1634, лютого 1. Ярослав. — Тестамент Анни Костчанки зі Штемберка, вдови волинського воєводи кн. Олександра Острозького

1634, люто­го 1. Яро­слав. — Теста­мент Анни Кост­чан­ки зі Штемб­ер­ка, вдо­ви волинсь­ко­го воє­во­ди кн. Олек­сандра Острозького

W imię Oyca, y Syna, y Ducha Przenaswietszego.
Zaczynam testament ostatniey woley moiey przy zdrowiu dobrym y baczeniu zupelnem, własną ręką moią pisany, prosząc Pana Boga mego, aby mi dał taką łaskę, zebym wszystko według woliey Iego Boskiey rosporzadzila ku wiekszey cci y chwale Iego Boskiey y aby dał taką wagę prozbom moim, ktore tu połozę, zeby iego m[it]osc pan woiewoda ruski, ktorego czynię exekutorem tey ostatniey woley moiey, wykonac prętko z miłoscią synowską raczył, zadnemi przeklestwy ani pogroszkami Sądu Boskiego nie obowiezuię ie|g|o m|iłos|ci, ale nowym, a zda mi się skuteczn[ie|y[szy|m, sposobem ie[g]o m[iłos]ci obowiczuię, to iest związkiem miłosciey synowskiey, ktorą zawsze znała, po smierci poznam pewną,
a ta iest proba wiernego przylaciela. Proszę, aby ie[g]o m[ił|osc te wszystkie rzeczy, nizey połozone, iako naypredzey po smierci moiey wykonac raczył.
Dziekuię wprzod Bogu memu za wszystkie dobrodzieystwa Boskie mnie uczynione, a naprzod proszę, skoro się rozłaczy dusza z ciałem, aby iako naywiecey mszcy swietych odprawowance były za mie y przez wszystck czas az do pogrzebu, a o to proszę iako naypilniey, aby pretko oddac ziemię ziemiey. Mieysce pogrzebu w kosciele oycow iesuitow w kaplicy Krzyza Swietego, pod ktorym mie tez tu zyiacą Bog moy miec raczył, porzadkiem chrzescianskim, a ofiar swietych iako naywiecey coby na koszty niepotrzebne obrocic się miało, iałmuzny na ubłaganie gniewu Boskiego, aby miłosciw byc raczył, Pan Bog zapłatą będzie.
Długi coby bez zapisow, acz y tych nie wiele znalesc się mogły w miescie albo
rzemiesnikom y inszym, o ktorych wie pan Kalenkowicz, ktoreby się prawdziwie
pokazały, proszę unizenie zaplacic. || [apk. 6 35.]
Paniey podkanclerzyney za rostruchany, ktorychem była wzieła kilka na po-
trzcbe swa, dac szcsc set złotych. Matericy nic dobrancy na kilka szat, złotych
pułtora tysiąca. Za łańcuszki, nie dane dla prętkosci, dwanascie set złotych.
Pannie xieniev iarosławskiey złotych tysiąc oddac, com winna.
То tesz powinna nagroda sługom, ktorą na kartce osobny spiszę y tu przyszyię, ręką swą własną pisany regestrzyk, albo dla odmian sług, albo tesz czesto im sama
nadgrodę czyniąc.
Koscioły wszystkic w maictnoscicy moicy zalccam ich m[iłos|ciom pozostałym — famy, kędy ciała rodzicow moich odpoczywaią, v synow moich, y inszych wielu ludzi zacnych, przodkow moich, wszak z łaskiey Bozey potomki zostawuię katolickie, będzie się kazdy chciał przysłuzyć z ich m[iłosjciow Panu Bogu w rozmnazaniu chwałey Bozey. Takze y kollegium iarosławskie fundaciev rodzicow moich y kędy ciało moie odpoczywac bedzie miłosciwey łasce y obronie ich m[iłos]ciow. Panny zakonne, iako nowe szczepki, zalccam łascc y obronie ich
m[ilos]ciow, iako wieznie Christusowe, teyze obronie ich mf[iłos|ciow.

Iałmuzny, na ktore z pewnego contraktu mego z ie[g|o m[iłos|cią panem woiewodą mam od ie[g]o mf[iłos]ci dziesięc tysięcy, było pierwey dwadziescia, ale ie[g]o m[il]osc pan podkanclerzy, miarkuiąc się z ie[g]o m[iłos]cią panem woiewodą o tych rzeczach, chciał tesz byc uczęstnikiem tych moich prosb y oswiadczenia miloscicy synowskicy po smierci moicy. To iusz tak: od ic[g]o m[ilos]ci pana. woiewody te dziesięc tysięcy na domurowanie klasztoru pannom zakonnym tu w Iarosławiu, tę dziesięc tysięcy oddac ie[g|o m[ił]osc bedzie raczył. Dziesięc tysięcy u paniey woiewodziney wilenskiey oycom iesuitom || [apk. 7] na ołtarz do kaplice Krzyza Swietego tu w Ilaroslawiu, kędy lezec będę, po smierci moiey, тако nayprecev oddac. le|g |o m[il|osc pan podkanclerzy, proszę, aby tesz dziesięc tysięcy dał, ktorc tak naznaczam, aby iako naypredzcy oddanc były po smierci moiev, pilnie proszę.
Do koscioła Nayswietszeyv Panney złotych dwa tysiąca: na kaplice na murowanie złotych tysiąc, a na ołtarze y ochedostwa złotych tysiac drugi, yedna Zwiastowania Naswietszey Рап­пеу, а druga Swietego Michała y wszystkich Aniołow.
Do Świetego lacka do Krakowa złotych tysiąc.
Do Wisnicza na lampę, kędy naymilsza corka moia pani woicwodzina ruska lezy, ovcom karmelitom, złotych dwa tysiąca [oddać].
Do oycow bernardinow do Przeworska na ozdobę ołtarza Świetey Barbary tysiąc złotych oddać”.
Do koscioła farnego złotych dwa tysiąca na ołtarz Swietego Michała |w kaplicy] synow moich.
Na ochędostwo ołtarza błogosławionego Kostki tu w Iaroslawiu u oycow zlotych tysiąc oddac.
Do Krzyza Świetego kaplice, kędy lezec będę, złotych tysiąc na lampę, a proszę o to unizenie у powtore, aby zaraz po smierciey moiey oddane były.
Drobiaski niektore na Krzyz do ornatu oycom iesuitom 1aroslawskim, iesli go zrobie nie będą mogli, naznaczam.
Srebro wszystko stołowe v wszystko insze, co go ledno mam, wannę, flasze, rostruchany v cokolwiek go będzie na regestrze, ktory tu w tym testamencie zostawię, na ozdobę kosciołow, naspoły [!] się tym maią podzielic, tak oycom wiele, iako y pannom w wadze dostac się ma.
A iz teraz te wszystkie rzeczy, ktore mam, daię z sobą wespoł Bogu, || apk. 7 3B.| niech się zadcn temu nic dziwuic, bom przcz wszystck ten czas opicki albo raczey usługowania dziatkom moiem nic sobie sama nie uczyniwszy dobrego, a wydałam na własne potrzeby dziatek moich wiecey niz osm kroc sto tysięcy, temi pozostałemi ostatki sama siebie daruię, abym ie przez ręcę sług Bozych przesławszy, nalazła ie w oney nieznaiomey krainie, byłoby to nierozumnego człowieka inszym sluzyc у starac się o dobro ich, a siebe zaniechywac. Insze drobne rzeczy w moim tam schowaniu, ktorych rogestr będzie, pannom zakonnym oddac.
A zebym nie schodziła z tev nędze swiata, abym dziatkom moiem nie miała nagradzaiąc im powolnosc ich, zostawiac błogosławieństwa macierzyńskiego,
poczynam od pierworodnych: lelgjo m|iłos|ci panu woiewodzie ruskiemu, synowi memu naymilszemu, ktorcgom miłosc y powolnosc znała iako dobrego y miłuiącego syna, daię błogosławieństwo Boga mego prągnąc szczodrobliwey ręki Boskiey wylac nań iak navhoynieysze błogosławienstwo, y na syny, y corki iego, bo naymilsza corka
moia, a matka ich poszła iako mam nadzieie w Bogu zazywac onego wiekuistego blogoslawienstwa, a co iey tu Bog dobrotliwy za powolnosc iey nadgradzac
miał zostało przy ie|g|o m|iłos|ci v potomstwie iey m|iłos|ci, a tym wiecey po-
wtarzam to błogosławieństwo ic[g]o m[iłos]ci, ze smicrc naymilszy corki moicy,
a małzonkiey ie[g]o mfiłos|ci nie odmieniła powolnosci y miłosci synowskiey ie[g|o m[iłos|ci, bo mie podzwignął w ciezarach. Niech mu to Bog w pociechach po naymilszym potomstwie iego y zdrowiu dobrym y w sławie niesmiertelney nagradza.
le[g]o m|iłos|ci panu podkanclerzemu y małzońce ie|g|o m|iłos|ci, naymilszey
cor-|| [apk. 8] ce moicy, błogosławicnstwo moic macicrzynskic daię, Boskicy dobrociey proszę, aby syna kochanego i corki uchowali na chwałe Bozą y pociechy swe, na ktore aby długo w dobrym zdrowiu patrzeli proszę Maiestatu lego.
Osierociały paniey woiewodziney wileńskiey, corkiey |!| moiey naymilszey, doznałam y w podzwignicniu cigzarow milosci [1]ey daig icv moic macierzyńskie błogosławienstwo, aby Bog dobrotliwy opiekał się sieroctwem iey a długo iev uzyczał zdrowia dobrego.
Tom tez rozumiała za rzecz potrzebną zalecie ich m[iłos|ciom panom synom
miłosc nie tylko domom ich m[ilos]ciow spolnym pozyteczną, ale naprzod cci Boskiev, obronę Koscioła Bozego, oyczyznę, o to proszę przy unizonym podziekowaniu moim Panu Bogu, ze na nic patrzę, nicch icv Bog przymnaza 1 gruntuic ią iako naymocniey.
Corkom tez moim tesz miłosc zalecam, bo z nią wszystko dobre chodzi, kędy miłość iest miedzy rodzonemi, Bog bywa błogosławiony.
Panią woiewodziną v sieroctwo iey ich m[ilos]ciom zalecam, a iey tez proszę, aby się o to starac umiała, zeby w zgodzie i w pokoiu się zachowała, aich m|iłjosc takze w pokoiu y w miłoscicy z nią sic obchodzili a spolnic miłowała dziatki ich m[iłos|ciow, tak ie[g]o m[iłos|ci pana woiewody, iako y ie[g]o m[ilos]ci p[ana] podkanclerzego.
Exekutorem testamemu tego czynię iego
m[iłos|ci pana woiewodę ruskiego,
me[g]o m[uos]ei[w]e[g]o pana y syna, prosząc, aby iako mi zylacey powolnosc y
miłosc synowską pokazował, tak y po smierci całą zachował, wszak mi iest sam ie[g]o m[il]osc swiadkicm, zc tcz miłosc moię macicrzcńską uznał. Nic wątpie, ze tey prośbie moiey, albo raczey wszystkiemu y od wszystkich ie[g]o m[iłos|ci zstanie się dosyc.
Pomnie, ze po smierciey xiezney iey m[ilos]ci Radziwiłowey, marszałkowey
litewskiey, za prosbą iey pretko wolą iey, w testamencie zo-|| [apk. 8 3B.] stawioną, wykonał, tak tym wiecev ia, iako matka, tego się spodziewam, za co tu sławę
y pocicchy, a w zywocic wiccznym zapłatę y sowitą nagrodę po długowiccznym
zyciu na swiecie miec bedzie.

W Tarosławiu dnia 1 lutego 1634.

Anna z Stembergku x[iezna] Ostroska, w[oiewodzina] w[ołynska], reką swą!”

Львівсь­ка націо­наль­на нау­ко­ва біб­ліо­те­ка Украї­ни ім. В. Сте­фа­ни­ка. – Від­діл руко­писів. – Ф. 91, сир. 181, ч. 4, арк. 6–8 зв.

При­ме­ча­ние:
9 Цьо­го речен­ня немає в інших відо­мих копіях заповіту.
10 Спра­ва від під­пи­су нотат­ка: Locus sigilli.

Ори­гі­нал: невідомий
Копії:
1. Львівсь­ка націо­наль­на нау­ко­ва біб­ліо­то­ка Украї­ни ім. В. Сте­фа­ни­ка. — Від­діл руко­писів. — Ф. 91 |Рад­зи­мінсь­кі|, спр. 181, ч. 4, арк. 6–8 зв. Неза­віре­на копія. На арк. 9 зв. поміт­ки різ­ни­ми почерками:1) Copia testamentu xiezney Anny z Szterembergu Ostrogskiey, w[oiewo]dziney wolhynskiey. 2) A. 1634ty. 3) Do szudlady Dispositio Domus Ducum in Ostrog. 4) Ne 21. Fas. Imo Titulo Domus Ducum in Ostrog Ostrogskich.
2. Archiwum Narodowe w Krakowie. — Archiwum Sanguszków. — Teka 4, nr 1, s. 31–36.
Неза­віре­на копія, на остан­ній сторін­ці якої чоти­ри (а не один, як в усіх інших копіях доку­мен­та) підписи:
„Anna z Stemberku x[ięzna] Ostrogska, w|oiewodzina] w[olynska], reka swa..Anna Chodkyewiczowa na Ostrogu.
Alex|ander| Lrzebiensky, podkom|orzy | lwowsky, m|anu| p|ropria|.
Mla]x|imi]i|iajn Trzcinsky.
3. Archiwum Główne Akt Dawnych. — Zbiór Aleksandra Czołowskiego, sygn. 626, s. 30-
32. Неза­віре­на копія. На зво­ро­ті напис: Kopia testamentu niebozki xiezny I. Mosci
Ostrogski roku Panskiego 1634 dnia I Lutego. Fundatorki tego klasztoru.

Пуб­ліка­ції:
1. (за копією з архіву Ilepemuuuwcvkot apxióieyesit). Rychlik I. Kościół Kollegiaty Wszystkich Świętych w Jarosławiu. — Jarosław, 1893, — S. 46–48. Поклик напри­кін­ці пуб­ліка­ції: «Acta officialitus... Nijowski p. 600 w archiwum kapitul. przemyskiem».
2. (пере­друк за пуб­ліка­цією Игна­ция Рихліка): Makara J. Dzieje parafii jarosławskiej od początku dо г. 1772. — Jaroslaw, 1936. — 8. 138–140. Доку­мент опуб­лі­ко­ва­ний без завер­шенія, з про­пус­ка­ми, допов­нен­ня­ми та осу­час­нен­ня­ям тек­сту. В основ­ній частині видан­нія автор непра­ви­лыю датує його 1624 роком, але в при­міт­ках напри­кин­ці книж­ки виправ­ляє помил­ку (Там само. — S. 612–613).
3. (за копією зі збір­ки А. Чаловсь­ко­го) Вихо­ва­не­ць Т. Запо­віт кня­гині Анни зі Штемб­ер­ку Кост­чан­ки Острозь­кої // Запис­ки Нау­ко­во­го това­ри­ства їм. О. Оглоб­ли­на. — Острог, 2006. — Bum. 3. — C. 141–144.