ЗАГАЛЬНІ ВІДОМОСТІ
УКОЛОВИ (Вколовичи, Околовичи, Околови, Уколовичи, Околовичи) бел. Аколавы гербу «Тапор» — боярський рід брянського походження.
Згодна родава- га падання паходзі — лі ад Багдана Ку- рышкіна, гетмана полызага літ., які лраславіўся ўда- лым заваяваннем Северскай зямлі (аколіцы, як гава- рылі раней), за што атрымаў герб “Тапор” і прозвіш* ча Аколаў, пазней ваяводы смаленскага. Багдан пакінуу сыноў Анд- рэя, Сямёна і Лукаша, з якіх Андрэй і Лукаш сталі дзедзічамі маёнт. Вярэра, Чэмраў, Сіліны і інш. у Смаленскай зямлі. Сямён быў ваяводам смаленскім па бацьку і ўзначальваў абарону горада на пач. 16 ст.. а пасля страты Смаленшчыны Кароль Аляксандр ва ўшанаванне за- слуг яго бацькі надаў яму маснт Нягневічы, Волкавічы і інш. у Наваградзкім ваяв., меў сьшоў Васіля, Фёдара і Івана. 3 іх Васіль быў разам з Алехнам Храптовічам камісарам на мірных перамовах з Масковіяй, памёр беспатомным. а Іван з дазволу Караля Жыгімонта I прадаў сваю долю спадчыны ў 1501 і выехаў з Наваградзкага ваяв. Фсдар жа застаўся спадчынчікам вышэйзгаданых маёнткаў, пакінуў сыноў Сямёна, Багдана і Пятра, якія ў 1568 абмянялі з кн. Радзівіламі маёнт.Нягневічы на маёнт. Падгор’є, што знаходзіўся непадалёку, і з таго часу пачалі пісацца А.- Падгорскімі. Пасля 1568 Сямён выехаў з Наваградзкага ваяв. Пётр меў сына Ждана і ўнука Яна, які памёр бсспатомна, завяшчаўшы сваю долю спадчыны на фундуш Падгорскай царквы1 Багдан, дзедзіч маёнт. Падгор’е, uiTo засведчыў квітам суддзя гродзкі і паборца Юзаф Голуб (162З), пакінуў сыноў Войну, Адама і Захарыўша. 3 іх Война і Захарыўш памерлі беспатомнымі, а Адам меў трох сыноў: Аляксандра, у якога былі Стэфан, што стаў бернардынам, і яшчэ адзін Стэфан. што памёр беспатомным, Самуэля, двароніна Яго Каралеўскай Міласці (ЯКМ), што засведчыў лістом Кароль Уладзіслаў IV (1648), які таксама памёр беспатомным, і Матыяша. Матыяш быў уладальнікам маёнт. Падгор’е, што засведчы- лі квітамі аб выллаце падаткаў Яраслаў Аляксандр Шэмет (1627), атаксама Віі-шэнт Рымша і Адам Троска, паборцы Наваградзкага ваяв. (1671), пакінуў шэсць сыноў: Канстанціна,Самуэля, Яна (беспатом.), Адама (беслатом.), Міхаіла (беспатом.)і Юрыя. 3 іх Канстанцін мсў сыноў Караля, у якога былі сыны Ян і Станіслаў, дзедзічы часткі ма- ёнт. Падгор’е2, Ігнацыя, у якога былі сыны Юзаф і Вінцэнт, што памсрлі беспатомнымі, і Да- мініка, сыны якога Канстанцін і Станіслаў сталі дзедзічамі ма- ёнт. Брольнікі. Самуэль пакінуў сына Анто- нія і ўнукаў Людвіка. Сымона і Міхаіла. што сталі спадчынні- камі часткі маёнт. Падгор’е‑Акаловічы. Юрый жа меў чатырох сыноў: Марцыяна, у якога былі сыны Стэфан, Якуб. Фларыян, Аляксандр, Казімф, Пляцыд і Ізаяш, Яна. яго сыны Юзаф, Ваўжынец і Адам, Дыянісія (беспатом.) 1 Багуслава(беспатом.), што ўсе былі дзсдзічамі зямлі ў вак. Падгор’е‑Акаловічы. Разам з імі выводзіліся: Ян — з сынамі Францішкам, Пятром, Уладзіславам і Габрыэлсм; Станісла0 з сынамі Брунонам. Эдвардам і Войцэхам. а таксама Юзаф зсынамі Ігнацыем і Іаахімам, Ян, Мацвей, Стэфан і Нікадэм, родныя браты А., не пазначаныя ў генеалогіі. Прызнаны ў дваранстве 19(30).01.1799 ^шчэіснавалаў 1799 2Яшчэ валодалі маёнткам у 1799. 3Напэўна, сын Караля Канстанцінавіча. 4Магчыма, сын Караля ці Дамініка Канстанцінавічаў.
С.Рыбчонак, З.Яцкевіч
ГЕРАЛЬДИКА ТА СФРАГИСТИКА
Широкі паралелі з геральдичною спадщиною інших руських земель має також зображення на печатці новгородського господарського дворянина Василя Семеновича Укола (Уколовича) від 1500 р., що являло собою знак у вигляді перехрещеної сокири вліво (або хреста з загнутим вліво горішнім кінцем).1 Аналогічну конструкцію представлено і на його пізнішій печатці від 1549 р. – цього разу в ренесансовому щиті, в супроводі напису згори: “ВасЛИ”.2 Натомість, на його печатці від 1525 р. родовий знак зображено у вигляді хреста на основі.3 Варто додати, що подібний вигляд родового герба очевидно зумовив його неправомірне ототожнення з польським гербом Топор в пізніших річпосполитських гербовниках.4
Джерело: Однороженко Олег: Родова геральдика Сіверськоï, Смоленськоï та Мстиславськоï земель ВКЛ в ХІV–ХVІІ ст. // Герольд Litherland № 18. С.4.
ГЕНЕАЛОГІЯ
БОГДАН
І генерація
СЕМЕН БОГДАНОВИЧ УКОЛОВ
дворянінъ господарскій, отецъ Ивана, Василія и Федора. Родовое их имение — Негневичи.
Другая палова Нягневіч, якая была
велікакняжацкай, дзяржаўнай уласнасцю, часткова была нададзеная Аляксандрам Казіміравічам дваранам гаспадарскім бранцам Сямёну Уколаву (пацв. «на вечнасць» яго сынам Івану, Васілю і Фёдару 15.07.1511 г.). Тэрыторыя гэтай часткі распасціралася ад Аколавічаў (цяпер украіна в. Мольнічы) і Старых Нягневіч і цягнулася ўздоўж
узбярэжжа ракі Валоўкі (Валовы) да балотных сенажацяў «за рекою за Немном», «как съ стародавна въ границах сє свои… маєт.»5
З пацвярджальнага ліста жыгімонта і старога 15 ліпеня 1511 г. вядома, што вялікі князь аляксандр даў гаспадарскаму баярыну сямёну Уколаву палову двара Нягневічы. сам жа пацвярджальны ліст надаваўся ўжо сынам Сямёна, Івану, Фёдару і Васілю. Дадаткова
сыны атрымлівалі, паводле таго ж пацвярджальнага ліста, «подворє» ў новагародскім замку, якім раней валодаў «зрадца» Багдан Калантаеў [Lietuvos Metrika = Lithuanian Metrica = литовская метрика: 47 t./ Vilniaus un-tas; Lietuvos istorijos in-tas. – Vilnius : Lietuvos istorijos in-to leidykla; Mokslo ir enciklopedijų leidybos in-tas; Vilniaus un-to leidykla; Žara, 1993–
2016. – Book of inscriptions 9 = книга записей 9 = Užrašymų knyga 9 (1511–1518) / Lietuvos istorijos in-tas; par. K. Pietkiewicz. – 2002. – 615 p. , p. 108]. тэкст аднаго з выракаў жыгімонта і старога 1529 г. паведамляе, што на той момант Фёдар уколаў яшчэ валодаў паловай двара нягневічы [Lietuvos Metrika = Lithuanian Metrica = литовская метрика: 47 t. / Vilniaus un-tas; Lietuvos istorijos in-tas. – Vilnius: Lietuvos istorijos in-to leidykla; Mokslo ir enciklopedijų leidybos in-tas; Vilniaus un-to leidykla; Žara, 1993 – 2016. – 4‑oji Teismų bylų knyga (1522–1530) / Lietuvos istorijos in-tas; par. S. Lazutka, I. Valikonytė ir kt. – 1997. – 514 p., p. 248].
ІI генерація
ВАСИЛЬ СЕМЕНОВИЧ УКОЛОВ
дворянин господарский, б. Наўгародскага пав. Вiленскага в‑д.
1516, Василовщина, земля пустовская въ селѣ Волковичахъ Новгородскаго повѣта), данина господарская Василию Уколову.
Волковичи, село Новгородського повѣта І 203 (1310 . Вь немь «именейцо» Василія Уколова. В нем его люди: Козляковичъ Давыдъ, служебный человекъ В. Укололова Новгородскаго повітаа села Волковичі, І 2011 (1310). Кондратовнчъ Юшко, служебнмй человікъ Василія Уколова в его имении Волковичахъ І 203 (ІЗ 10). Кочановичъ Артемь (Ортпмь), человекъ В. С.Уколова, села Волковнчь Новгородскаго повѣта 1 203 (1316).
Тишовинчъь Микита, служебный человѣкъ В. Уколова, Новгородскаго повѣта села Волковнчь І 203 (1310).
Тюшковчъ Онцыпорь, служебный человѣкъ В. Уколова села Волковичь Новгородскаго повѣта І 203 (1316).
Пропуцина, земля пустовская вь Городечне, данина господарская В. Уколову 1516
ИВАН СЕМЕНОВИЧ УКОЛОВ
дворянин господарскій, б. Наўгародскага пав. Вiленскага в‑д.
Іван Уколаў пабраўся шлюбам (ці, прынамсі, меў такі намер) з дачкой Барыса з Басіна, сведкі надання Лаўрашаўскаму манастыру Івашкі Сугака Белікавіча паміж 1495 і 1506 гг.) і ў
далейшым «зрадцу» (удзельніку паўстання М.Глінскага) Івашку Матаву.6
ФЕДОР СЕМЕНОВИЧ УКОЛОВ,
дворянинъ господарскій, б. Наўгародскага пав. Вiленскага в‑д.
Заручний лист між господарським дворянином
Федором Вколовим та паном Федором Святошою (лютий 1526 р.). Їхня суперечка стосувалась 50-ти кіп грошів за челядь, які вироком новгородського воєводи Яна Заберезинського отримав пан Ф. Святоша. У наративній частині зазначалась причина такого рішення воєводи: «иж ты (Ф. Вколов) неслушным а нерядным обычаем челяди волное за неволную искал, которая ж челядь и очевисто с тобою перед паном воеводою стояла и от тебе ся оттягала». Тобто, Ф. Вколов порушив встановлений звичай («…то не так се нашло, как ты перед нами (Сигізмундом I Старим. — Д.В.) поведил»), а новгородський воєвода «тую речь слушным а радным обычаем межи вами нашол». Тому і рішення господаря було на користь Ф. Святоши із встановленням «заруки» в сумі 200 кіп грошей [РГАДА. — Ф. 389. — Оп. 1. — Ед. хр. 14. — Л. 212–212об; LM. Knyga 14. — P. 242–243.]
ІI генерація
Семен Федорович Уколов
Богдан Федорович Уколов
Петр Федорович Уколов
Персони без місця
Андрей Вколов
дворянин госп.
Василь Олексійович Околов
~ Кордишівна Раїна (1 шл. — Іван Олишвенський) [ЦДІАК України, ф. 26, оп. і, спр. 13, арк. 122–123.]
- Wittyg W., Dziadulewicz S. Nieznana szlachta Polska i jej herby. Kraków, 1908. S.338.[↩]
- AGAD. AR. Dz.X. Sygn.55. Str.12 (овальна, 16х14 мм).[↩]
- Болсуновский К. Сфрагистические и геральдические памятники Юго-Западного края: В 3 вып. Киев, 1914. Вып.ІІІ. С.3. Мал.4 (кругла, 20 мм).[↩]
- Kojałowicz Wijuk W. Herbarz rycerstwa W.X.Litewskiego tak zwany Compendium, czyli o kleynotach albo herbach, których familie stanu rycerskiego w prowincjach Wielkiego Xięstwa Litewskiego zażywają. Wyd. F.Piekosiński. Kraków, 1897. S.292. [↩]
- LM. Kn. 9. S. 108.[↩]
- РИБ. Т. 20. Ст. 90–91, 993–995; LM. Kn. 9. S. 100, 108, 155.[↩]