНА: 2) КНЯЖНА БАГДАНА КАНСТАНЦІНАЎНА САКОЛІНСКАЯ-КАНАПЛЯ (*……, †……) (х2 1548 ваяводзіч Падляшскі Ян Сапега).

15.8.КН. СЯМЁН РАМАНАВІЧ (* ……, † …… 1560)

Валодаў маёнт. Лычкова. Запісаў сваю частку маёнткаў удаве і сынам кн. Андрэя Лукомскага са Шчыдутаў, але яны не былі дапушчаны роднымі пляменьнікамі кн. Сямёна Раманавіча.

16.8.КН. МИХАИЛ РОМАНОВИЧ ЛУКОМСКИЙ (* ……, † … 1551)

~ 1) КАТАРЫНА ВЕРКУЦЬ. Прынесла ў пасаг маёнт. Веркуцёўшчына над р. Нявішаю.

~ 2) МАРИЯ БОГДАНАВНА.

N. МИХАЙЛОВНА (* ……, † ……)

~ КН. ІВАН ВЯЗЕМСКІ

КНЖ. ЯДВИГА [......] ЛУКОМСЬКА

Jednego z nich córką była ks. Jadwiga z Łukomli, żona Jana Andrzeja Buczackiego, starosty rawskiego, który jej zapisał 2,000 zł. węg. oprawy 1508 r. (M. 23 f. 447; Wierzb. IV f. 463).

VI генерація.

17.11.КН. БОГДАН АНДРЕЕВИЧ (* ……, † … 1584/91)

Ротмістар, вызначыўся ў біцьве пад Улаю/Чашнікамі (1564.01.26). Атрымаў у 1569 за ваенныя заслугі маёнт. Плюткі (Лідзкі пав.) і Папілі (Рэтоўскае цівунства).

< князі ЛУКОМСЬКІ (на Щидутах) Ягоны брат князь Багдан Андрэевіч выступае ў 1558 i 1561 гг. Баронячы Полацак ад Масквы, пры здачы замку (15 лютага 1564 г.) трапіў у вязьніцу. З увагі на гэта ў 1566 г. кароль жонцы князя Багдана Андрэевіча Лукомскага Зоф’і Слушчанцы, муж каторай знаходзіўся ў маскоўскай няволі, а ягоныя маёнткі ў Лукомлі i службовы люд былі знішчаныя непрыяцельскім войскам, вызначае на пражыцьцё ёй ды малым дзецям 6 валокаў зямлі заселенай i 4 пустой ва ўладаньні Лідзкім. У тым жа годзе кароль выдае загад, каб нявольнік маскавіцін Нараваты быў перададзены Рыгору Бацю для адмены на зяця (швагра?) ягонага, князя Багдана Лукомскага, што быў у маскоўскай вязьніцы. Пасьля вяртаньня князь Багдан Лукомскі ў 1571 г. прызначаны «прыставам» пры паслох маскоўскіх. Той жа князь Багдан Андрэевіч Лукомскі ды ягоная жонка Зоф’я Іванаўна Слушчанка атрымліваюць ад караля Генрыка (1574) прывілей на 20 валокаў у старастве Лідзкім; абое ў 1579 г. судзяцца зь Юрыем Градоўскім за маёнтак Караевічы. Каля таго часу (1579–1580) кн. Багдан атрымлівае пасаду земскага судзьдзі Аршанскага. У сьнежні 1580 г. кн. Багдан Андрэевіч Лукомскі судзьдзя земскі Аршанскі разам з жонкаю атрымлівае прывілей на 3 сялы: Яванскае, Капцэвічы i Саладамеравічы на зямлі Дзісьненскай за ваенныя заслугі ў часы караля Жыгімонта Аўгуста. Той жа судзьдзя земскі Аршанскі згадваецца ў 1581 г. у тастаманце сваяка князя Канстанціна Міхалавіча Лукомскага. Ягоная жонка княгіня Багданава Лукомская судзьдзіна земская Аршанская Зоф’я Слушчанка згадваецца ў 1586 г. у тастаманце сваёй роднай сястры, кашталяванай Смаленскай Юр’евай Зяновічавай Ганны Слушчанкі, якая запісвае на яе 600 коп грошаў, а таксама маёнтак Запаловы на Полаччыне. 2 лютага 1591 г. кн. Багдан Андрэевіч Лукомскі судзьдзя земскі Аршанскі менаваны маршалкам Аршанскім. Памёр, аднак, у тым жа годзе судзьдзёй земскім Аршанскім, не прыняўшы маршалкоўства, на якое 12 сьнежня т. г. прызначаны князь Міхал Сакалінскі. Удава па ім княгіня Багданава Лукомская Зоф’я Слушчанка ў 1592 г. судзіцца з Дунаямі за Ляхавічы. Яшчэ ў 1605 г. княгіня Багданава Лукомская Зоф’я Слушчанка, былая судзьдзіна земская Аршанская, сумесна з а. езуітамі Полацкага калегіюма мае судовы працэс з кашталянам Віцебскім князем Міхалам Друцкім-Сакалінскім ды ягонаю жонкай Ганнай Піяноўскай за забракую зямлю. Князь Багдан Андрэевіч пакінуў некалькі сыноў. Багдан за заслугі ў Лівонскай вайне атрымаў у лен дзяржаўныя на той час сёлы Івань (Іванск) і Копцавічы, некалі належачыя да Ульскай воласці. Судзьдзя земскі Аршанскі (1580), маршалак Аршанскі (1591). Атрымаў 1574 супольна з жонкаю 20 валокаў (Лідзкая вол.). Атрымаў 1580 за шматгадовыя ваенныя заслугі 3 сяла (Дзісенская вол.). Купіў 1584 у Андрэя Юндзіла частку маёнт. Болін. ~ Софія Іванівна Служка. | д. Івана Рыгоравіча С./Слушкі Старога і Багданы Васілеўна Лозкі. 1566 супольна зь дзецьмі з‑за зьнішчэньня Лукомля 10 валокаў (Лідзкая вол.). Князь щидуцький (1581–1591 рр.). Нащадки князів ЛУКОМСЬКИХ на Щидутах живуть і нині. На гробниці одного з представників цієї родини у Львові на Личаківському цвинтарі вибитий напис «Ольгердович-Лукомський».

18.11.БАЛТАЗАР АНДРЕЕВИЧ ЛУКОМСКИЙ И ЩИДУЦКИЙ (* ...., 1558, † 1584/1591)

Балтазар праз шпюб з Зоф’яй Фёдараўнай Уладыкай вярнуў роду частку Пірошыцкага маёнтка. Князь Бальтазар Андрэевіч, выступае ў дакумантах у 1558 i 1561 гг. разам з маці й братамі. У 1561 г. пан Петр Ўладыка дае паказаньні, што ягоны швагер кн. Бальтазар Андрэевіч Лукомскі жаніўся зь ягонай роднаю сястрой Зоф’яй, каторай зрабіў запіс на 600 коп грошаў; тыя запісы заставаліся ў іхнага бацькі Фёдара Ўладыкі да ягонае сьмерці, потым перайшлі да Петры, які на просьбу сястры ix вяртае 43. Амаль адначасна з гэтай справай Петра Фёдаравіч Уладыка выклікае на суд свайго швагра князя Бальтазара Лукомскага й Шчыдуцкага за долю маёнткаў у Лукомлі ды Пірошыцах 44. У 1563 г. Зоф’я Фёдараўна Уладычанка вяртае свайму мужу князю Бальтазару Андрэевічу Лукомскаму дадзены ёй запіс на 200 коп грошаў з Вярбковічаў у павеце Кіеўскім i двара ў м. Мазыры, а таксама 300 коп з Лукомлі й Шчыдуцку 45. У 1565 г. князь Бальтазар Андрэевіч Лукомскі запісвае на сваю жонку Зоф’ю Ўладычанку 1/3 усіх сваіх маёнткаў ды 3.000 коп зь іншых 2/3 частак 46). Паводле вайсковага попісу, у тым жа годзе кн. Бальтазар Лукомскі абавязаны паставіць з Лукомлі (?) коняў з латамі, прылбіцамі й дзідамі ды 7 такіх жа коняў з жончынага маёнтку Варковічаў. У 1569 г. князь Бальтазар Андрэевіч Лукомскі, ротмістар каралеўскі, за праяўленую мужнасьць над Улай атрымлівае навечна прывілей на сёлы Караевічы й Плошкі w powiecie lidzkim, наданыя яму папярэдне часова ў адмену забраных Масквою маёнткаў у павеце Полацкім 47 ды на 15 валок зямлі ва ўладаньні в Papile w ciwuństwie retowskim на Жмудзі 48. Дакладна той жа князь Бальтазар Лукомскі валодаў у 1581 г. зямлёй у Вярбковічах на Кіеўшчыне 49. Procesował się z bratem o działy 1584 r., nie żył już 1591 r.

∞, 1°, СОФІЯ 1‑Я ФЕДОРІВНА ВЛАДИКА

∞, 2°, 1561, СОФ’Я ЎЛАДЫКА 2‑Я (* ……, † ……). Запісала 1563 мужу маёнт. Вярбковічы (Кіеўскае ваяв. і свае часткі Лукомля і Шчыдутаў.

∞, 3°, СОФ’Я, д. Івана Карнея. Па сьмерці мужа атрымала маёнт. Плюткі.

КНЖ. МАРИЯ АНДРЕЕВНА ЛУКОМСКАЯ

дачка Андрэя Андрэевіча князя Лукомскага і Настасіі Служчанкі. На гэты час нам вядома аб двух шлюбах Багдана Стэцкевіча. Першай яго жонкай была Марына Андрэеўна. На нашу думку шлюб адбыўся яшчэ да 1557 г. 26 лістапада 1557 г. Марына Лукомская, “дазнаўшыся ад яго (Багдана Стэцкевіча) за час мальжэнства вялікай склоннасці і міласці”, складае “вызнанне” аб запісу мужу сваяго вена (26, л. 10). Складанне запісу адбылося ў Крывенскім іменні яе мужа, “у середу, без нічыяго прымусу і людскога насілля”. Ад бацькі Марына Лукомская атрымала пасаг памерам у 140 коп і “яшчэ 200 коп у золаце, срэбры, перлах і некатарых рухомых рэчах”. Стэцкевіч, згодна з правам, забяспечыў жонцы яе пасаг у падвойным памеры, у суме 680 коп на трэці бацькоўскіх і сваіх набытых і выслужаных іменняў. І муж і жонка падаравалі адзін другому, “па сваім жываце ўвесь свой маятак, а блізкіх і кроўных аддалілі” ад спробаў прэтэндаваць на яго атрыманне пасля сваёй смерці. Князёўна Лукомская запісала мужу па сваім жываце не толькі ўсё вена ў суме 340 коп, але і тыя 680 коп, якія муж запісаў ёй.
Вызнанне Марыны Андрэеўны Лукомскай пасведчылі вельмі аўтарытэтныя на той час асобы, каралеўскія дворскія маршалкі: Астафі Валовіч, стараста магілёўскі і мярэцкі, у будучым канцлер ВКЛ, і Ян (Януш) Шымковіч, дзяржаўца коняўскі і дубіцкі. Гэты ліст, як вельмі важны для жонкі і яе кроўных, перадалі на захаванне бацьку жонкі, менавіта Андрэю Андрэевічу Лукомскаму. Згадак пра гэты шлюб амаль не захавалася. Гісторыкам трапіла да ведамасці толькі адно паведамленне пра куплю Багданам і Марынай Стэцкевічамі людзей у Медніках (31, s. 218–219).
А.Банецкі лічыць, што Марына князёўна Лукомская памерла да 1580 г. і таму не згадваецца ў тэстаменце яе маці, Настасіі Служчанкі Андрэевай Лукомскай, якая памерла 18 снежня 1581 г. (31, s. 218–219). На нашу думку Марына Лукомская Багданавая Стэцкевічавая, каралеўская трукцашавая, памерла каля 1560 г. пры нараджэнні дзіцяці. Памерла і яе дзіця.
Другі, вядомы нам, шлюб Багдан Янавіч Стэцкевіч узяў да 5 лютага 1563 г. з Аўдоцяй князеўнай Друцкай Горскай, дачкой Рыгора Фёдаравіча князя Друцкага Горскага, якога гісторыкі часта мянуюць Бурнеўскім, і Тамілы Багданаўны Жаслаўскай (32, л. 573 зв.). У гэтай сям’і нарадзіліся сыны: Пётр, Фёдар, Стэфан і дочкі: Ганна, Багдана, Алёна і Аўдоцця (31, s. 140–142).

26. НГАБ, КМФ 18, воп. 1, с. 40.
31. Wolff J. I.

~ БАГДАН ЯНАВІЧ СТЭЦКЕВІЧ.

хх/14. КНЖ. АННА АНДРЕЕВНА († після 1581)

zamężna kniahinia Iwanowa (Wasilewicza) Sokolińsk, występuje w 1552 r. jako wdowa posiadająca po nieboszczyku mężu ma jątek Motyryno w Połockiem 50. W tymże czasie ponowiła związki małżeńskie z Konradem Semenowiczem Żabą, ale pomnimo tego występuje pierwiastkowo jako „Sokolińska» lub „Łukomska“. W 1552 r. Hanna Andrejewna Sokolińska skarży się na Konrada Semenowicza Żabę, że pojąwszy ją w małżeństwo, bije ją, od siebie wypędza a wzięte z nią skarby zatrzymuje 51. W 1556 r. Konrad Semenowicz Żaba i żona jego i Hanna Andrejewna Sokolińska Łukomsku (sic!), mają sprawę z Janem Kibortem o ma jątek Boliński i dworzec Jeledniewski 52. W 1581 r. Kondrat Semenowicz Žaba i Hanna Andrejewna Łukomska sprzedają Janowi Hlebowiczowi połowę swego domu w Wilnie 53.

∞, 1°, КН. ІВАН ВАСИЛЬОВИЧ СОКОЛИНСЬКИЙ;

∞, 2°, КОНРАД СЕМЕНОВИЧ ЖАБА

/14. ОЛЕНА АНДРЕЕВНА († ...., 1550, † ....) 14

Jakób Pianowski w 1550 r. nabył Paule w powiecie Lepelskim od Radziwil ła i pozostawił dwie córki: Szczęsnę Kołłontajową i Annę Michałową Sokolińską woje wodzinę Połocką 54.

∞, ЯКУБ П’ЯНОВСЬКИЙ

19.12. ИВАН АНДРЕЕВИЧ (* ……, † … /1604)

Паборца Аршанскі (1590). Запісаў сваю частку Меляшковіч з замкам Белгарадком пляменьнікам кн. Івану і Раману Іванавічам Лукомскім.

Ks. Jan Andrzejewicz, poborca orszański 1590 r. (Vol. Leg. II f. 325), ożeniony z Katarzyną Grzegorzówną Jackowiczówną, pozwany 1586 r. przez bratanka o Pyszno, umarł przed 1604 rokiem, zapisawszy część swą dóbr Mieleszkowskich z zamkiem Biełgorodkiem synowcowi Janowi i Romanowi Janowiczowi ze Szczydut, którzy się tym dziedzictwem podzielili 1605 r.

~ КАЦЯРЫНА РЫГОРАЎНА ЯЦКОВІЧОВНА.

20.12. БОРИС АНДРЕЕВИЧ (* ……, † … 1560/81)

występuje razem z ojcem 1558 i 1560 r., umarł przed matką, pozostawiwszy wdowę Katarzynę Hlebównę Korsakównę, 2‑o voto Stretowę Tyszkiewiczową i dzieci: Jana i Marynę, której losy nie znane.

Ж., КАЦЯРЫНА ГЛЕБАЎНА КОРСАК ГЭРБУ ЎЛАСНАГА, (х2 Стрэт Тышкевіч).

21.13. СЕРГЕЙ БОГУШЕВИЧ (* ……, † …….)

Пазываны 1559 у суд п. Сапегавай пра наезд на Чарэю. Супольна з братам меў працэс 1563 зь Янам Сапегам па спадчыне па дзядзьку Пятру, застаўшчыхся па ім дакумэнтах, і па былым у апецы ў п. Сапегі пасынку кн. Аляксандру Лукомскім. Патрапіў 1565 у маскоўскі палон, вымянены 1571.

~ 1 ДАРОТА СКІНДЭР. На попіс 1565 ставіла 4 каня.

~ 2 МАРЫЯ СЯМЁНАЎНА НЕВЕЛЬСКАЯ ГЭРБУ Ўласнага (* ……, † ……). Муж запісаў ёй 1584 на ўсіх маёнтках 1 000 коп грошаў.

22.13. ФОМА БОГУШАВИЧ (* ……, † ……)

~ N.

КНЖ. ГАННА МІХАЙЛАЎНА (* ……, † ……)

яна ўцякла і выйшла замуж. Запісала маёнт. Веркуцёўшчыну брату Канстанціну. ~ Ян Мікалаевіч. Зямянін Троцкі. Пазываў 1559 да суда сваякоў жонкі пра выправу і рухомасьць па ейнай маці.

23. ПЕТР МИХАЙЛОВИЧ (* ……, † ……)

Згадваўся ў 1558.

24. БАГДАН МІХАЙЛАВІЧ (* ……, † … 1563/5)

~ МАРЫНА НЯЛЮБАЎНА. Выстаўляла на Попіс 1565 коней.

25. КОНСТАНТИН МИХАЙЛОВИЧ * ……, † … 1581.05/06, □ Лукомль, касьцёл.

во время Ливонской войны являлся ротмистром войска Великого Княжества Литовского. Отличился в 1568 г. при взятии замка Улла, доставшегося ему в управление [9, с. 399]. Староста Вульскі. Здабыў 1579 замак Туроўлю, па наасьцярожнасьці замак згарэў. Пакінуў 1581 тэстамэнт, вызначыў апеку над дзецьмі да часу, калі найстарэйшы сын Яраслаў будзе мець 24 гады, г. зн. да 1587, а тады ён будзе апекавацца над сям’ёю; царкоўнцю вёску Дабрагоўшчыну падзяліў між сыноў і братоў, родным Андрэем і стрыечным Сяргеем. Трэцяй галіне Лукомскіх здаўна належала права апекі над царкоўным сялом Дабрыгоршчына (Дабрыгошы, у пісцовай кнізе 1563 г. — Добры Гарадзішча, сучасныя Дабрыгоры у Бешанковіцкім раёне). У сваім завяшчанні ў 1561 г. Канстанцін Міхайлавіч Лукомскі адзначыў, што гэтае сяло ён меў «подле обычаю продков наших князей Лукомских в держаньи и доживотыо» [66, л. 83 адв. — ВУ]. Аднак цяжка сказаць, уваходзіла яно ў першапачатковую Лукомльскую воласць ці было набыта крыху пазней. Іншыя маёнткі на тэрыторыі Бешанковіцкага раёна, на поўнач і паўночны усход ад Ульскай воласці, ужо ў ХV ст. не мелі сувязі з Лукомлем, і нішто не дазваляе меркаваць пра такую сувязь у папярэдні час. Праўда, той жа К. М. Лукомскі за геройства ў Лівонскай вайне атрымаў у лен дзяржяўны замак Улу ля вусця аднайменнай ракі, але гэтая падзея ніяк не звязана з колішнім лёсам Лукомльскай воласці. Таму мы схіляемся да таго, каб звязаць яе старажытную мяжу з паўночнай мяжой маёнтка Чашнікі, дакладна вядомай паводле позніх інвентароў. Аднак факт даўняй прыналежнасці князям Лукомскім сяла Дабрыгоршчына прымушае пакідаць гэтае пытанне адкрытым. 1581 г. ліпеня 8. [Ула]. — Інвентар замка і места Ула, складзены па загадзе кар. пол. і вял. кн. літ. Стэфана Баторыя дваранінам Раманам Васілевічам Корсакам пры перадачы іх у дзяржанне войскаму Віцебскаму, ротмістру кавалерыйскай роты на Вялікіх Луках Марціну Курчу пасля смерці Ульскага старасты князя Касцешы Лукомскага.

∞, Багдана Фёдараўна Корсак гэрбу ўласнага. Муж тэстамэнтам запісаў ёй маёнт. Караевічы (Аршанскі пав.) і Нявішы, і 400 коп грошаў на маёнт. Ганяновічы і Філіпава. Прадала 1599 маёнт. Караевічы п. Сапегу.

26. АНДРЭЙ МІХАЙЛАВІЧ (* ……, † … 1581)

АЛЕНА МІХАЙЛАЎНА ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

Можна зрабіць выснову, што Рыгор Канстанцінавіч Косаў браў шлюб двойчы: першы раз — з княжной Аленай Міхайлаўнай Лукомскай, ад сумеснага жыцця якіх нарадзіўся сын Аляксандр. Пасля разводу Алена выйшла замуж за гараднічага віцебскага замку Багдана Янушкоўскага, а Рыгор ажаніўся з ужо памянёнай Раінай Сяліцкай, ад шлюбу якога нарадзіліся Адам, Томаш (Таміян 55 або Тодар), Станіслаў і Хрыстафор (апошнія два, магчыма, адна і тая ж асоба).

Алена Лукомская з’яўлялася ўнучкай князя Рамана Іванавіча Лукомскага лініі Івана Лукомскага на Шчыдутах. Сляды Алены Міхайлаўны і далейшы лёс нашчадкаў князёў Лукомскіх па прыведзенай лініі не змог расшукаць Юзаф Вольф, калі пісаў генеалагічную працу па беларускіх князях, сказаўшы, што апошняя згадка пра Алёну і яе брата Аляксандра датуецца 1551 г., калі яны былі яшчэ малалетнімі46

41 НГАБ. Ф. 1751. Воп. 1. Спр. 7. Арк. 70 адв.
Wolff J. Kniaziowie Litewsko-Ruscy od końca czternastego wieku. S. 223.

АЛЯКСАНДРА МІХАЙЛАЎНА ЛУКОМСКАЯ * ……, †
…….

Адна з княжон Міхайлаўнаў Лукомскіх.

∞, МІКАЛАЙ ВІЛЧАК. Пісар ваяводы Віленскага.

VIІ генерація.

КН. ОЛЕНА БАЛЬТАЗАРОВНА ЛУКОМСКАЯ (* ...., 1613, † ....)

ks. Helena, z mężem Janem Jundziłłem, ma sprawę z ks. Wiśniowieckiemi o sumy z Brahina 1613 r. (Źr. Dziej. 21).

∞, Jan Jundziłł (1613)

27.17. ФРЕДЕРИК-ФЕДОР БОГДАНОВИЧ * ……, † …

1611. Дваранін каралеўскі (1590). Навучаўся ў Падуанскім ун-це (1592). Сакратар каралеўскі (1592). Падкаморы Аршанскі (1600). Кашталян Мсьціслаўскі Яго сыны прадалі свае маёнткі ў б. Лукомскім княстве Сапегам. Kniaź Fryderyk Bohdanowicz Łukomski był w 1590 roku dworzaninem i rotmistrzem Królewskim, w tym roku na jego prośbę król daje bratu, jego kniaziowi Janowi Bohdano- wiczowi Łukowskiemu przywilej na 20 włók w starostwie Lidzkiem w Dernowiczach, które poprzednio król Henryk nadał był ojcuj ego i matce, kniaziowi Bohdanowi Andrejewi- czowi i Zofa Iwanównie Słuszczance, a oni dobrowolnie zrzekli się na króla . W 1592 r. kniaź Fryderyk Bohdanowicz Łukomski sekretarz J. K. M. zeznaje, że przysądzony jemu dekretem, na staroście Mielnickim Albrychcie Sawickim, majątek Czerne Łoży, temu ostatniemu zwraca . Ożenił sie w 1594 (kniaź Fryderyk Łukomski) z Barbara Wężykówną i w tymże roku kntai Fryderyk Łukomski sekretarz J. K M., zapisuje zonie swej Barbarze Wężkównie z Chrząstoinia z ziemi Krakowskiej, która mu wniosła 3,000 złotych posagu, 6,000 zł. na majątku Szezyduty, oraz na trzeciej części wszystkich dóbr, które mu się dostały z działu .

~ 1594 БАРБАРА З ХРЖАНСТОВА ВЕНЖЫК, * ……, † … 1629, (х2 Себасьцьян Мірскі), д. Станіслава з Х. В.

28.17. ЯН БАГДАНАВІЧ (* ……, † ……)

Атрымаў 1590 ад Каряля і Вял. Князя маёнт. Дзярновічы (Лідзкі пав.).

~ ……

29.17. МІКАЛАЙ БАГДАНАВІЧ * ……, † …….

Падсудак земскі Аршанскі (1605).

~ РАІНА ЦЕХАНАВЕЦКАЯ.

30.17. КН. ПАВЕЛ БАГДАНАВІЧ (* ……, † ……)

Іосіф Корсак увесь свой вялікі маёнтак прызначыў на рэлігійныя фундацыі, частку – сваёй сястры Фядоры, якая была замужам за кальвіністам князем Паўлам Лукомскім. Корсак памёр у чэрвені або ліпені 1643 года. Тэстамент ягоны мусіла здзяйсняць сястра Фядора разам з мужам Паўлам Лукомскім. Лукомскія прысвоілі сабе Беразвечча і з цяжкасцю былі з яго выгнаныя Габрыэлем Календам, архімандрытам Беразвецкага базыльянскага манастыра.

~ ФЯДОРА ЛЬВОЎНА КОРСАК, дачка Льва і Марыянны Падпіпенты.

хх.18. ГАННА БАЛТАЗАРОВНА * ……, † …….

Атрымала маёнт. Вярбковічы і Папілі. ~ Ян Юндзіл.

31.18. РОМАН БАЛТАЗАРОВИЧ (* ……, † … 1622)

Дзяліў 1593 са сваякамі маёнт. Лукомль, Шчыдуты, Гарадзец, двор Ляхавічы, сяло Руднае, Сьлядневічы (Аршанскі пав.), маёнт. Вярбковічы (Кіеўскі пав.), маёнт. Плюткі (Лідзкі пав.), сяло Папілі (Ратоўская вол., Жамойцкая зямля). Валодаў часткаю маёнт. Лукомль, маёнт. Шчыдуты, Гарадзец, Пірошыцы, Рудніца і Сьлядковічы. Прадаў 1620 Аляксандру Віґанту, Войскаму Аршанскаму, частку мант. Шчыдут і Пірошыц. Фундаваў 1621 касьцёл і парафію ў Рудні, двор Руднасельскі і в. Лужкі запісаў плябану. Запісаў 1622 кн. Самуэлю-Яўстахію Лукомскаму (лінія на Пачаевічах), які быў у ягонай апецы, 1 000 коп грошай на маёнт. Боліне і ўсю рухомасць.

Гэтай жа галіне належаў невялікі абшар на левабярэжжы верхняй Эсы, аточаны з усіх бакоў землямі маёнткаў Латыголічы, Багданава і Халопенічы. Там знаходзіліся сёлы Руднае, Лужкі, Грыцкавічы і Калечая Слабада (сучасная Калечанка), завешчаныя ў 1621 г. Раманам Балтазаравічам Лукомскім на карысць заснаванай ім каталіцкай капліцы ў Рудным Сяле [60, л. 5 адв. — 6] і перададзеныя ёй у наступным годзе /61/. Як ужо згадвалася, частка падданых з Руднага належала да Пірошыцкага маёнтка, а Грыцкавічы ўпамінаюцца як сяло маентка Халопенічы пры размежаванні з Барысаўскай воласцю. Гэта паказвае, што ў многіх выпадках падзел Лукомльскай воласці паміж саўладальнікамі адбываўся не на ўзроўні асобных паселішчаў, а на ўзроўні сялянскіх двароў унутры паселішча.

~ 1) (1593) ГАЛЬШКА ЮНДЗІЛ.

~ 2) КНЯЖНА АЛЕНА ЯРАШАЎНА ЖЫЖЭМСКАЯ гэрбу ўласнага.

ГАННА ІВАНІВНА * ……, † …….

~ МІКАЛАЙ ВАРДАШЫНСКІ.

32.20. ИВАН БОРИСОВИЧ (1595)

Адсутнічаюць раннія звесткі толькі пра невялікі кавалак мяжы ад Халопенічаў да Хальневічаў. Паселішчы, якія межавалі тут з Худавам, у крыніцах ХV—ХVІ стст. чамусьці не згадваюцца. Толькі больш позняя звестка ўпамінае, што ўнук Андрэя Андрэевіча Лукомскага Іван Барысавіч у 1604 г. прадаў Льву Сапегу разам з Хальневічамі і Тоўпінам таксама сяло Камямец [64, п. 14—18 адв.]. Гэты пункт, верагодна, трэба звязваць не з Камянцом на р. Усвейцы, які ніколі не выступае асобна ад Меляшковіцкага маёнтка, а з сучаснай вёскай Вялікая Каменка ў Крупскім раёне, недалёка ад Худава, бо яна ўпамінаецца ў азначаным дакуменце ў кантэксце размежавання сапежынскіх зямель з Лісічынам, Дударамі, Барсукамі і Пасёмкавічамі. Усе гэтыя паселішчы на момант складання дакумента (1678 г.) належалі трэцяй галіне князёў Лукомскіх, і вельмі верагодна, што з даўніх часоў. * ……, † … 1627, □ Лукомль, касьцёл сьв. Яна. Паборца Аршанскі (1601). Падсудак земскі (1613), судзьдзя земскі (1620) Аршанскі. Купіў 1608 ад кн. Рамана Лукомскага частку Лукомля і Ратніцы; прадаў 1612 яму маёнт. Лішкі. Евангеліцка-рэфармацыйнага (кальвінісцскага) веравызнаньня (1593), прыняў рыма-каталіцызм. Фундаваў кляштор францішканаў у Лукомлі.

ЖЕНА: МАРЫНА БАГДАНАЎНА СТАТКЕВІЧ ГЭРБУ «КАСЬЦЕША», * ……, † ……, д. Багдана Іванавіча С. і яго 2‑й ж. кн. Аўдоцьці Рыгораўны Друцкай-Горскай гэрбу ўласнага «Друцк». Муж тэстамэнтам 1626 запісаў 600 коп грошаў на Валоўні, Ратніцы, Застарыньні і інш. маёнтках.

хх.20. МАРЫНА БАРЫСАЎНА

33.21.КН. ЮРИЙ СЕРГЕЕВИЧ * ……, † …….

Купляў 1604–5 у кн. Івана Барысавіча Лукомскага-Меляшкоўскага розныя часткі маёнткаў.

~ ГАННА РЫГОРАЎНА МІРСКАЯ ГЭРБУ ЎЛАСНАГА, (х2 Юры Прысецкі). Запісал 1610 дзецям 1 200 коп грошаў.

хх.22. БАГДАНА ФАМІЧНА * ……, † …….

~ 1) ВАСІЛЬ ГЛУХІ.

~ 2) (1596) МІКАЛАЙ НАРБУТ.

34.25. ЯРАСЛАЎ КАНСТАНЦІНАВІЧ * … 1563, † …….

Падсудак Лідзкі (1592), падкаморы Лідзкі (1599).

~ 1). АНТАНІНА МЛЯНДЗКАЯ, * ……, † ……, д. Валерыяна М.| Яна з Польскага Каралеўства, з Чэрскай зямлі.

~ 2). БАГДАНА КУРЧ ГЭРБУ ЎЛАСНАГА, * ……, † ……, д. ваяводы Дорпацкага.

35.25. МЕЛЬХІЁР КАНСТАНЦІНАВІЧ * ……, † …….

36.25. БАЛТАЗАР КАНСТАНЦІНАВІЧ (* ……, † …….)

~ Н.

хх.25. ЗОФ’Я КАНСТАНЦІНАЎНА (* ……, † …….)

~ ПЁТАР КУБЛІЦКІ.

хх.25. АЛЯКСАНДРА КАНСТАНЦІНАЎНА * ……, † …….

~1) с 1593 ЯН АЗРЫНСКІ.

~2) с 1629 КН. АЛЯКСАНДАР САКОЛІНСКІ ГЭРБУ ЎЛАСНАГА.

VIІІ генерація.

37.27. СТАНІСЛАВ ФРЕДЕРИКОВИЧ * ……, † … 1646.

~ 1) 1629 АЛЯКСАНДРА ГАЛІНСКАЯ

~ 2) АЛЯКСАНДРА ХЕЛХОЎСКАЯ

38.27. ЯН-КАЗІМЕР ФРЕДЕРИКОВИЧ * ……, † … 1643.

~ 1638 ГАЛЬШКА ЛАСТОЎСКАЯ, * ……, † ……, (х1 Мацей Весялоўскі, судзьдзя зем. Смаленскі).

39.27. ВЛАДИСЛАВ ФРЕДЕРИКОВИЧ * ……, † …….

~ 1) КНЯЖНА ДАРОТА САКОЛІНСКАЯ.

~ 2) (1658) ЭЛЬЖБЕТА БАРАТЫНСКАЯ.

хх.27. ЗОФ’Я ФРЕДЕРИКОВНА * ……, † …….

~ МАРЦЫЯН ҐАСЕЎСКІ.

хх.27. АЛЯКСАНДРА ФРЕДЕРИКОВНА * ……, † …….

~ СЕВЯРЫН АСІНСКІ.

хх.27. РАІНА ФРЕДЕРИКОВНА * ……, † …….

~ ЯН БІЛЕВІЧ, * ……, † … /1621. Цівун Шадоўскі (1607).

хх.28. МАРЫНА ЯНОВНА * ……, † …….

Атрымала пасьля брата частку маёнт. Меляшковічы, прадала яе 1613 князю Івану Барысавічу.

~ ФРЫДЭРЫК НЕМІРОВІЧ-ШЧЫТ.

40.28. РОМАН ЯНОВИЧ НА ШЧЫДУТАХ * ……, † … 1611.

Паборца Аршанскі (1609). Атрымаў 1605 частку маёнт. Меляшковічы.

хх.29. АЛЯКСАНДРА НИКОЛАЕВНА* ……, † … /1643.

~ 1 …… АЗРЫНСКІ.

~ 2 1622 КНЯЗЬ АЛЯКСАНДАР САКОЛІНСКІ. Ягоны брат кн. Багдан Друцкі-Саколінскі меў працэсы з кн. Базылём і Самуэлем Лукомскімі, з‑за неаддачы выправы па кн. Александры Л., недапушчэньню выдзяленьня часткі маёнт. Боліна і Стадневіч.

41.29. ЯН-КАЗІМЕР НИКОЛАЕВИЧ * ……, † … пр. 1631.

Заставіў кн. Багдану Саколінскаму маёнт. Боліна. 42.29. Базыль Николаевич* ……, † … 1650. Валодаў маёнт. Стадневічы. Сказаны 1641 і 1643 супольна з жонкаю на баніцыю. Маёнткі па іх атрымаў 1641 кн. Самуэль-Яўстахі Лукомскі (лінія на Пачаевічах). Атрымалі 1646 глейт на баніцыю зноў 1647 судзіліся з кн. Саколінскімі за маёнт. Стадневічы і Боліна.

~ ЗОФ’Я ЮДЫЦКАЯ.

43.29. САМУЭЛЬ НИКОЛАЕВИЧ ( * ……, † … 1659?)

Сказаны 1632 і 1643 супольна з жонкаю на баніцыю. Валодаў маёнт. Боліна.

~ ЮДЫТА КОРСАК.

44.30. ФІЛОН ПАВЛОВИЧ * ……, † … 1656.

Прадаў 1629 Крыштафу Бяліцкаму маёнт. Багданава.

~ ЗОФ’Я ДЭМБОЎСКАЯ.

45.30. ЯН-ЎЛАДЗІСЛАЎ ПАВЛОВИЧ * ……, † …….

Паборца Аршанскі (1648–9). Судзьдзя гродзкі Аршанскі (1668). Атрымаў 1656 супольна з жонкаю прывілей на маёнт. Міхнавічы (Віцебскі пав.).

~ АНАСТАСІЯ БІСКУПСКАЯ.

хх.30. ГАННА ПАВЛОВНА * ……, † …….

~ ЯН СЬВЕНТАРЭЦКІ.

хх.30. ЗОФ’Я ПАВЛОВНА * ……, † …….

~ ВОЙЦЕХ КАМІНСКІ.

хх.30. РАІНА ПАВЛОВНА * ……, † …….

~ ЭЛЬЯШ ДЭМБІНСКІ.

хх.30. ВАРВАРА ПАВЛОВНА * ……, † …….

~ ЯН ХЛУСОВІЧ.

хх.32. ГЭЛЕНА ИВАНОВНА * ……, † …….

~ АДАМ ШОРЦ-СЛАВЕЦКІ. Трымаў у заставе ад цесьця Белгарадок, выкупіў яго за 600 коп грошаў.

хх.32. ЕВА ИВАНОВНА * ……, † …….

Манашка. Брат Ян запісаў 1631 200 коп грошаў.

47.32.ЯН ИВАНОВИЧ * ……, † … пр. 1631 □ Лукомль, касьцёл сьв. Яна.

Прадаў 1629 Статкевічам маёнт. Белькаўшчыну. Тэстамэнтам 1631 пераказаў маёнткі брату, запісаў жонцы 15 тыс. тымфаў на Ратніцы і маёнт. Вілямбор у дажывоцьце; лукомскаму касьцёлу пляц і землі.

48.32. БАЗЫЛЬ ИВАНОВИЧ * ……, † … пр. 1649.

Атрымаў 1617 ад бацькі землі пад Оршаю, у 1623 маёнт. Меляшкевічы. Заставіў 1624, а прадаў 1629, п. Сапегу маёнт. Меляшковічы. Прадаў 1630 Статкевічам маёнт. Сьвісталокі, Тышына і Вараксіна. Запісаў 1630 запіс на фундацыю бэрнардынаў у Воршы, павялічыў фундацыі бацькі і брата францішканам у Лукомлі.

~ ЗОФ’Я ЮДЫЦКАЯ гэрбу ўласнага, * ……, † ……, д. харужага Рэчыцкага Мікалая Ю. і кн. Зоф’і Друцкай-Саколінскай гэрбу ўласнага.

хх.33. КРЫСЬЦІНА ЮР’ЕЎНА ЛУКОМСКАЯ * ……, † … 1671/.

Пазвана 1671 супольна з братам Самуэлем кн. Аґінскімі пра бяспраўнае заняцьцё Вулы і Відза па Мірскім.

~ ЮЗАФ РАБЕЙ-ГНАЙНІЦКІ. Захапілі Лукомль і Пачаевічы, але ўладаньні былі адобраны апекунамі для Самуэля Лукомскага.

АЛЯКСАНДРА ЮР’ЕЎНА ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

49.33. САМУЭЛЬ-ЯЎСТАХІ ЮР’ЕВІЧ ЛУКОМСКІ * … 1605, † … 1680.

Ротмістар (1633). Падваявода Віцебскі (1641). Палкоўнік (1655). Каралеўскі сакратар (1669). Стольнік Ваўкавыскі (1671). Атрымаў 1622 ад апякуна кн. Рамана Балтазаравіча Лукомскага (лінія на Шчыдутах),1 000 коп грошай на маёнт. Боліне і ўсю рухомасць. Купіў у кн. Станіслава Лукомскага частку маёнт. Валоўня; купіў 1631 у кн. Яна-Казімера і Ўладзіслава Лукомскіх (лінія на Шчыдутах) рэшту маёнтка. Прадаў 1632 увесь маёнтак п. Сапегам за 20 000 флярынаў. Сапегі ўчынілі працэс 1644 пра дакумэнты на Валоўню. Заставіў 1627 п. Сапегу маёнт. Пасьніковічы і Барсукі за 1 200 коп грошаў, прадаў 1630 гэтыя маёнткі. Меў працэс 1629–30 з кн. Ганнаю з Сапегаў Сангушкавай пра маёнт. Пачаевічы і Лукомль. Удзельнічаў 1633 у паходзе на Маскву, за панесеныя страты атрымаў маёнт. Шугрын.Меў працэс зь п. Віґантавай і Галімскімі, атрымаў баніцыю, якая скасавана 1637. Падараваў супольна з жонкаю 1640–1 езуітам двор і пляц на Верхнім Замку ў Віцебску. Атрымаў 1641 маёнткі па банітах кн. Базылю і Зоф’і зь Юдыцкіх Лукомскіх (лінія на Шчыдутах). Прызначаны Соймам 1647 для разьмежаваньня Вяліжа, Усьвят і Невеля. Удзельнічаў супольна з сынам Тэадорам у біцьве пад Верхавічамі 1655.11.27 з маскоўцамі, патрапіў у палон. Атрымаў 1656 ад Цара пацьвярджэньне на ўсе маёнткі. Атрымаў 1663 супольна з братамі Прысецкімі па дзядзьку Себасьцяну Мірскім маёнт. Ула. Напісаў 1665.11.15 тэстамэнт. Фундаваў 1669 супольна з братам Браніславам Прысецкім кляштор дамініканаў у Вуле. Атрымаў 1675 баніцыю за непаслушэнства суду.

~ 1628 МАРЫЯ КІСЕЛЬ-ДАРАГІНІЦКАЯ гэрбу ўласнага, * ……, † ……, д. Яна К.-Д. і …….Прынесла ў пасаг маёнт. Вымна.

50.44. ДАВІД ЯРОСЛАВИЧ ЛУКОМСКІ * ……, † …….

Дэпутат на Галоўны Літоўскі трыбунал (1622).

~ ......

хх.44. ГАЛЬШКА ЛУКОМСКАЯ* ……, † …….

Прадала 1609–31 супольна з мужам п. Ґлінецкім сваю спадчыну па дзеду Валерыяну Мляндзкаму ў маёнт. Мляндзу і прылегласьцях. Атрымала 1611 супольна з мужам прывілей на пераўступленьне ад кн. Галаўчынскіх 6 валок у в. Цыборах (Лідзкі пав.).

~ ЮРЫ БЫХАВЕЦ гэрбу ўласнага. VIII колено

51.36. СТЭФАН СТАНИСЛАВИЧ * ……, † …….

Прадаў Пятру Галінскаму, стольніку Аршанскаму, маёнт. Шчыдуты.

хх.36. ЗОФ’Я СТАНИСЛАВОВНА * ……, † …….

Валодала маёнт. Плай і Хохава.

~ 1654 МІХАЛ РАЧЫНСКІ.

52.36. ВІНЦЭНТ СТАНИСЛАВИЧ * ……, † …….

Валодаў часткаю маёнт. Караевічы.

~ КАТАРЫНА ХЛУСОВІЧ, (~2 Стэфан Кіркор).

53.36. ПЁТАР СТАНИСЛАВИЧ * ……, † …….

хх.36. ГАННА СТАНИСЛАВОВНА * ……, † …….

~ ЯН АСТРОЎСКІ.

хх.36. МАҐДАЛЕНА СТАНИСЛАВОВНА * ……, † …….

~ АЛЯКСАНДАР ШЫБЕКА, * ……, † … 1710/, с. Юзафа-Паўла Ш. і …… Міладоўскай.

хх.36. ЮСТЫНА СТАНИСЛАВОВНА (* ……, † …….)

~ АЛЯКСАНДАР ГАРНОЎСКІ.

хх.36. ЕФРАСІНЬНЯ СТАНИСЛАВОВНА * ……, † …….

~ СЕБАСЬЦЬЯН БЯГАНСКІ.

хх.38. БАРБАРА ВЛАДИСЛАВОВНА * ……, † …….

~ ЯН РЭВУТ.

хх.38. ЗОФ’Я ВЛАДИСЛАВОВНА * ……, † …….

~ САМУЭЛЬ ВОЙНА-ЯСЯНЕЦКІ.

54.38. КАРАЛЬ ВЛАДИСЛАВОВИЧ * ……, † … 1699.

Заставіў Францішку Прушкоўскаму маёнт. Стайкі.

55.44. ПАВЕЛ ФИЛОНОВИЧ З АЛЬҐЕРДАЎ ……, † … 1709.

Стражнік Віцебскі (1688). Валодаў маёнт. Беляеўшчына, Рыпіншчына, Таранковічы і Старынкі.

~ 1 ГАННА ГАРНОЎСКАЯ.

~ 2 МАРЫЯ ПАЛІКОЎСКАЯ. Зь якіх дзеці шлюбаў невядома.

56.44. АЛЯКСАНДАР ФИЛОНОВИЧ * ……, † …….

57.45. АЛЯКСАНДАР ЯНОВИЧ * ……, † ….. 1678.

58.45. АНТОНІ ЯНОВИЧ * ……, † … 1686.

Ж., ЭЎФІМІЯ ПРУСКАЯ, (х2 Станіслаў Кукель).

ЗОФ’Я ЯНОВНА * ……, † …….

~ Юры Углік.

КАНСТАНЦЫЯ ЯНОВНА * ……, † …….

~ КАЗІМЕР-МІХАЛ ГРАБНІЦКІ.

хх.48. АЛЯКСАНДРА ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

~ 1 ФЛЯРЫЯН СЛОНСКІ.

~ 2 ЮРЫ УГЛІК.

ЗОФ’Я ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

М., АНТОНІ ГАРНОЎСКІ.

59.49. ТЭАДОР-ФЭЛІЦЫЯН ЛУКОМСКІ * ……, † …….

Каралеўскі сакратар (1668). Судзьдзя земскі Віцебскі (1672). Пасол на Соймы. Удзельнік элекцый Каралёў і Вял. Князёў Міхала, Яна і Аўґуста. Пасол у Расею (1710). Заставіў маёнт. Вымна. Прадаў маёнт. Лушчыцы.

Ж., КНЖ. ГЭЛЕНА ДРУЦКАЯ-ГОРСКАЯ гэрбу ўласнага. Прынесла ў пасаг маёнт. Лушчыцы.

60.49. ДАДЗІБОГ-ЮРЫ ЛУКОМСКІ * ……, † …….

Войт Менскі (1671), падчашы Менскі (1672), стольнік Полацкі. Некалькі разоў быў паслом на Соймы. Удзельнічаў у элекцыі Караля і Вялікага Князя Яна. Патрапіў у маскоўскі палон.

~ ІЗАБЭЛЯ-ГАННА БЫХАВЕЦ гэрбу ўласнага, * ……, † ……, (х2 Адам Кісель).

хх. ГАННА ДАВИДОВНА ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

~ ВАЛЕРЫЯН ФЭЛІНСКІ.

IX генерація.

61.52. МІХАЛ ВИНЦЕНТОВИЧ * ……, † …….

Стольнік Вэндэнскі. Валодаў маёнт. Караевічы.

~ ЯАННА БЫКОЎСКАЯ, (х1 Рафал Прэрадоўскі; х3 Казімер Рагоза).

62.53. ІГНАЦІ ВИНЦЕНТОВИЧ * ……, † … 1712.

63.55. ЯЎСТАХІ-СТАНІСЛАЎ * ……, † …….

Заставіў 1720 Хрызастому Хаецкаму частку маёнт. Беляеўшчыны.

~ ГАННА ЯСКУТЭЛЬ.

64.55. ЮРЫ * ……, † … 1752.

~1 ФЛЯРЭНЦЫЯ ЛУКАШЭЎСКАЯ.

~2 ЭЛЕАНОРА КРУПЕНІЧ, д. Тамаша К. Зь якіх дзеці шлюбаў невядома. Адсудзілі ў Рэвутаў маёнт. Будзішча.

65.55. Юзаф * ……, † … 1717.

хх.55. МАР’ЯНА * ……, † …….

~ ЯН ДЛУСКІ.

ХХ.55. КЛЯРА * ……, † …….

~ МІХАЛ ХАДАСЕВІЧ.

хх.55. ГЭЛЕНА ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

~ МІКАЛАЙ КАМЕНСКІ.

хх.55. КАТАРЫНА ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

~ ЮРЫ СТАБРОЎСКІ.

хх.55. ЗОФ’Я ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

66.58. ТЭАДОР ЛУКОМСКІ * ……, † …….

67.58. БЭНЕДЫКТ ЛУКОМСКІ * ……, † …….

хх.58. ІЗАБЭЛЯ ЛУКОМСКІ * ……, † ……,

у маладосьці.

68.59. САМУЭЛЬ-ЯН * ……, † … 1696.

Пісар земскі Аршанскі (1690). Пасол з Аршанскага пав. на Сойм 1695. Атрымаў 1695 у дажывоцьце маёнт. Гайну (Менскі пав.).

Ж., ЕВА-КРЫСЬЦІНА ВОЙНА-ЯСЯНЕЦКАЯ гэрбу ўласнага, * ……, † ……, (х2 Юры Халецкі), д. судзьдзі Рэчыцкага Даніэля В.-Я. і …….

хх.59. МАР’ЯНА-ЮДЫФ * ……, † …….

М.1, КАЗІМЕР ДАРАГІНІЦКІ-КІСЕЛЬ гэрбу ўласнага.

М.2, 1715 КАЗІМЕР САКОВІЧ. Пісар земскі Віцебскі (1715).

хх.59. РАІНА/РЭҐІНА З АЛЬҐЕРДАЎ * ……, † …….

Атрымала 1713 ад стрыечнага брата кн. Фэліцыяна Лукомскага дом і пляц на Віцебскім замку.

~ 1 ОЛЬБРАХТ НЕМІРОВІЧ-ШЧЫТ гэрбу «Ястрабец», * ……, † … 1694. Падстолі Полацкі.

~ 2 1713 ІГНАЦІ-ЛАЎРЭНЦІ НАВАЦКІ. Судзьдзя земскі Віцебскі. Прадаў 1719 супольна з жонкаю п. Кісялю маёнт. Дрэчлукі за 120 000 флярэнаў.

хх.59. ЗОФ’Я * ……, † …….

~ 1 СТАНІСЛАЎ ПРЭРАДОЎСКІ.

~ 2 САМУЭЛЬ НЕЦІШКОЎСКІ.

хх.59. ИОАННА * ……, † …….

М., ЯН РАФАЛ КАСТРАВІЦКІ гэрбу «Байбужа». Падсудак земскі Менскі. купил Лошицу за 20000 злотых в 1685 году. (Чернявский. Т. 3. Стр. 234 — 235)

хх.59. КАТАРЫНА * ……, † …….

~ КАЗІМЕР ПРАЦЛАЎСКІ.

хх.60. КЛАРА * ……, † …….

М., … ГЭРБУРТ.

69.60. ЯЎСТАХІ-ФРАНЦІШАК * ……, † …….

Падчашы Віцебскі (1699). Староста Бельскі (1700). Удзельнічаў у элекцыі Караля і Вялікага Князя Аўґуста. Пасьля сьмерці жонкі прыняў манаства.

Ж., РУЖА-ТЭАДОРА ЯНІШЭЎСКАЯ, * ……, † … 1710.

70.60. ФЭЛІЦЫЯН * ……, † … 1750.

Удзельнічаў у элекцыі Караля і Вялікага Князя Аўґуста. Купіў 1717 у п. Саковічаў маёнт. Давідкавічы за 30 000 флярынаў, а ім прадаў частку маёнт. Вымна. Запісаў 1739 жонцы маёнт. Давідкавічы, Селядцова і Быхава. Запісаў 1740 гэтыя‑ж маёнткі п. Саковічам, з абавязкам даглядаць яго да сьмерці

Ж., ЭЛЕАНОРА ЛЯЦЕЦКАЯ, * ……, † … 1739/40.

X генерація.

хх.61. КАТАРЫНА МИХАЙЛОВНА * ……, † …….

М., ЯН ДЭЛЯВАЛЬ, с. Міхала Д. і кн. Катарыны Лукомскай.

71.61. БАЗЫЛЬ МИХАЙЛОВИЧ * ……, † …….

Возны Слонімскі.

Ж., ФРАНЦІШКА ГАЛІНСКАЯ.

72.63. ДАМІНІК ЕВФСТАФЬЕВИЧ * ……, † …….

хх.63. ТАРЭЗА ЕВФСТАФЬЕВНА * ……, † …….

М., БАЗЫЛЬ АСТРОЎСКІ.

73.64. ЛЕАНАРД ЮРЬЕВИЧ * ……, † … 1766.

Ж., ЯАННА РАМША.

74.64. ГІЛЯРЫ ЮРЬЕВИЧ * ……, † …….

Ж.1, ФРАНЦІШКА ЗЛАТАГОРСКАЯ.

Ж.2, МАР’ЯНА ЛАСКАЯ. Зь якіх дзеці шлюбаў невядома.

75.65. МІХАЛ ЮРЬЕВИЧ * ……, † … 1774.

Ж., ТАРЭЗА ПАЎЛОВІЧ, * ……, † … 1774.

76.65. ФРАНЦІШАК ЮРЬЕВИЧ * ……, † … 1790

Стражнік Старадубскі. Прадаў 1782 супольна з братам Гілярым Станіславу Сьвебодзе маёнт. Бяляеўшчыну, часткі маёнт. Боліна і Сарочына. Валодаў маёнт. Арцюхова. ├->Нашчадкі (?).

Ж.1, ГЭЛЕНА ЗЛАТАГОРСКАЯ.

Ж.2, МАР’ЯНА ЗАГОРСКАЯ

77.68. ЮЗАФАТ САМУЭЛЕВИЧ * ……, † … 1725.

Ротмістар Аршанскі (1716). Староста Бельскі.

хх.69. ЭЛЬЖБЕТА ЕВФСТАФЬЕВНА * ……, † …….

XI генерація.

78.71. ЮЗАФ ВАСИЛЬЕВИЧ * ……, † …….

79.71. ЮРЫ ВАСИЛЬЕВИЧ * ……, † …….

Нашчадкі (?).

хх.71. ГАННА ВАСИЛЬЕВНА * ……, † …….

80.74. ЮЗАФАТ ГИЛЯРЕВИЧ * ……, † … 1824.

Падстолі Віцебскі (1790). Валодаў маёнт. Старынкі. В 1817 г. Иосиф Гиляриевич служил земским исправником Новоржевского уезда Псковской губернии.

Ж.1, 1774, ВІКТОРЫЯ ЛАСКАЯ.

Ж.2, АННА ЕГОРОВНА ФОН ДРЕЙНЕГАКЕР.

81.74. ЯН ГИЛЯРЕВИЧ * ……, † …….

82.75. ІГНАЦІ * ……, † …….

83.75. ЯН * … 1798, † …….

Ж., МАРЫЯ ТАЛПЫГА.

84.75. СЫМОН * … 1801, † …….

Харужы.

85.76. ЯКУБ ФРАНЦЕВИЧ * ……, † …….

~ ……

XІІ генерація.

86.80. ВІНЦЭНТ * … 1775, † …….

~ ……

87.80. ЮЛЬЛЯН * ……, † … 1816.

Ж., КАТАРЫНА ДЭЛЯВАЛЬ.

КН. ДМИТРИЙ ИОСИФОВИЧ

КН. АЛЕКСАНДР ИОСИФОВИЧ (1811–15.05.1850).

Родители Александра Иосифовича: Иосиф Гиляриевич Лукомский и Анна Егоровна, ур. фон Дрейнегакер. Жена, 1843, Пелагея Сергеевна Кусова (*03.01.1814, СПб, Васильевский Остров, †07.12.1877, Спб), дочь купца Сергея Ивановича и Хионии Николаевны Кувшинниковой (11.06.1793–04.06.1856),

Александр Иосифович Лукомский прослужил на Черноморском флоте в морской артиллерии 16 лет, участвовал в Турецкой кампании, был в нескольких походах на Кавказе. Довольно скоро после женитьбы Александр Иосифович уволился от службы в чине штабс-капитана, пенсии не выслужил. Позднее Пелагея Сергеевна писала о нем: «Муж служил честно, но блистательного или чего-нибудь особенного ничего не сделал». После отставки из флота до самой смерти Александр Лукомский служил смотрителем строительных материалов при Санкт-Петербургском воспитательном доме.

4 января 1844 года у Пелагеи Сергеевны родился первенец Яков, вскоре умерший.
Через год с небольшим, 21 мая 1845 года, родился второй сын, которого также назвали Яковом (видимо, в честь Якова Ивановича Ростовцева). Восприемницей обоих сыновей была их бабушка Хиония Николаевна Кусова.
Именно к этому времени (1845–1846 гг.) надо отнести знакомство княгини Лукомской с иеромонахом Феофаном (Говоровым), прибывшим в Петербург в начале 1845 г. для службы в Санкт-Петербургской духовной академии. Пелагея Сергеевна входила в круг близких людей семьи Степана Онисимовича Бурачка. Думаем, довольно скоро после знакомства она оценила и прониклась уважением к Феофану, во всяком случае, как-то выделялась из среды просто знакомых будущего святителя. Подтверждение этого находим в коротенькой записке к С. О. Бурачку, написанной иеромонахом Феофаном в октябре 1847 года в день отъезда с миссией из Санкт-Петербурга в Иерусалим: «…Час, другой — и отъедем. Кланяюсь всем вам, и всем знаемым через вас — и Княгине…» Как уже говорилось, в переписке с близкими людьми Феофан ее именовал просто «Княгиня». 13 января 1849 г. умерла дочь Пелагеи Сергеевны — Мария, 4 месяцев, похоронена на Смоленском кладбище. Запись о ее рождении не выявлена. Возможно, у Пелагеи Сергеевны рождались еще дети, но все они умерли в младенчестве.

Муж Александр Иосифович Лукомский умер 15 мая 1850 года от чахотки, 39 лет, перед этим долго болел. Видимо, тяжелая атмосфера в семье усугублялась бедственным материальным положением. Впоследствии Лукомская писала: «Состояние мое утрачено все до последнего, несчастным банкротством (мужа) и его долговременною болезнию». Отпевали А. И. Лукомского в Новосильцевской церкви (церковь Святого Равноапостольного князя Владимира при Орлово-Новосильцевском благотворительном заведении). Похоронен Александр Иосифович Лукомский, как и его жена, и все их дети, на Смоленском кладбище, хотя его имя не упоминается в Петербургском некрополе вел. кн. Николая Михайловича.

В ГАРФ хранится архивное дело, состоящее из прошений Пелагеи Сергеевны о воспомоществовании. торые подробности жизни княгини после смерти мужа: она жила с престарелой свекровью, без всяких средств. Никакого пособия через Военное министерство Пелагия Сергеевна не получала, так как муж не выслужил пенсию. Сначала письма обращены к Николаю I, потом — к Александру II. Ежегодно кузен Лукомской, Яков Иванович Ростовцев, через управляющего Третьим отделением Л. В. Дубельта, подавал эти прошения. Обратный адрес просительницы: на В. О. (Васильевском острове) в 1 корпусе на квартире генерал-адъютанта Ростовцева. Интересно, что ни разу в этих письмах не было указано имя умершего мужа. 2 письма написаны на французском языке, там княгиня подписывается Pauline (Полин). В русских
сопроводительных письмах к ее прошениям, находящихся в этом же деле, ее раз или два называют Паулиной Сергеевной.
Может быть, это было ее домашнее имя. Эти разовые пособия выдавались из разных источников: из неприкосновенного
капитала и через камердинера Государя Императора, из собственных сумм Его Императорского Величества, из Канце-
лярии гр. Орлова, из сумм Государственного казначейства и Опекунского Совета.
Первая сумма (600 р.) была выдана в ноябре 1850 г., затем пособия выдавались раз в год, обычно к Пасхе, размером около
300 р.
Согласно Петербургскому некрополю, радом с Пелагеей Сергеевной похоронена княжна Феофания Лукомская. Оказалось,
это не дочь княгини, а дочь Дмитрия Иосифовича, брата ее мужа (1848–04.08.1852). Пелагея Сергеевна Лукомская скончалась 7 декабря 1877 года в Петербурге, отпевали ее в храме Рождества Христова на Песках, недалеко от ее последней квартиры и Мариинского института.

Литература: Лукьянова А. Е. Ближний круг святителя Феофана. Новое о П. С. Лукомской // Труды по русской патрологии. Научный журнал Калужской духовной семинарии. – № 3 (7). – Калуга. – 2020. – с.59–65.

хх.80. БАЛЬБІНА * ……, † …….

~ ЮЗАФ ЗУБКОЎСКІ.

88.85. МІКАЛАЙ ЯКУБОВИЧ * ……, † … 1811/.

Купіў 1795 у Катарыны Кастравіцкай маёнт. Белая.

XIІІ генерація.

89.86. ТЭАДОР * ……, † …….

хх.86. …… ЛУКОМСКАЯ * ……, † …….

90.87. ЛЮЦИАН ЮЛИАНОВИЧ ЛУКОМСКИЙ ( * 1811, † 1867.07.12)

Камандзір Тульскага пях. палка (1856). Генэрал-маёр (1861). Памочнік начальніка 8‑й пях. дывізыі (1863).

Купіў 1862 у Рэвута маёнт. Матырына і Плошкі.

91.87. КЛЕМЕНС * ……, † …….

92.87. АЛЯКСАНДАР (* ……, † …...,

у дзяцінстве.

хх.87. ДАМІЦЭЛЯ (* ……, † ……).

КНЖ. ФЕОФАНИЯ ДМИТРИЕВНА ЛУКОМСКАЯ (1848–04.08.1852)

Согласно Петербургскому некрополю, радом с княгиней Пелагеей Сергеевной похоронена княжна Феофания Лукомская. Оказалось,
это не дочь княгини, а дочь Дмитрия Иосифовича, брата ее мужа.

КН. ЯКОВ АЛЕКСАНДРОВИЧ ЛУКОМСКИЙ (*04.01.1844)

младенец.

КН. ЯКОВ АЛЕКСАНДРОВИЧ ЛУКОМСКИЙ (*21.05.1845)

Кн. МАРИЯ АЛЕКСАНДРОВНА ЛУКОМСКАЯ (*1849, † 21.05.1849)

младенец, 4 месяцев, похоронена на Смоленском кладбище. Запись о ее
рождении не выявлена.

XIV генерація.

WŁODZIMIERZ ŁUKOMSKI (1840–1902)

lekarz

XV генерація.

WSIEWOŁOD (ur. 1879),

WŁODZIMIERZ (1881–1923)

pułkownik, ożeniony z ks. Niną Michajłowną Melikową[9] (ur. w 1886 w Petersburgu, zm. 13 marca 1966 w Paryżu) i (3)

SERGIUSZ (*10 czerwca 1884, † 8 października 1971 w Nowym Jorku)

kapitan w białogwardyjski, potem na emigracji w USA.

ПЕЧАТКИ

Печаток не знайдено

ПУБЛІКАЦІЇ ДОКУМЕНТІВ

1482.05.30, без місця. Княжни Марія і Ганна Солтанівни Збаразькі підтверджують двоюрідному братові князю Михайлові Васильовичу Збаразькому села їхнього батька Манів, Вербовець, Передмір і Борсуківці, отримані ним від свого дядька князя Семена Колоденського

АЛЬБОМИ З МЕДІА

Медіа не знайдено

РЕЛЯЦІЙНІ СТАТТІ

Статтєй не знайдено

Wolff J. Kniaziowie Litewsko-Ruscy od końca czternastego wieku. Warszawa, 1895. S. 213.[↩]
Stryjkowski M. Kronika Polska, Litewska, Żmódska i wszystkiej Rusi. Warszawa, 1846. T. 2. S. 155.[↩]
Беларускія летапісы і хронікі / Уклад. У. Арлова. Мн.,1997. С. 118.[↩]
Чаропка В. Імя ў летапісе. Мн., 1994. С. 288; Богуславский В. В. Держава Руриковичей. Тула, 1994. Т. 1. С. 112.[↩]
Сообщение Алексея Бабенко[↩]
Хроника Быховца / пред., коммент. и пер. Н. Н. Улащика. – М., 1966, с. 78[↩]
Насевіч, Л. В. Лукомль і Лукомльская волость / Л. В. Насевіч // Гіст.-археалаг. зб. – 1994. – № 4., с. 167.[↩]
Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezyi Wilenskiej. Krakow, 1948., с. 350—352[↩]
Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezyi Wilenskiej. Krakow, 1948., с. 352—356[↩]
J. Wolff Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku, Warszawa 1895.[↩]
J. Tęgowski Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów Poznań — Wrocław 1999, str. 70.[↩]
AGAD w Warszawie. Archiwum Potockich z Radzynia, N 295‑a, s. 17.[↩]
Львівський національний унівеситет імені Івана Франка (далі ЛНУ), Збірка Павліковських, №295; AGAD w Warszawie. Archiwum Zamoyskich, N 32, s. 899, 917; N 33, s. 654, 693; BCz, perg. 374; GStAPKB, XX. HA, PU, Schiebl. 109, N 68; MNK, r k. 1713, k. 241; Dzialynski A. Statut litewski. Poznan, 1841. S. 544. Тab. 3; Vossberg F. Siegel des Mittelalters von Pollen, Lithauen, Schlesien, Pommern und Preussen. Berlin, 1854. S. 44. Тaf. 24. Іl. 107; Снимки древних русских печатей государственных, царских, областных, городских, присутственных мест и частных лиц. Москва, 1882. С. 80, рис.; Piekosinski F. Heraldyka polska wiekуw srednich. S. 273. Іl. 454; його ж. Jana Zamoyskiego notaty herаldyczno-sfragistyczne. S. 25. N 97, іl; S. 89. N 933, іl.; Gumowski M. Pieczеcie ksiazat litewskich. S. 699. Тab. 2. Іl. 14; Тab. 9. Іl. 71; Лихачев Н. Материалы для истории византийской и русской сфрагистики. Вып. ІІ. С. 231 233. Илл. 213, 214; Насевiч В. Друцка княства i князi Друцкi . С. 52; Хоруженко О. Печать князя Дмитрия XV в. ... С. 125, 127. ис. 4; Nowak P., Pokora P. Dokumenty strony polsko-litewskiej... S. 79. Іl. B 91.[↩]
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od konca czternastego wieku. Warszawa, 1895. S. 213; B o n i e c k i A. Herbarz Polski. Warszawa, 1913. T. XVI. S. 108.[↩]
AGAD w Warszawie. Archiwum Radziwillow, dz. X, N 113, s. 27.[↩]
Специальная карта Европейской России. М 1 : 420 000. Пг., 1915.[↩]
Писцовые книги, издаваемые Императорским Российским географическим обществом. Ч. I. Отд. 2. Спб., 1877., с. 423[↩]
Witoldiana. Codex privilegiorum Vitoldi magni ducis Lithuaniae 1386 — 1430 / Wyd. J. Ochmanski. Warszawa-Poznan, 1986., с. 70[↩]
Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі (НГАБ). Ф. КМФ-18. Воп. 1. Спр. 247., л. 663 адв. — 864[↩]
Писцовые книги, издаваемые Императорским Российским географическим обществом. Ч. I. Отд. 2. Спб., 1877., с. 438 — 439[↩]
НГАБ. Ф. 937. Воп. 3. Спр. 3., л. 5 адв. — 6[↩]
Аддзел рукапісаў Цэнтральнай навуковай бібліятэкі АН Літвы. Ф. 273, Спр. 3673.[↩]
Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской.. Т. 20. Витебск, 1890, с. 315—343[↩]
НГАБ. Ф. КМФ-18. Воп. 1. Спр. 255., л. 482 адв. — 483[↩]
АВК. Т. 14. Вильна, 1887., с. 641—642[↩]
НГАБ. Ф. КМФ-18. Воп. 1. Спр. 68., л. 83 адв. — ВУ[↩]
LM. Kn. 3. P. 29.[↩]
Wolff. 1895. S. 213.[↩]
см.: Wolff. 1895. S. 213–214.[↩]
Карамзин, Н. М. История государства Российского / Н. М. Карамзин. – М., 1989. – Кн. II, т. VI, гл. V., с. 150.[↩]
AGAD. – Zbiór dokumentów pergaminiwych. – Nr 7380 (Собчук В. З історії… – С. 236, 238).[↩]
Собчук В. Маловідомі актові джерела… – С. 105, № 5 (за ориґіналом).[↩]
AKLS. – T. I. – S. 88, nr. XCII (за офіційним списком близько 1540 р.).[↩]
(1534) Luty 24 ind. 7 Z. 16 k. 210 od).[↩]
1547 r. Marca 10 ind. 6 (S. 19 k. 114–116, dr. Arch. Sław. IV 532–534[↩]
S.33 k. 894.[↩]
1558 r. Wrzesuia 28, dekret komisarski obl. 1639 (S. 105 k. 399).[↩]
1561 r. Luty 6 (S. 41 k. 110 od.).[↩]
1558 r. Wrzesuia 28, dekret komisarski obl. 1639 (S. 105 k. 399).[↩]
1561 r. Luty 6 (S. 41 k. 110 od. ).[↩]
1561 r. Marca 20 (S. 42 k. 654.[↩]
Arch. Jugo Cz. VII T. I 216.[↩]
1561 r. Lipca 16 (S. 42 k. 720).[↩]
S. 41 k. 238 i 244.[↩]
Wilno 1563 r. Czerwca 19 (S. 46 k. 561 i 562).[↩]
1565 Czerwca 5 (Tamże 991–993[↩]
1569 r. Maja 1 (S. 49 k 49 k. 41 i ten sam d. Z. 50 d. 246 k. 298).[↩]
1569 r. Czerwca 10 (Z. 49 k. 44–45).[↩]
Zr. dziej. XX 42.[↩]
Rewizya Puszcz str. 56[↩]
S. 25 k. 458 od.[↩]
S. 50 k. 33.[↩]
Akt. Wil. XX 38–40.[↩]
Słown. Geogr. VII 898.[↩]
НГАБ. Ф. 1751. Воп. 1. Спр. 7. Арк. 70 адв.[↩]