Друцкие

I. Общие сведения и происхождение рода.

Остан­ні дру­ць­кі князі з поло­ць­кої дина­стії зга­ду­ють­ся в кін­ці XII ст. Зно­ву у дже­ре­лах князі Дру­ць­кі з’являються з пер­шої поло­ви­ни XIV ст. Спро­би їх пов’язання з литовсь­ки­ми дина­стія­ми непе­ре­кон­ливі. Гер­би біль­шо­сті дру­ць­ких князів по гра­фі­ці ближ­чі до «три­зубів» Рюри­ко­ви­чів, ніж до «погоні» чи «колюм­ни». Поход­жен­ня цих князів, якщо вони були Рюри­ко­ви­ча­ми (у чому біль­шість дослід­ни­ків не сум­ні­ваєть­ся), немож­ли­во виво­ди­ти від іншої гіл­ки, окрім Поло­ць­ких Ізя­с­ла­ви­чів. Тіль­ки Г.Власьєв та М.Хмиров помил­ко­во вва­жа­ли їх нащад­ка­миж белзь­ко­го кня­зя Олек­сандра Все­во­ло­до­ви­ча, виво­дя­чи їх від Михай­ла, сина неіс­ну­ю­чо­го волинсь­ко­го кня­зя Рома­на Олександровича.
Напев­но про­тя­гом дру­гої поло­ви­ни XIII — почат­ку XIV ст. Дру­ць­ке князів­ство про­до­в­жу­ва­ли утри­му­ва­ти нащад­ки Рогво­ло­да Все­сла­ви­ча. За вер­сію непе­ре­рв­но­сті дру­ць­кої дина­стії гово­рять і пові­дом­лен­ня про дру­ць­ких князів Семе­на Михай­ло­ви­ча (який заги­нув у бороть­бі з ордин­ця­ми у XIII ст.) та Дмит­ра (який ніби-то від­ро­див Дру­ць­ке князів­ство, при­ї­хав­ши сюди з Киє­ва, зруй­но­ва­но­го Батиєм), що збе­рег­ли­ся у леген­дар­ній частині литовсь­ко-біло­русь­ких літо­писів (140, с. 129, 146, 194), які, мож­ли­во, від­би­ва­ють пев­ні реалії подій дру­гої поло­ви­ни XIII ст. — почат­ку XIV ст. Кня­зя Дмит­ра інші дже­ре­ла не зна­ють. Тра­ди­ція пов’язула його з Чер­ні­го­вом, куди ніби-то спо­чат­ку схо­вав­ся цей князь піс­ля здо­бут­тя мон­го­ла­ми Киє­ва. Князь Дмит­ро з різ­них при­чин справ­ді міг пере­бу­ва­ти у Сіверсь­кій зем­лі, зв’язки якої з Дру­ць­ким князів­ством були тра­ди­цій­ни­ми. За Стрий­ковсь­ким дру­ць­кий князь Дмит­ро був учас­ни­ком коалі­ції князів про­ти Рин­голь­та. До цієї коалі­ції вхо­ди­ли київсь­кий князь Стані­слав і воло­ди­мирсь­кий [луць­кий] Лев. Коалі­ція була роз­гром­ле­на біля Могиль­но (293, cz. l, s.252). Тут мож­на здо­га­ду­ва­ти­ся, що якесь заплу­тане дже­ре­ло, мож­ли­во і дру­ць­ке, збе­рег­ло від­го­мін похо­ду Геди­мі­на на Київ. Бит­ва біля Могиль­но мог­ла пере­ду­ва­ти битві на р.Ірпені (у 1324 р, за Ф.Шабульдо). Піс­ля цієї пораз­ки дру­ць­кий князь ніби-то втік у Луцьк (138, с.25). Над­то мало збе­рег­ло­ся дже­рел, але все ж мож­на вва­жа­ти, що Дру­ць­ке князів­ство існу­ва­ло про­тя­гом XIII — почат­ку XIV ст.
Від­лік колін для дру­ць­ких князів умов­ний, по ана­ло­гії з ровес­ни­ка­ми кня­зя Іва­на. Таб­ли­ця і комен­тарі скла­дені на під­ставі літо­писів, пом’яників, хронік М.Стрийковського (293, cz.2, s.76) та М.Бельського (205, t.2, s. 140), пра­ць Ю.Вольфа (2111, s.34; 2112, s.56-66), А.Бонєцкого (1765, s.248,322-324), М.Улащика (1528, c.29-32) та Н.Яковенко (1700, c.289-291).

В то же вре­мя сле­ду­ет заме­тить, что в пер­вой поло­вине XIII в. друц­кие кня­зья не /24/ упо­ми­на­ют­ся в каче­стве союз­ни­ков полоц­ких кня­зей в борь­бе про­тив литов­ской угро­зы и немец­ких захват­чи­ков. Ника­ких сов­мест­ных акций полоц­кий и друц­кий кня­зья не пред­при­ни­ма­ют. Друц­кие кня­зья совер­шен­но не участ­ву­ют во внут­ри­по­ли­ти­че­ской жиз­ни Полоц­ко­го кня­же­ства. В запад­но­рус­ской лето­пис­ной тра­ди­ции или, точ­нее гово­ря, в бело­рус­ско-литов­ской, сохра­ни­лась память о раз­дель­ном суще­ство­ва­нии Полоц­ко­го и Друц­ко­го уде­лов в XIII в.

Поль­ский хро­нист М. Стрый­ков­ский при­вел инте­рес­ную родо­слов­ную друц­ких кня­зей (в дан­ном слу­чае при­во­дит­ся толь­ко начало):
Роман Мсти­сла­вич Галиц­ко-Волын­ский, ум. в 1205 г.
Все­во­лод Мсти­сла­вич (Белз­ский удел)
Алек­сандр Все­во­ло­до­вич Белзский
Роман Алек­сан­дро­вич Волынский
Миха­ил Романович
Семен Михай­ло­вич (от это­го кня­зя пошла даль­ней­шая ветвь друц­ких князей)58)
Эту родо­слов­ную срав­ни­тель­но ред­ко исполь­зо­ва­ли в спе­ци­аль­ной лите­ра­ту­ре. В основ­ном она при­во­ди­лась в гене­а­ло­ги­че­ских спра­воч­ни­ках. Пер­вым это сде­лал П.В. Долгоруков.59) Н.А. Баум­гар­тен в сво­их рабо­тах высту­пил кате­го­ри­че­ски про­тив подоб­ных трак­то­вок. Он счи­тал, что кня­зья Друц­кие, дей­ство­вав­шие в XIV в., про­ис­хо­дят от пред­ше­ству­ю­щей вет­ви друц­ких кня­зей (XII в.).60) Прав­да, чем запол­ня­ет­ся дан­ный про­бел, Н.А. Баум­гар­тен не уточ­нил. Друц­кий князь Семен Михай­ло­вич, впро­чем, как и дру­гие запад­но­рус­ские кня­зья, упо­ми­на­е­мые во II-м Бело­рус­ско-литов­ском лето­пис­ном сво­де, Н.А. Баум­гар­те­ном как досто­вер­ная исто­ри­че­ская пер­со­на­лия не рас­смат­ри­ва­ют­ся. Прав­да, надо заме­тить, что ника­ких серьез­ных аргу­мен­тов в поль­зу сво­е­го мне­ния Н.А. Баум­гар­те­ном не приводится.61) Меж­ду тем в све­те при­ве­ден­ных выше рас­суж­де­ний вопрос о про­ис­хож­де­нии друц­ких кня­зей при­об­ре­та­ет прин­ци­пи­аль­ное зна­че­ние. Для его выяс­не­ния и необ­хо­ди­мо вновь обра­тить­ся к Хро­ни­ке Стрыйковского.

Иссле­до­ва­те­ли неод­но­крат­но отме­ча­ли, что М. Стрый­ков­ский исполь­зо­вал весь­ма широ­кий круг рус­ских и в осо­бен­но­сти литов­ско-бело­рус­ских летописей.62) В ряде слу­ча­ев Хро­ни­ка Стрый­ков­ско­го сохра­ни­ла уни­каль­ные све­де­ния, неиз­вест­ные дру­гим источ­ни­кам. Напри­мер, Стрый­ков­ским ука­зан, пожа­луй, самый ран­ний слу­чай раз­гро­ма ордын­цев рус­ско-литов­ским войском.63) Родо­слов­ная друц­ких кня­зей мог­ла быть взя­та Стрый­ков­ским из како­го-либо неиз­вест­но­го, не дошед­ше­го до наших дней источ­ни­ка, досто­вер­ность кото­ро­го опре­де­лить слож­но, но во вся­ком слу­чае общий уро­вень досто­вер­но­сти «рус­ских» изве­стий Хро­ни­ки по пери­о­ду XIII — пер. пол. XV вв. не поз­во­ля­ет с ходу ее отвергнуть.

Вто­рая редак­ция Бело­рус­ско-литов­ской лето­пи­си подроб­но изла­га­ет исто­рию фор­ми­ро­ва­ния тер­ри­то­рии Литов­ско­го госу­дар­ства в XIII в., затра­ги­вая неко­то­рые уде­лы Полоц­кой зем­ли, в част­но­сти Друцкий.64) Упо­ми­на­ет­ся и князь Семен Михай­ло­вич, что в свою оче­редь под­твер­жда­ет изве­стия М. Стрый­ков­ско­го. Вто­рой свод /25/ так­же содер­жит ска­за­ние о друц­ких кня­зьях: вели­кий князь Дмит­рий сбе­жал от татар в Чер­ни­гов, а отту­да, услы­шав «ижь меш­ка­ють мужи­ки без госу­да­ря а зовут­ся дру­чане», при­шел в их область, «зару­бил» город Друцк и стал вели­ким кня­зек друц­ким (этот рас­сказ при­ве­ден в лето­пи­сях Кра­син­ско­го, Рачин­ско­го и Румянцевской).65)

Необ­хо­ди­мо отме­тить, что в бело­рус­ско-литов­ских лето­пи­сях не сохра­ни­лась родо­слов­ная друц­ких кня­зей, а вме­сто нее име­ют место выше­при­ве­ден­ные глу­хие упо­ми­на­ния. Это объ­яс­ня­ет­ся тем, что литов­ской исто­рио­гра­фии XV-XVI вв. невы­год­но было пред­став­лять древ­нее про­ис­хож­де­ние рус­ских кня­зей, в осо­бен­но­сти сохра­нив­ших уде­лы на тер­ри­то­рии буду­щей Бело­рус­сии. Поль­ским исто­ри­кам, наобо­рот, име­ло смысл исполь­зо­вать сооб­ще­ния раз­лич­ных позд­них южно­рус­ских и запад­но­рус­ских лето­пи­сей. Типич­ный это­му при­мер — «Рус­ская хро­нич­ка» Стрыйковского.66) В этой свя­зи сле­ду­ет под­черк­нуть, что два при­ве­ден­ных изве­стия Бело­рус­ско-литов­ско­го сво­да вызы­ва­ют опре­де­лен­ные сомнения.

Вме­сте с тем, учи­ты­вая ука­зан­ные воз­мож­но­сти М. Стрый­ков­ско­го отно­си­тель­но исполь­зо­ва­ния мно­гих до нас не дошед­ших мате­ри­а­лов и воз­мож­ность исполь­зо­ва­ния соста­ви­те­лем Бело­рус­ско-литов­ско­го сво­да неко­то­рых запад­но­рус­ских и южно­рус­ских источ­ни­ков, так­же до нас не дошедших,67) сле­ду­ет при­знать, что изве­стие о вокня­же­нии в Друц­ке новой дина­стии пред­став­ля­ет­ся вполне реальным.

Теперь необ­хо­ди­мо рас­смот­реть воз­мож­но­сти захва­та Друц­ка пред­ста­ви­те­ля­ми той или иной кня­же­ской линии. Из воз­мож­ных пре­тен­ден­тов на Друцк сле­ду­ет выде­лить сле­ду­ю­щие кня­же­ства: Галиц­ко-Волын­ское, Вла­ди­ми­ро-Суз­даль­ское, Смо­лен­ское, Чер­ни­го­во-Север­ское, Муро­мо-Рязан­ское (хотя послед­ний вари­ант пред­став­ля­ет­ся крайне мало­ве­ро­ят­ным). В дан­ном слу­чае сле­ду­ет под­черк­нуть одно­знач­ный вывод, выте­ка­ю­щий из сопо­став­ле­ния лето­пис­ных тек­стов, — дина­стия друц­ких кня­зей не име­ла литов­ско­го происхождения:
1. Друц­кие кня­зья не фигу­ри­ру­ют в каче­стве литов­ских Геди­ми­но­ви­чей ни в каких родо­слов­ных (ни в поль­ских и литов­ских, ни в русских).
2. Друц­кие кня­зья упо­ми­на­ют­ся как совер­шен­но само­сто­я­тель­ная линия в пер­вой поло­вине XIV в. Далее бело­рус­ско-литов­ские лето­пи­си не наста­и­ва­ют на литов­ском про­ис­хож­де­нии друц­ких кня­зей (хотя во мно­гих слу­ча­ях для бело­рус­ско-литов­ских лето­пи­сей были харак­тер­ны боль­шие гене­а­ло­ги­че­ские при­ме­ча­ния о литов­ском про­ис­хож­де­нии мно­гих рус­ских кня­зей), а в дан­ном слу­чае спе­ци­аль­но под­черк­ну­то про­ис­хож­де­ние друц­ких кня­зей от рус­ско­го кня­зя Дмитрия.
3. Друц­кие кня­зья в XIV в. про­во­ди­ли совер­шен­но неза­ви­си­мую от вели­ких кня­зей литов­ских поли­ти­ку (порой даже про­ти­во­по­лож­ную. Друц­кий князь Иван при­ни­мал уча­стие в татар­ско-рус­ском похо­де Тов­лу­бия на союз­ни­ка литов­ско­го кня­зя, смо­лен­ско­го вели­ко­го кня­зя Ива­на Александровича).68) Таким обра­зом, /26/ вари­ант с литов­ским про­ис­хож­де­ни­ем дол­жен быть пол­но­стью отвергнут.

Вла­ди­ми­ро-суз­даль­ские кня­зья тео­ре­ти­че­ски мог­ли захва­тить Друцк. Они обла­да­ли для подоб­ной акции доста­точ­ной силой вли­я­ния. Одна­ко дан­но­му утвер­жде­нию про­ти­во­ре­чит целый ряд обсто­я­тельств. Во-пер­вых, по исто­рии Вла­ди­ми­ро-Суз­даль­ской Руси того пери­о­да сохра­ни­лись подроб­ные лето­пис­ные ста­тьи во мно­гих извест­ных нам лето­пи­сях. Поэто­му такое собы­тие, если бы оно и про­изо­шло, веро­ят­нее все­го, нашло бы отра­же­ние на стра­ни­цах лето­пис­ных сводов.
Во-вто­рых, гене­а­ло­гия всех вла­ди­ми­ро-суз­даль­ских кня­зей хоро­шо извест­на. Сре­ди кня­зей ростов­ских, яро­слав­ских, углиц­ких, пере­я­с­лав­ских, мос­ков­ских, твер­ских, суз­даль­ских, юрьев­ских, ста­ро­дуб­ских на ука­зан­ный пери­од не упо­ми­на­ют­ся кня­зья не толь­ко с име­на­ми Дмит­рий, но и Михаил.
В-тре­тьих, вла­ди­ми­ро-суз­даль­ских кня­зей преж­де все­го инте­ре­со­вал Полоцк, а не южные зем­ли полоц­ко­го княжества.

Сре­ди смо­лен­ских кня­зей име­на Миха­ил и Дмит­рий не фигу­ри­ро­ва­ли. Пере­чень смо­лен­ских кня­зей того пери­о­да следующий:
Мсти­слав Рома­но­вич (убит в 1223 г.)
Свя­то­слав Мсти­сла­вич (упом. в 1232 г.)
Изя­с­лав Мсти­сла­вич (упом. в 1236 г., 1252 г.). Рости­слав Мсти­сла­вич (уве­зен в Вен­грию в 1240 г., где и умер вскоре).
Мсти­слав Давы­до­вич Смо­лен­ский (кня­жил в Смо­лен­ске в 1223-1230 гг.). Мно­гие исто­ри­ки гене­а­ло­гии пола­га­ют, что он имел сына Рости­сла­ва, кото­рый дей­ство­вал в Смо­лен­ске в 40-е гг. XIII в.69)
Все­во­лод Мсти­сла­вич (кня­жил в Смо­лен­ске в 40-е годы и по неко­то­рым дан­ным скон­чал­ся в 1246 г., т.е. спу­стя семь лет после сво­е­го вокняжения.70) Таким обра­зом, при­ве­ден­ная выше гене­а­ло­гия смо­лен­ских кня­зей пери­о­да 20-40-х гг. XIII в. не дает воз­мож­но­сти про­ве­сти отож­деств­ле­ние како­го-либо смо­лен­ско­го кня­зя с Дмит­ри­ем или Миха­и­лом Друц­ки­ми. Гене­а­ло­гия чер­ни­гов­ских кня­зей того пери­о­да в отли­чие от всех пред­ше­ству­ю­щих гене­а­ло­гий дает боль­ше воз­мож­но­стей для сопо­став­ле­ния и анализа.

Для пери­о­да кон­ца 30-х — нача­ла 40-х гг. XIII в. гене­а­ло­гия чер­ни­гов­ских кня­зей такова:
сыно­вья чер­ни­гов­ско­го кня­зя Владимира:
Борис Владимирович
Давыд Владимирович
Андрей Владимирович
Свя­то­слав-Дмит­рий Владимирович
(Р.В. Зотов в сво­ем иссле­до­ва­нии ука­зы­ва­ет, что эти кня­зья были сыно­вья­ми чер­ни­гов­ско­го кня­зя Вла­ди­ми­ра, умер­ше­го в нача­ле XIII в.). Из чис­ла дру­гих чер­ни­гов­ских кня­зей это­го пери­о­да наи­бо­лее извест­ны: Миха­ил Все­во­ло­до­вич (уби­тый тата­ра­ми в Орде в 1246 г.);71) Мсти­слав-Федор Гле­бо­вич, бежав­ший из Чер­ни­го­ва в 1239 г. в канун Баты­ева погро­ма Чернигова;72) Все­во­лод-Лав­рен­тий /27/ Яро­пол­ко­вич, кня­жив­ший в Чер­ни­го­ве во вто­рой поло­вине XIII в.;73) Все­во­лод-Семи­он, удель­ный чер­ни­гов­ский князь, актив­но боров­ший­ся с литовцами;74) Олег Кур­ский, участ­во­вав­ший в бит­ве на реке Кал­ке в 1223 г.;75) Свя­то­слав Труб­чев­ский. Никто из выше­пе­ре­чис­лен­ных кня­зей не под­хо­дит для захва­та Друц­ка в 40-е гг. XIII в.

У Миха­и­ла Все­во­ло­до­ви­ча лето­пис­цы и соста­ви­те­ли раз­лич­ных родо­сло­вий пере­чис­ля­ют сле­ду­ю­щих сыновей:76) Рости­слав, Роман, Семи­он, Мсти­слав, Юрий. Как извест­но, в самом нача­ле 40-х гг. сыно­вья Миха­и­ла Все­во­ло­до­ви­ча нахо­ди­лись на Руси. Сам же Миха­ил Все­во­ло­до­вич отсутствовал.77) В этой свя­зи при­зва­ние Семи­о­на пред­став­ля­ет­ся вполне веро­ят­ным, посколь­ку Рости­слав был пол­но­стью погру­жен в запад­но­ев­ро­пей­ские и галиц­ко-волын­ские дела. Роман являл­ся пря­мым наслед­ни­ком сво­е­го отца на чер­ни­гов­ском кня­же­ском столе.78) При­зва­ние (или захват — в точ­но­сти кар­ти­ну вос­ста­но­вить не пред­став­ля­ет­ся воз­мож­ным) мог­ло быть осу­ществ­ле­но толь­ко в момент галиц­ко-чер­ни­гов­ской вой­ны. Галиц­ко-чер­ни­гов­ская вой­на про­ис­хо­ди­ла в пери­од 1240-1246 гг. Имен­но тогда уси­ли­лась литов­ская актив­ность. Поэто­му вокня­же­ние в Друц­ке пред­ста­ви­те­ля чер­ни­гов­ской линии логич­нее отно­сить к пер­вой поло­вине 40-х гг. XIII в. (при­бли­зи­тель­но до 1246 г.).

Вокня­же­ние в Друц­ке кня­зя, про­ис­хо­див­ше­го из галиц­ко-волын­ской линии, дума­ет­ся, было невоз­мож­ным исхо­дя из сле­ду­ю­щих обстоятельств:
1. Подоб­ный захват непре­мен­но был бы под­черк­нут Ипа­тьев­ской летописью.
2. Если бы в Друц­ке кня­жил род­ствен­ник галиц­ко-волын­ских кня­зей, то он дол­жен был обя­за­тель­но участ­во­вать в галиц­ко-литов­ской войне 1252-1254 гг.
3. При­ве­ден­ная М. Стрый­ков­ским родо­слов­ная име­ет ряд гене­а­ло­ги­че­ских несо­об­раз­но­стей. Алек­сандр Все­во­ло­до­вич Белз­ский скон­чал­ся в кон­це 30-х гг. XIII в. Семи­он Михай­ло­вич Друц­кий по опре­де­ле­нию Бело­рус­ско-литов­ско­го сво­да пра­вил в 60-е гг. ХIII в. Сме­на за 20 лет двух поко­ле­ний пред­став­ля­ет­ся мало­ве­ро­ят­ной. Тем более суще­ство­ва­ние тако­го кня­зя, как Роман Алек­сан­дро­вич, лето­пис­ны­ми сво­да­ми не подтверждено.79)

В отно­ше­нии Дмит­рия Друц­ко­го мож­но ска­зать сле­ду­ю­щее: суще­ство­ва­ние тако­го кня­зя дру­ги­ми лето­пи­ся­ми не под­твер­жда­ет­ся. В XIV в. сре­ди друц­ких кня­зей суще­ство­вал Дмит­рий (друц­ких кня­зей с таким име­нем было несколь­ко). Веро­ят­но, соста­ви­тель Бело­рус­ско-литов­ско­го сво­да не рас­по­ла­гал точ­ны­ми дан­ны­ми о захва­те Друц­ка пред­ста­ви­те­ля­ми чер­ни­гов­ской линии. В то же вре­мя соста­ви­тель рас­по­ла­гал дан­ны­ми о бег­стве киев­ско­го намест­ни­ка Дмит­рия. В резуль­та­те полу­чи­лось соеди­не­ние несколь­ких исто­ри­че­ских собы­тий в еди­ное целое.

Вокня­же­ние в Друц­ке пред­ста­ви­те­ля дру­гой кня­же­ской дина­стии сыг­ра­ло важ­ную роль в после­ду­ю­щей исто­рии Друц­ко­го уде­ла. Это преж­де все­го обес­пе­чи­ло опре­де­лен­ную неза­ви­си­мость это­го уде­ла от Вели­ко­го кня­же­ства Литов­ско­го. Бело­рус­ско-литов­ские лето­пи­си /28/ сви­де­тель­ству­ют о доста­точ­но неза­ви­си­мой поли­ти­ке, кото­рую вели друц­кие кня­зья на про­тя­же­нии всей вто­рой поло­ви­ны XIV в.80). В исто­рио­гра­фии дан­ный вопрос подроб­но не рас­смат­ри­вал­ся. Толь­ко В.Е. Дани­ле­вич при­шел к вполне опре­де­лен­ным выво­дам. По его мне­нию, Друцк был заво­е­ван Лит­вой меж­ду 1239 и 1246 гг.81) Все при­ве­ден­ное выше пока­зы­ва­ет, что на самом деле ника­ко­го заво­е­ва­ния Полоц­кой зем­ли со сто­ро­ны Лит­вы не про­ис­хо­ди­ло. Ско­рее, шел про­цесс ино­го рода: в пери­од неко­то­ро­го ослаб­ле­ния Полоц­кой зем­ли про­ис­хо­ди­ло вокня­же­ние пред­ста­ви­те­лей дру­гих кня­же­ских линий. При этом уде­лы сохра­ня­ли само­быт­ность и само­сто­я­тель­ное развитие.

58) Stryjkowski М., указ. соч., т. I, с. 241.

59) Дол­го­ру­ков П.В. Рос­сий­ская родо­слов­ная кни­га. СПб., 1855, ч. 4, с. 2.

60) Baumgarten N. De Genealogues et mariages occidentoux des Rurikides Russes du X-e au XIII-e siecle…, 1927, vol. IX, № 35.

61) Там же.

62) А.И. Рогов, указ. соч.; Radziszewska J. Maciej Stryjkowski. Historyk i poeta z epoki Odrodzenia. — Katowice, 1978.

63) Stryjkowski M., указ. соч., Königsberg, 1582, с. 327.

64) ПСРЛ, т. XVII, СПб., 1907, стб. 246-262.

65) Там же.

66) Д.Н. Алек­сан­дров, Д.М. Воло­ди­хин. «Рус­ская хро­нич­ка» М. Стрый­ков­ско­го. // Вест­ник МГУ, сер. Исто­рия, 1993, № 2, с. 70-74.

67) А.И. Рогов, указ. соч., с. 152.

68) ПСРЛ, т. XVII, СПб., 1913, с. 92-93.

69) В.Л.Янин. Акто­вые печа­ти Древ­ней Руси X-XV bb. — М., 1970, т. I, с. 92-100.

70) Р.В. Зотов. О чер­ни­гов­ских кня­зьях по Любец­ко­му сино­ди­ку и о Чер­ни­гов­ском кня­же­стве в татар­ское вре­мя. — СПб., 1892, с. 66-117.

71) ПСРЛ, т. XVIII, СПб., 1913, с. 63-69.

72) Там же.

73) Р.В. Зотов, указ. соч., с. 66-117.

74) Там же.

75) Там же.

76) ВМО­ИДР, кн. X. — М., 1851, с. 68-69.

77) Р.В. Зотов, указ. соч., с. 66-117.

78) Там же.

79) См. выше.

80) ПСРЛ, т. XVII, СПб., 1907, стб. 246-262.

81) B.Е. Дани­ле­вич, указ. соч., с. 133-136.

82) ПСРЛ, т. II. — М., 1962, стб. 815-825.

II. Геральдика и сфрагистика.

Шмат­лікія галі­ны роду Друц­кіх у ВКЛ кары­сталі­ся адзі­ным гер­бам, вядо­мым як герб “Друцк” (на чырво­ным шчы­це — сяр­эбра­ны меч рука­яц­цю ўга­ру, аба­пал яго – чаты­ры зала­тыя паў­ме­ся­цы). Пра­васлаў­ныя роды не атры­малі поль­скія гер­бы разам з літоўс­кай ары­ста­кра­ты­яй у 1413 г., але мно­гія з іх кары­сталі­ся ста­ра­жыт­ны­мі там­га­па­доб­ны­мі зна­ка­мі, якія фак­тыч­на выкон­валі функ­цыю гер­баў. Яны змяш­чалі­ся на аса­бі­стых пячат­ках, а так­са­ма, нап­эў­на, выка­ры­стоў­валі­ся ў якас­ці клей­наў пры мар­кіроў­цы маё­мас­ці, пазна­ч­эн­ні зямель­ных межаў і інш. Ад гер­баў гэтыя зна­кі адроз­ні­ва­ла тое, што яны не мелі закон­ча­на­га выгля­ду: кож­ны прад­стаўнік роду, як праві­ла, уносіў у баць­коўскі знак пэў­ныя адме­ны, перат­ва­ра­ю­чы яго ў свой аса­бі­сты. Да нас дай­шлі пячат­кі, якія нале­жалі бра­там Іва­ну Бабе, Іва­ну Пуця­це і Васі­лю Крас­на­му. Дзве з іх заха­валі­ся пад­ве­ша­ны­мі да дага­вор­най гра­ма­ты 1431 г., пячат­ка Пуця­ты – адар­ва­най, але, нап­эў­на, ад гэтай жа гра­ма­ты. ¹ На іх мож­на ўба­чы­ць рода­выя зна­кі, пра­та­ты­пам якіх, віда­воч­на, пас­лу­жы­ла адна выя­ва, паз­ней вядо­мая як герб “Друцк”. На пячат­ках трох бра­тоў Друц­кіх мы бачым такія вары­я­цыі: у Васі­ля васт­рыё мяча аба­піра­ец­ца на адмыс­ло­вы завіток, у Іва­на Бабы меч заме­не­ны на стра­лу, а ў Пуця­ты меч перат­ва­ры­ў­ся ў крыж, а паў­ме­ся­цы – у S-падоб­ныя лініі, што выход­зя­ць з верх­ня­га кан­ца кры­жа і ата­ча­ю­ць яго з бакоў. Паз­ней гэтыя вары­ян­ты не мелі пра­ця­гу, а герб зама­ца­ваў­ся ў класіч­ным выгляд­зе: меч і чаты­ры паўмесяцы.

Вар­та адзна­чы­ць, што рода­вая эмбле­ма Друц­кіх, вера­год­на, з’яўляецца выні­кам эва­лю­цыі так зва­на­га “трох­зуб­ца” – ста­ра­жыт­на­га зна­ка Руры­каві­чаў. Выры­янт гэта­га зна­ка, які ўжы­ваў­ся ўла­да­ра­мі Друц­ка, меў высо­кі пра­мы цэн­траль­ны зубец і акруг­ла загну­тыя да яго бака­выя. Такі знак, надра­па­ны на шыфер­ным пра­сві­цы, быў знойдзе­ны пры рас­коп­ках Друц­ка­га гарад­зіш­ча, ² а вель­мі падоб­ны на яго – на ган­чар­ный клей­нах ХІІ – ХІІІ стст. з Магілё­ва, што навод­зі­ць на дум­ку аб пры­на­леж­на­сці апош­ня­га ў той час да Друц­ка­га княст­ва. ³ Мож­на мер­ка­ва­ць, што ў пра­ц­э­се змен гэта­га зна­ка цэн­траль­ны зубец, дапоў­не­ны пера­кры­жа­ван­нем, перат­ва­ры­ў­ся ў меч, а закруг­ле­ныя бака­выя, адар­ваў­шы­ся ад яго – у дзве пары паўмесяцаў.

ІІІ. Карти

IV. Поколенная роспись рода.

I коле­но Рюрик, князь Новгородский
II коле­но Игорь Рюри­ко­вич, вели­кий князь Киев­ский +945
III коле­но Свя­то­слав I Иго­ре­вич, вели­кий Киев­ский 942-972
IV коле­но Вла­ди­мир I, вели­кий князь Киев­ский +1015
V колено ?
VI колено ?
VII колено ?
VIII колено ?
IX колено ?
X колено ?
XI колено ?

XII генерація от Рюрика

1. ДАНИ­ИЛ

Ос­но­ва­те­лем 2-й ди­на­стии пра­ви­те­лей Д. к. стал кн. Да­ни­ил (сер. – 2-я пол. 13 в.). Род­ст­вен­ны­ми и поли­тич. от­но­ше­ния­ми он и его на­след­ни­ки бы­ли свя­за­ны с пра­ви­те­ля­ми Ви­теб­ско­го кн-ва (об этом кос­вен­но сви­детель­ст­ву­ет на­ли­чие ро­до­вых вла­де­ний у пра­ви­те­лей Д. к. на тер­ри­то­рии Ви­теб­ско­го кн-ва, напр. во­лос­тей Гос­мир и Дре­чьи Луки).
Памян­нік (сінод­зік) Кіева–Пячорскай лаў­ры утрым­лі­вае запіс пад зага­лоў­кам: „Род кня­зя Дмит­риа Ива­но­ви­ча Путя­ти­ча, вое­во­ды киевь­ска­го“. Князь Дзміт­рый Іва­навіч Пуця­ціч нале­жаў да роду Друц­кіх і зай­маў паса­ду кіеўска­га ваяво­ды з 1492 г. і да смер­ці ў 1505 г. Памі­наль­ны запіс Дзміт­рыя Пуця­ці­ча скла­да­ец­ца, апра­ча цыта­ва­на­га зага­лоўка, з 32 імё­наў, 24 з якіх — муж­чын­скія і 8 — жаночыя. На пер­шым мес­цы пас­таў­ле­на імя само­га кня­зя Дзміт­рыя Пуця­ці­ча. Наступ­ныя ж шэс­ць імё­наў выгля­да­ю­ць вось як: „кня­зя Дани­ла Дрюц­ко­го, кня­зя Миха­и­ла, кня­зя Миха­и­ла, кня­зя Димит­риа, кня­зя Симео­на, кня­зя Иоан­на“ ⁴.

XIII генерація от Рюрика

2/1. КН. МИХА­ИЛ ДАНИ­ЛО­ВИЧ (1-я треть XIV)

Бать­ко дру­ць­ких князів Васи­ля та Семе­на. Відо­мий з родо­водів. За віком був сучас­ни­ком кня­зя Іва­на, зга­да­но­го під 1339 р., мож­ли­во, що його бра­том. Вне­се­ний до Києво-Печерсь­ко­го пом’яника в числі роди­ни кня­зя Дмит­ра Путя­ти­ча. По поми­наль­ной запи­си у кня­зя Дани­и­ла «Дрют­ско­го» был еще сын Миха­ил, он упо­ми­на­ет­ся в т.н. «Отрыв­ках Бене­ше­ви­ча» пер­вой тре­ти 14 в.

КН. АНДРЕЙ ДАНИЛОВИЧ

Вклад­ная запись Андрея Дани­ло­ви­ча на полоц­ком еван­ге­лии на его вот­чин­ное сельцо.

XIV генерація от Рюрика

3/2. КН. МИХА­ИЛ МИХАЙЛОВИЧ

В 1-й четв. 14 в. при вну­ке кн. Да­нии­ла – кн. Ми­хаи­ле Ми­хай­ло­ви­че Д. к. при­зна­ло над со­бой власть Вел. кн-ва Ли­тов­ско­го (ВКЛ). При этом со­хра­ни­лась за­ви­си­мость Д. к. от вла­сти ха­нов Зо­ло­той Ор­ды. Ус­та­нов­ле­ние по­ли­тич. сю­зе­ре­ни­те­та ВКЛ при­ве­ло к пер­вым отъ­ез­дам из Д. к. на служ­бу в Мо­ск­ву предста­ви­те­лей ме­ст­ной кня­же­ской династии.

4/2. СЕМЕН МИХАЙ­ЛО­ВИЧ († в бою з ординцями)

Князь дру­ць­кий. Живу сере­дині XIV ст. Напев­но відо­мо­сті леген­дар­ної части­ни литовсь­ких літо­писів про заги­бель дру­ць­ко­го кня­зя Семе­на Михай­ло­ви­ча в бороть­бі з ордин­ця­ми від­но­ся­ть­ся саме до цьо­го кня­зя. Про­сто події помил­ко­во від­не­сені до XIII ст.

5/3. ИВАН АНДРЕ­ЕВИЧ ДРУЦ­КИЙ (1339,1353)

У 1339 р. дру­ць­кий князь Іван брав участь у поході ординсь­кої раті Тов­лу­бея на Смо­ленськ, органі­зо­ва­но­му мос­ковсь­ким кня­зем Іва­ном Дани­ло­ви­чем Кали­тою. «Тоя же зимы выиде изъ орды посол име­нем Тов­лу­бии, его же царь послалъ ратью къ горо­ду къ Смо­лень­ску, а с нимъ князь Иванъ Коро­то­пол Рязан­скии… И отто­ле пои­де ратью ис Пере­я­с­лав­ля къ горо­ду къ Смо­лень­ску, а князь вели­ки Иван Дани­ло­вичь послалъ же свою рать с Тов­лу­бьемъ къ Смо­лен­ску, по царе­ву пове­ле­нию, а отпу­стил кня­зя Кон­стян­ти­на Суж­даль­ско­го, кня­зя Кон­стян­ти­на Ростов­ско­го, кня­зя Ива­на Яро­сла­ви­чя Юрьевь­ска­го, кня­зя Ива­на Дрют­ска­го, Федо­ра Фомин­ска­го, а с ними вое­во­ду Алек­сандра Ива­но­ви­чя, Фео­до­ра Акинфовичя»8. В этом похо­де наря­ду с вла­де­тель­ны­ми кня­зья­ми из Суз­да­ля, Росто­ва и Юрье­ва мы видим и слу­жи­ло­го кня­зя Ива­на. При­над­леж­ность его к слу­жи­лым кня­зьям под­твер­жда­ет и то, что город Друцк нахо­дил­ся намно­го запад­нее Смо­лен­ска, меж­ду Оршей и Бори­со­вым. Сам князь Иван имел вла­де­ния в Вели­ком Кня­же­стве Вла­ди­мир­ском. Одно из его сел «в Дмит­ро­ве» упо­мя­ну­то в духов­ной 1353 г. как куп­лен­ное вели­ким кня­зем Симео­ном Дани­ло­ви­чем Гор­дым 9. На той час Дру­ць­ке князів­ство було ординсь­ким васа­лом. Инте­рес­но, что послед­ний дмит­ров­ский князь Борис Дави­до­вич окон­чил свою жизнь в Орде одно­вре­мен­но с пре­бы­ва­ни­ем там вели­ко­го кня­зя Ива­на Кали­ты в 1334 году. В лето­пи­си собы­тие отме­че­но очень лако­нич­но: «Выиде князь вели­кии Иванъ изо Орды, а князь Борисъ Дмит­ровь­скыи въ Орде мертв»10. Напра­ши­ва­ет­ся догад­ка о вза­и­мо­свя­зи этих собы­тий. После смер­ти кня­зя Бори­са кня­же­ство ста­ло вымо­роч­ным и посту­пи­ло в рас­по­ря­же­ние вели­ко­го кня­зя Ива­на Дани­ло­ви­ча. Тот вполне мог отдать его как пла­ту за служ­бу в «дер­жа­ние» кня­зю Ива­ну Друц­ко­му. Впро­чем, это толь­ко догад­ки и без доку­мен­таль­но-го под­твер­жде­ния утвер­ждать или опро­вер­гать их бес­смыс­лен­но, как и то, в каких род­ствен­ных отно­ше­ни­ях князь Иван нахо­дил­ся с родо­на­чаль­ни­ком литов­ской дина­стии кня­зей Друц­ких Васи­ли­ем Михай­ло­ви­чем и его бра­том Семеном11. Был ли он их бра­том — неизвестно.

Неиз­вест­на и даль­ней­шая судь­ба кня­зя Ива­на — а гэтым нашы звест­кі пра яго выч­эрп­ва­юц­ца. Трэ­ба пага­дзіцца з тымі даслед­чы­ка­мі, якія звяз­валі ад’езд кня­зя Іва­на Друц­ка­га ў Мас­к­ву з насту­пам вяліка­га кня­зя літоўска­га Гедымі­на на ўсход. Адно­сна ж яго сва­яц­кіх сувя­зяў нель­га ска­за­ць нічо­га пэўнага.
8 Симео­нов­ская лето­пись // ПСРЛ. — М., 2007. — Т. 18. С. 92–93.
9. Духов­ные и дого­вор­ные гра­мо­ты вели­ких и удель­ных кня­зей XIV–XVI вв. — М.; Л., 1950. — № 3. — С. 14.
10 Рогож­ский лето­пи­сец // ПСРЛ. — М., 2000. — Т. 15. — Стб. 47.
11ВКЛ. Энцы­кла­пе­дыя. — Минск, 2007. — Т. 1. — С. 600.
[Вос­кре­сен­ская лето­пись // ПСРЛ. Т. 7. С.–Петербург, 1856. С. 206; Пат­ри­ар­шая или Нико­нов­ская лето­пись // Там­са­ма. Т. 10. С.–Петербург, 1885. С. 211; Лето­пись Авра­ам­ки // Там­са­ма. Т. 16. С.–Петербург, 1889. С. 73.
Духов­ные и дого­вор­ные гра­мо­ты вели­ких и удель­ных кня­зей XIV—XVI вв. (далей — ДДГ). Москва — Ленин­град, 1950. № 3. С. 14. Paszkiewicz H. O genezie i wartości Krewa. Warszawa, 1938. S. 313; Насевіч В. Род кня­зёў Друц­кіх… С. 85. Сели­вер­стов Д.А. Литов­ские выход­цы в Вели­ком Кня­же­стве Мос­ков­ском в пер­вой поло­вине XV в. [Элек­трон­ный ресурс] // Исто­рия воен­но­го дела: иссле­до­ва­ния и источ­ни­ки. — 2018.
— Спе­ци­аль­ный выпуск IX. Ино­зем­цы на рус­ской воен­ной служ­бе в XV-XIX вв. — Ч. I. — C. 2-73 <http://​www​.milhist​.info/​2​0​1​8​/​0​9​/​2​3​/​s​e​l​i​v​e​r​s​t​o​v_2> (23.09.2018).]

XV генерація от Рюрика

6/3. ВАСИЛЬ МИХАЙ­ЛО­ВИЧ ДРУЦКИЙ

Во 2-й пол. 14 в., в прав­ле­ние в Д. к. сы­но­вей кн. Ми­хаи­ла Ми­хай­ло­ви­ча – кня­зей Дмит­рия Ми­хай­ло­ви­ча (1370-е гг.) и Ва­си­лия Ми­хай­ло­ви­ча (ум. по­сле 1392), про­изо­шёл окон­ча­тель­ный раз­дел во­лос­тей Д. к. на «дель­ни­цы». В Д. к. вы­де­лил­ся ста­рей­ший стол в г. Друцк, сам го­род раз­де­лён на тре­ти. По др.-рус. тра­ди­ции власть пе­ре­хо­ди­ла к стар­ше­му в ро­де из чис­ла пра­ви­те­лей Д. к. Вер­хов­ным сю­зе­ре­ном пра­ви­те­лей Д. к. в 1370-е гг. вы­сту­пал по­лоц­кий кн. Ан­д­рей Оль­гер­до­вич. Вме­сте с ним они уча­ст­во­ва­ли в по­хо­де кн. Оль­гер­да на Мо­ск­ву (1372) и на зем­ли Ли­вон­ско­го ор­де­на (1370-е гг.), а так­же в по­ли­тич. борь­бе в ВКЛ, раз­вер­нув­шей­ся по­сле смер­ти Оль­гер­да (1377).
Князь дру­ць­кий. Жив у сере­дині XIV ст. Стар­ший брат кня­зя Семе­на Михайловича.
Апра­ча расій­скіх рада­вод­ных кніг, ён вядо­мы і па дзвюх кры­ні­цах XIV ст. Гэта — уклад­ны запіс у Друц­кім еван­гел­лі і дар­чая гра­ма­та вяліка­га кня­зя полац­ка­га Андр­эя Аль­гер­даві­ча Фёда­ру і Дзміт­рыю Кор­са­кам. Абед­зве кры­ні­цы не маю­ць даклад­ных дат. Андр­эй Аль­гер­давіч, у гра­ма­це яко­га князь Васіль Друц­кі высту­пае ў якас­ці свед­кі, пана­ваў у Полац­ку пачы­на­ю­чы з 1348 г. і да 1387 г. з невя­лікім пера­пын­кам у 1377/1378—1382(?) г. Мож­на пагад­зіц­ца з Г.Л. Хараш­кевіч, якая дата­ва­ла гра­ма­ту Андр­эя Аль­гер­даві­ча 80–мі гада­мі. Як зда­ец­ца, яна маг­ла быць выдад­зе­на і ў 1377 г. Зна­чы­ць, князь Васіль Міхай­лавіч жыў у гэты час. Праў­да, ён мог жыць і раней, і паз­ней. Імя Васі­ля Міхай­лаві­ча не зга­д­ва­ец­ца ў Кіева–Пячорскім сінод­зіку ў лініі прод­каў кня­зя Дзміт­рыя Пуця­ці­ча. Аднак яго імя па баць­ку і факт кня­жан­ня ў Друц­ку, як зда­ец­ца, з дастат­ко­вай сту­пен­ню вера­год­на­сці ўказ­ва­ю­ць на паход­жанне ад адна­го з Міхаілаў. Мож­на выка­за­ць дзве вер­сіі наконт яго сва­яц­кіх сувя­зяў. Васіль Міхай­лавіч мог быць сынам Міхаі­ла Данілаві­ча і бра­там Міхаі­ла Міхай­лаві­ча. Такім чынам, ён тады не ўва­х­од­зіў у пра­мую лінію, прад­стаў­ле­ную ў памен­ніку. Павод­ле дру­гой гіпот­э­зы, ён з’яўляўся сынам Міхаі­ла Міхай­лаві­ча і ўну­кам Міхаі­ла Данілаві­ча. Калі гэта было сапраў­ды так, ён мог кня­жы­ць у Друц­ку і не адзін. На гэта як быц­цам указ­вае тая акаліч­на­сць, што насе­ле­ныя пунк­ты, адзна­ча­ныя ва ўклад­ным запі­се, раз­меш­ча­ны ў паў­ноч­ным і паўночна–заходнім кірун­ках ад Друц­ка. Тым не менш запіс малюе Васі­ля Міхай­лаві­ча як дастат­ко­ва магут­на­га і бага­та­га вала­да­ра свай­го княст­ва. Яго рэзід­эн­цыя зна­ход­зіла­ся ў Друц­ку. На кары­с­ць гэта­га свед­ча­ць так­са­ма вель­мі дара­гі ўклад (пер­га­мі­на­вае еван­гел­ле ў абклад­зе) ды шчод­рыя зямель­ныя пада­ра­ван­ні, у тым ліку і вель­мі адда­ле­ных вёсак. Такім чынам, калі Васіль Міхай­лавіч кня­жыў у Друц­кім княст­ве не адзін, усё ж такі на той момант яго драб­ленне за­йшло яшчэ не вель­мі далё­ка. Хранала­гічна яго кня­жанне трэ­ба звяз­ва­ць з сяр­эд­зі­най — дру­гой пало­вай XIV ст.
[Полоц­кие гра­мо­ты XIII — нача­ла XVI вв. Вып. 1. Москва, 1977. № 6. С. 44. Вып. 3. Москва, 1980. С. 149.]

7/3. КН. ДМИТ­РИЙ МИХАЙ­ЛО­ВИЧ ДРУЦКИЙ

Князь дру­ць­кий. Був одру­же­ний з Ана­стасією, доч­кою вели­ко­го рязансь­ко­го кня­зя Оле­га Івановича.
Як союз­ник тверсь­ко­го кня­зя Михай­ла Олек­сан­дро­ви­ча взяв участь в мос­ковсь­ко-тверсь­кій вій­ні у 1372 р. і під­па­лив Переяслав-Заліський.

8/5. ИВАН ИВА­НО­ВИЧ ДРУЦКИЙ

Запи­сан в помян­ни­ке кня­зей Одинцевичей.

XVI генерація от Рюрика

9/6. ГЛЕБ ВАСИЛЬЕВИЧ

У 1380 р. очо­лю­вав дру­ць­ку дру­жи­ну в битві на Кули­ко­во­му полі (122, с. 58). Це може свід­чи­ти, що Дру­ць­ке князів­ство або його уді­ли на той час про­до­в­жу­ва­ли зали­ша­ти­ся неза­леж­ни­ми, маневру­ю­чи між Лит­вою, Мос­ковсь­кою і Тверсь­кою державами.У сінод­зіку Мас­коўска­га крам­лёўска­га Успен­ска­га сабо­ра зга­да­ны князь Глеб Друц­кі, які загі­нуў 15 студ­зе­ня 1411 г. у бітве на Лыс­ко­ве (70 км на паўд­нё­вы ўсход ад Ніж­ня­га Ноў­га­ра­да). Тут ніжа­га­род­скія князі раз­білі ваявод вяліка­га кня­зя мас­коўска­га Васі­ля I. Мяр­ку­ю­чы па ўсім, Глеб Друц­кі быў адным з кіраўнікоў мас­коўска­га вой­ска. Дру­гі сінод­зік (Рас­тоўскі сабор­ны) назы­вае імя па баць­ку гэта­га кня­зя — Васілевіч. Кня­зя Гле­ба Друц­ка­га трэ­ба прызна­ць сынам Васі­ля Міхайлавіча.

10/6. ЛЕВ ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ († піс­ля 1384)

Князь дру­ць­кий. Шурин литовсь­ко­го кня­зя Віто­вта Кей­с­ту­то­ви­ча, тоб­то він був одру­же­ний з незна­ною Кей­с­тутів­ною або ж сест­рою пер­шої дру­жи­ни Віто­вта княж­ною Лукомсь­кою. У 1384 р. разом з Віто­втом пере­бу­вав у хре­сто­нос­ців (2112, s.56; 2097, s.26). Спро­би зро­би­ти з цьо­го кня­зя Геди­мі­но­ви­ча дуже слаб­кі (2077, s. 113-115). Єди­ний поваж­ний аргу­мент — опис печат­ки на доку­мен­ті 1384 р., ніби-то схо­жої на «пого­ню», не від­по­ві­дає відо­мим гер­бо­вим зна­кам князів Дру­ць­ких. Напев­но, печат­ка Лева пере­п­лу­та­на з печат­кою кня­зя Судемунта.

АНДРЕЙ ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ ДРУЦ­КИЙ († до 1411)

11/7. ИВАН ДМИТ­РИЕ­ВИЧ КИН­ДЫРЬ ДРУЦ­КИЙ († 12.8.1399)

Князь дру­ць­кий. У 1398 р. в числі інших васалів Віто­вта Кей­с­ту­то­ви­ча під­пи­сав трак­тат Лит­ви з Орде­ном (2112, s.56). Запи­са­ний у Києво-Печерсь­ко­му пом’янику у числі роди­ни кня­зя Дмит­ра Путятича.По­сле смер­ти кн. В. М. Друц­ко­го ста­рей­ший стол в Д. к. унас­ле­до­вал его стар­ший пле­мян­ник кн. Иван Дмит­рие­вич Друц­кий (Кин­дырь) , дей­ст­во­вав­ший в рус­ле по­ли­ти­ки Ви­тов­та, ко­то­рый в нач. 1393 во вре­мя сво­его по­хо­да про­тив вел. кн. ли­тов­ско­го Свид­ри­гай­ло на Ор­шу и Ви­тебск под­чи­нил всё Д. к. сво­ей вер­хов­ной вла­сти. Кн. И. Д. Друц­кий (Кин­дырь) был уча­ст­ни­ком за­клю­че­ния Са­лин­ско­го до­го­во­ра ВКЛ с Тев­тон­ским ор­де­ном (1398), по­гиб в бит­ве на р. Ворскла.

13/7. ВАСИ­ЛИЙ ДМИТРИЕВИЧ

Князь дру­ць­кий. Жив у пер­шій поло­вині XV ст.

14/7. СЕМЕН ДМИТ­РИЕ­ВИЧ († піс­ля 1422)

Князь дру­ць­кий. Васал вели­ко­го кня­зя Віто­вта Кей­с­ту­то­ви­чау 1401-1422 рр. Запи­са­ний у Києво-Печерсь­ко­му пом’янику у числі роди­ни кня­зя Дмит­ра Путя­ти­ча. Увесь далей­шы род кня­зёў Друц­кіх пай­шоў ад адной асо­бы – Сямё­на Дзміт­ры­еві­ча. Ён у 1401 г. быў сярод дарадцаў Вітаўта, якія засвед­чы­лі акт уніі паміж Польш­чай і ВКЛ. Паз­ней Сямён Дзміт­ры­евіч пры­га­д­ва­ец­ца ў адным бела­рус­ка-літоўскім лета­пі­се (Хроні­цы Быхаў­ца) пры апа­вя­дан­ні пра апош­ні шлюб поль­ска­га кара­ля Ўлад­зі­сла­ва-Ягай­лы. Абран­ні­цай кара­ля ста­ла юная кня­зёў­на Соф’я Галь­шан­ская, якая была дач­кой род­най сяст­ры Сямё­на Друц­ка­га – Аляк­сан­дры, выдад­зе­най за літоўска­га кня­зя Андр­эя Галь­шан­ска­га. Павод­ле лета­пі­са, заручы­ны Ягай­лы адбы­лі­ся пры непа­ср­эд­ным удзе­ле кня­зя Сямё­на, у сям’і яко­га выхоў­ва­ла­ся буду­чая кара­ле­ва пас­ля смер­ці сва­ёй маці. З іншых кры­ніц вядо­ма, што шлюб Ягай­лы з Соф’яй Галь­шан­с­кай адбы­ў­ся ў 1422 г. Калі паве­дам­ленне Хронікі Быхаў­ца даклад­нае, то Сямён Друц­кі быў яшчэ жывы ў той час, аднак сярод под­пі­саў знат­ных асоб на роз­ных дзяр­жаў­ных актах 1420-х гг. яго под­піс не сустра­ка­ец­ца. Дата смер­ці яго даклад­на невя­до­мая. Не заста­ло­ся зве­стак і пра тое, хто была яго жон­ка, з якой ён пакі­нуў шэс­ць сыноў.

Пре­ем­ни­ком кн. Ива­на Дмит­ри­е­ви­ча в Д. к. стал его млад­ший брат кн. Се­мён Дмит­рие­вич (ум. по­сле 1422). В 1401 он дал клят­ву вер­но­сти польск. ко­ро­лю Вла­ди­сла­ву II и обя­зал­ся не ис­кать се­бе сю­зе­ре­на, по­ми­мо не­го, по­сле смер­ти вел. кн. Ви­тов­та. В 1422 кн. С. Д. Друц­кий уча­ст­во­вал в уст­рой­ст­ве бра­ка сво­ей пле­мян­ни­цы княж­ны Со­фии Ан­д­ре­ев­ны, до­че­ри кн. Ан­д­рея Ива­но­ви­ча Голь­шан­ско­го и кн. Алек­сан­д­ры Дмит­ри­ев­ны Друц­кой. Она ста­ла по­след­ней же­ной Вла­ди­сла­ва II и ма­те­рью Вла­ди­сла­ва III Вар­нень­чи­ка и Ка­зи­ми­ра IV Ягел­лон­чи­ка. Её брак не толь­ко под­твер­дил важ­ную роль пра­ви­те­лей Д. к. в уп­рав­ле­нии ВКЛ, но и спо­соб­ст­во­вал даль­ней­ше­му рос­ту влия­ния сы­но­вей кн. С. Д. Друцкого.
Acta unii Polski z Litwą. 1385 – 1791 / Wyd. S. Kutrzeba i W. Semkowicz. – Kraków, 1932. ПСРЛ. Т. 32. М., 1975. С. 149.

15/7. МИХА­ИЛ ДМИТ­РИЕ­ВИЧ ПОД­БЕ­РЕЗ­КИЙ († 12.08.1399)

Князь під­бе­резь­кий. Заги­нув 12.08.1399 р. у битві на р.Ворсклі (131, с.65,71-73). На дум­ку Ю.Вольфа був бра­том дру­ць­ко­го кня­зя Іва­на Дмит­ро­ви­ча. З ним мож­на пого­ди­ти­ся, що Михай­ло і Олек­сандр Під­бе­резь­кі, які заги­ну­ли у 1399 р. в битві на Вор­склі, мог­ли володіти Під­бе­ре­зою як дру­ць­ким уді­лом, але не мають нічо­го спіль­но­го з Ямон­то­ви­ча­ми-Під­бе­резь­ки­ми (2112, s.61). Запи­са­ний у Києво-Печерсь­ко­му пом’янику у числі роди­ни кня­зя Дмит­ра Путя­ти­ча, що також під­твер­джує вер­сію Ю.Вольфа.

16/7. АЛЕК­САНДР ДМИТ­РИЕ­ВИЧ ПОД­БЕ­РЕЗ­СКИЙ († 12.08.1399)

Князь під­бе­резь­кий. Заги­нув 12.08.1399 р. у битві на р. Вор­склі (131, с.97). Його належ­ність до роди­ни князів Дру­ць­ких досить віро­гід­на. Запи­са­ний у Києво-Печерсь­ко­му пом’янику у числі роди­ни кня­зя Дмит­ра Пугятича.

17/7. АЛЕК­САНДРА ДМИТ­РИЕ­ВНА († 1426)

Помер­ла у 1426 р. Вида­на заміж за вязансь­ко­го кня­зя Андрія Іва­но­ви­ча Голь­шансь­ко­го з яким мала трьох доньок. По смер­ті мужа жила з доч­ка­ми у Дру­ць­ку. її серед­ня доч­ка Софія у 1422 р. була вида­на за польсь­ко­го коро­ля Вла­ди­сла­ва Ягай­ла Стар­ша доч­ка Васи­ли­са вий­ш­ла за кня­зя Іва­на Бельського,а молод­ша — за гос­по­да­ря Вала­хії Ілля­ша І.

КН. АНДРЕЙ ИВА­НО­ВИЧ ОДИ­НЕЦ «ПАСЫ­НОК» ДРУЦ­КИЙ († 12.08.1399)

Князь дру­ць­кий. Заги­нув у 12.08.1399 р. в битві на Вор­склі. Родо­на­чаль­ник князів Один­це­ви­чів, Голь­цовсь­кі, Баг­ри­новсь­ких та Соколовських.

Упо­ми­на­ет­ся в сино­ди­ке, где запи­сан род Дмит­рия Федо­ро­ви­ча Голь­цов­ско­го. Вот так он выгля­дит в помян­ни­ке КПЛ (во Вве­ден­ском при­мер­но такой же спи­сок): «Род кня­зя Дмит­рия Один­це­ви­ча. Кня­зя Ива­на, кня­зя Ива­на, кня­зя Андрея, кня­зя Ермо­лая, кня­зя Федо­ра, кня­зя Рома­на, кня­зя Дмит­рия, кня­зя Лав­рен­тия, кня­зя Иоси­фа, кня­зя Васи­лия, кня­зя Аре­фу, кня­ги­ню Васи­ли­су, кня­ги­ню Зино­вию, кня­ги­ню Марию, кня­ги­ню Анну, Авдо­тию, княж­ну Фео­до­сию, княж­ну Дом­ни­ку, Симо­на, кня­зя Рома­на, Юрия.» По срав­не­нию с родо­слов­ной Один­це­ви­чей, содер­жа­щей­ся в Суп­расль­ской лето­пи­си в перечне пер­вых колен есть одно отли­чие: по сино­ди­ку отца кня­зя Андрея зва­ли Иван, в то вре­мя как в родо­слов­ной он назван Михаилом.

В листе вели­ко­му кня­зю Ива­ну-Скир­гай­ло за Грид­ка Кон­стан­ти­но­ви­ча (по мне­нию Сем­ко­ви­ча — князь Слуц­кий), ок. 1387-89 гг. руча­ют­ся вас­са­лы Скир­гай­ло по его «вели­ко­му кня­же­ству», пожа­ло­ван­но­му ему Ягай­ло 28 апре­ля 1387 г. а так­же «ближ­ние люди» кня­зя Гридь­ка и его «сосе­ди». Сре­ди них были князь Васи­лий Михай­ло­вич (Друц­кий), князь Лев Васи­лье­вич Друц­кий (Вито­втов «шва­гер») и Андрей «Мит­ков пасы­нок». Доку­мент под­твер­жда­ет, что кня­зья Один­це­ви­чи потом­ки не Миха­и­ла Друц­ко­го, а его род­ствен­ни­ка Ивана.

Невы­клю­ча­на, што Андр­эй Ива­но­вич двой­чы ўсту­пал ў шлюб­ныя адно­сі­ны. На такую дум­ку навод­зі­ць параў­нанне, прыб­ліз­на вызна­ча­ных, гадоў нара­дж­эн­ня і смер­ці Адзін­ц­э­ві­чаў­ны Жыгі­мон­та­вай Кей­с­ту­таві­ча­вай і яе бра­та Фёда­ра. Пас­ля нара­дж­эн­ня Адзін­ц­э­ві­чаў­ны прай­шло не менш, чым трыц­ца­ць гадоў пакуль не нарад­зіў­ся Фёдар Андр­эевіч. Такая роз­ні­ца ў нара­дж­эн­ні дзя­цей маг­ла мець мес­ца толь­кі ў выпад­ку паўтор­на­га шлюбу.

XVII генерація от Рюрика

КН. ……. АНДРЕ­ЕВИЧ ДРУЦКИЙ 

сооб­ще­ние Дани­ло­ви­ча о том, что сыно­вья Андрея Васи­лье­ви­ча Друц­ко­го умер­ли без­дет­ны­ми: «после ран­ней смер­ти его без­дет­ных сыно­вей быв. дер­жа­ния в Блу­жах, Милей­ко­ви­чах и др. местах были пожа­ло­ва­ны вел. кн. литов­ским Вито­втом во вла­де­ние Вилен­ско­му капитулу.».

КН. ……. АНДРЕ­ЕВИЧ ДРУЦКИЙ 

сооб­ще­ние Дани­ло­ви­ча о том, что сыно­вья Андрея Васи­лье­ви­ча Друц­ко­го умер­ли без­дет­ны­ми: «после ран­ней смер­ти его без­дет­ных сыно­вей быв. дер­жа­ния в Блу­жах, Милей­ко­ви­чах и др. местах были пожа­ло­ва­ны вел. кн. литов­ским Вито­втом во вла­де­ние Вилен­ско­му капитулу.».

ГЛЕБ «КИН­ДИ­РО­ВИЧ»,

под­пи­сав­ший в 1432 г. в чис­ле дру­гих кня­зей дого­вор Свид­ри­гай­ло с Орденом,

АЛЕК­САНДР КИНДЫРОВИЧ, 

чьи вла­де­ния ок. 1445 г. насле­до­вал его дво­ю­род­ный брат Иван Путя­та Семенович.

СЕМЁН ИВА­НО­ВИЧ КИН­ДЫ­РО­ВИЧ ДРУЦКИЙ

Еще К.Несецкий писал, что у Ива­на Дмит­ри­е­ви­ча были сыно­вья Семен и Андрей. Све­де­ния Несец­ко­го под­твер­жда­ют­ся под­пи­сью и печа­тью кня­зя Семе­на Ива­но­ви­ча Друц­ко­го на гра­мо­те кня­зей и бояр ВКЛ с обя­за­тель­ством пере­да­чи Запад­но­го Подо­лья Короне от 29 нояб­ря 1430 г. При этом под­пись и печать кня­зя Семе­на Друц­ко­го рас­по­ла­га­ет­ся перед под­пи­ся­ми его дво­ю­род­ных бра­тьев Ива­на Путя­ты и Миха­и­ла Боло­ба­на, что под­твер­жда­ет его родо­вое старейшинство.

АНДРЕЙ ИВА­НО­ВИЧ КИН­ДЫ­РО­ВИЧ ДРУЦКИЙ

20/14. КН. ИВАН СЕМЕ­НО­ВИЧ БАБА ДРУЦ­КИЙ (1409,1436)

Князь Іван Сямё­навіч Друц­кі, празва­ны Баба, быў стар­эй­шым сынам кня­зя Сямё­на Дзі­мітраві­ча Друц­ка­га. Його діяль­ність фік­суєть­ся акта­ми 1422-1436 рр. В 1409 г; был намест­ни­ком Вели­ко­го кня­зя Литов­ско­го Вито­вта в Полоц­ке. В 1422 г. под­пи­сал­ся на трак­та­те Лит­вы с Орденом.
Князь Иван участ­во­вал во мно­гих воен­ных похо­дах, из кото­рых сле­ду­ет осо­бо отме­тить поход 1424 г. про­тив хана Худай­да­да, сына Алия, тре­тье­го сына Джансы163. Хан Худай­дат был одним из шести пре­тен­ден­тов, боров­ших­ся тогда за пре­стол Орды. Осе­нью 1424 г. он решил немно­го поживиться
в Одо­ев­ском кня­же­стве, князь кото­ро­го, Юрий Рома­но­вич, «herczog von Odoiow ist des grosfurstes von Moskouwen man»164, счи­тал­ся «чело­ве­ком Вели­ко­го Кня­зя Мос­ков­ско­го». На помощь Одо­е­ву князь Витовт
послал «…кн(я)зя Ондреа Миха­и­ло­ви­ча и кн(я)зя Ондреа Все­во­ло­ди­ча, и кн(я)зя Ива­на Бабу, и бра­та его Путя­ту и дрют­ских кн(я)зеи сем­де­сять, и кн(я)зя Мит­кю Все­во­ло­ди­ча и Гри­го­рья Протасиева»165.
По сути, лето­пи­сец донес до нас сокра­щен­ный реестр литов­ско­го вой­ска, послан­но­го про­тив татар. Оно вклю­ча­ло в себя дво­ры кня­зя Андрея Михай­ло­ви­ча, ско­рее все­го, Мосаль­ско­го; Андрея Шути­хи из тарус­ских кня­зей на служ­бе кня­зя Вито­вта, двор друц­ких кня­зей Ива­на Бабы и Ива­на Путя­ты; двор дру­го­го тарус­ско­го кня­зя — Дмит­рия Шути­хи и мцен­скую хоругвь намест­ни­ка Гри­го­рия Про­та­сье­ва. Отно­си­тель­но отря­да Ива­на Бабы и Ива­на Путя­ты в лето­пи­си сохра­ни­лось: «Дрют­ских кн(я)зеи сем­де­сять». При всей мно­го­чис­лен­но­сти рода кня­зей из Друц­ка труд­но пред­ста­вить нали­чие сра­зу семи­де­ся­ти кня­зей и кня­жат в одном похо­де. Более веро­ят­но, что лето­пи­сец «сокра­тил» сло­во «людей», и пер­во­на­чаль­но долж­но было зву­чать: «Кня­зя Ива­на Бабу и бра­та его Путя­ту и друц­ких кня­зей людей сем­де­сят». Судя по все­му, в пер­во­на­чаль­ном тек­сте и в отно­ше­нии дру­гих лиц име­лись уточ­не­ния отно­си­тель­но их вла­де­ний, долж­но­сти и коли­че­ства при­ве­ден­ных людей, но лето­пи­сец не счел нуж­ным оста­вить эти све­де­ния для потом­ства и сокра­тил их, как не заслу­жи­ва­ю­щие вни­ма­ния. Све­де­ния о друц­ком отря­де сохра­ни­лись по недо­смот­ру редак­то­ра. Ход воен­ных дей­ствий доволь­но кра­соч­но опи­сан в пись­ме кня­зя Вито­вта вели­ко­му маги­стру Немец­ко­го Орде­на Пав­лу фон Русдор­фу и заслу­жи­ва­ет вни­ма­ния, как при­мер отра­же­ния татар­ско­го набе­га в те вре­ме­на: «И так, назван­ный царь в той самой Одо­ев­ской стране гра­бил (разо­рял) и нахо­дил­ся тогда более пол­ных трех недель, и потом отсю­да пошел в наши отда­лен­ные пре­де­лы стра­ны, в сто­ро­ну Мос­ко­вии, под наш замок (кре­пость), назы­ва­е­мый Тула, и нахо­дил­ся там веро­ят­но целых восемь дней (целую неде­лю). И уви­дев, что здесь ниче­го не смо­жет сде­лать, дви­нул­ся он даль­ше в стра­ну гер­цо­гов рязан­ских, кото­рые так­же теперь пови­ну­ют­ся нам. И так наши кня­зья, бояре и слу­жи­лые люди, живу­щие в том самом месте на гра­ни­це, и намест­ни­ки, собра­лись и высту­пи­ли на того само­го царя Хадан­да­ха. И когда они его нагна­ли, бились они с ним в той самой Рязан­ской стране, и как захо­тел Гос­подь Бог, наши люди одер­жа­ли верх и в бит­ве побе­ди­ли, и они сами вме­сте с дру­ги­ми оста­лись здра­вы, одна­ко неко­то­рые сре­ди них были ране­ны и мно­го лоша­дей застре­ле­но. Языч­ни­ки име­ли глав­ным обра­зом мно­го уби­тых, тяже­ло ране­ных и мно­го пле­нен­ных вели­кознат­ных людей «огла­нов» цар­ско­го рода, кня­зей, гос­под и луч­ших людей, так что царь сам с очень малым коли­че­ством слуг еле от это­го спас­ся. Его жены и сест­ры и дру­гих гос­под, и кня­зей жены вме­сте с дру­ги­ми были поби­ты, так как они были оде­ты в муж­ские одеж­ды, а неко­то­рые ране­ные взя­ты в плен. Мы тем более силь­но обра­до­ва­лись, что небес­ный пас­тух, наш люби­мый Гос­подь Бог, нам и нашим людям дал такую уда­чу, что они так зна­чи­тель­но в боль­шом бою побе­ди­ли татар, чего рань­ше нико­гда не было, хотя меж­ду собой часто вое­ва­ли» 166.
У 1431 -1435 рр. під­т­ри­му­вав Свид­ри­гай­ла Оль­гер­до­ви­ча. В 1431 г. с бра­том Ива­ном Путя­той и дру­ги­ми кня­зья­ми под­пи­сал трак­тат Свид­ри­гай­ла с Ливон­ским Орде­ном. В мар­те 1433 г. он под­пи­сал посла­ние сто­рон­ни­ков кня­зя Свид­ри­гай­ла Базель­ско­му собо­ру 162. У гэты ж час кня­зю Міха­лу (?) Бабе Шві­дры­гай­ла прызна­чае тры­ма­ць Падоль­скія зам­кі, якія, аднак, з-за напа­даў поль­скіх паноў Літва не атрымала.
В войне, начав­шей­ся в Вели­ком Кня­же­стве Литов­ском после смер­ти кня­зя Вито­вта, князь Иван Семе­но­вич Баба сра­зу стал на сто­ро­ну кня­зя Свид­ри­гай­ло Оль­гер­до­ви­ча. Участ­во­вал в сра­же­нии под Виль­ко­ми­ром 1 сен­тяб­ря 1435 г., после раз­гро­ма бежал в зем­ли Немец­ко­го Орде­на, в город Ригу167. Отту­да магистр от гре­ха подаль­ше послал кня­зя Ива­на в Псков: «Иванъ Баба при­бе­же из Неме­ць во Псковъ, меся­ца нояб­ря въ 1 день»168. В дру­гой лето­пи­си собы­тие опи­сы­ва­ет­ся более подроб­но: «При­е­ха во Псковъ из Риге от месте­ра кня­зя литов­скыи Иванъ Баба, а въ сво­ем без­вре­ме­нии, и, пре­быв­ше въ Пско­ве до полу­зи­мы, поеха на Моск­ву к вели­ко­му князю»169. Вели­ким кня­зем тогда, после смер­ти дяди — кня­зя Юрия Дмит­ри­е­ви­ча, в оче­ред­ной раз стал князь Васи­лий Васи­лье­вич. На его сча­стье, сре­ди бра­тьев Юрье­ви­чей воз­ник кон­фликт по пово­ду наслед­ства, и в откры­тую борь­бу с новым вели­ким кня­зем всту­пил лишь стар­ший — князь Васи­лий Юрье­вич. Двое млад­ших бра­тьев — кня­зья Дмит­рий Шемя­ка и Дмит­рий Крас­ный — отка­за­лись его под­дер­жать. Воз­мож­но, имен­но поэто­му князь Иван Баба лег­ко посту­пил на служ­бу к вели­ко­му кня­зю Васи­лию Васи­лье­ви­чу, несмот­ря на то, что князь Сви­ри­гай­ло был «побра­ти­мом» кня­зя Юрия Дмит­ри­е­ви­ча, вра­га нынеш­не­го вели­ко­го кня­зя. При­бы­тие кня­зя Ива­на Семе­но­ви­ча с литов­ски­ми бег­ле­ца­ми зна­чи­тель­но уси­ли­ли вели­ко­кня­же­ское вой­ско. Лето­пи­си осо­бо отме­ча­ют сей момент, как и осо­бые так­ти­че­ские мето­ды, ими при­не­сен­ные. Вес­ной 1436 г. князь Васи­лий Юрье­вич с Устю­га начал поход на Моск­ву «…похва­ля­ся, а с ним Вят­чане, да двор бра­та княж Дмит­ри­евъ Шемя­кын с ним же»170. Дво­ряне кня­зя Дмит­рия Шемя­ки («500 чело­век, а вое­во­да у нихъ Окынфъ Волынскои»171) ушли к кня­зю Васи­лию Юрье­ви­чу после аре­ста сво­е­го сюзе­ре­на. Про­изо­шло это зимой, когда князь Дмит­рий при­е­хал в Моск­ву звать вели­ко­го кня­зя к себе на сва­дьбу. Со сво­ей сто­ро­ны, и вели­кий князь собрал силы нема­лые: «А с вели­ким кня­зем князь Дмит­реи мень­шеи, да князь Иван Андре­евич Можа­ис­кои с пол­кы сво­и­ми. Да тогда же при­е­хал к нему слу­жи­ти из Лит­вы князь Иван Баба Дрють­скых кня­зеи. И тои изря­ди свои полкъ с копии по Литов­скы, тако же и вси про­чии пол­ци кня­зя вели­ко­го изря­ди­ша­ся по сво­е­му обычаю»172. Дан­ное лето­пис­ное сооб­ще­ние, по вре­ме­ни напи­са­ния бли­же все­го сто­я­щее к собы­тию, под­чер­ки­ва­ет раз­ни­цу постро­е­ния хоруг­ви кня­зя Ива­на Семе­но­ви­ча «по-литов­ски» от про­чих пол­ков, постро­ив­ших­ся «по сво­е­му обы­чаю». Отли­чие под­черк­ну­то и в Лице­вом Лето­пис­ном Сво­де, где на мини­а­тю­ре, посвя­щен­ной бит­ве, двор кня­зя Ива­на Бабы изоб­ра­жен в «немец­ких шле­мах» и с копья­ми более длин­ны­ми, чем у окру­жа­ю­щих. Нако­неч­ни­ки копий круп­нее обыч­ных и более чет­ко прорисованы173. Встре­ча непри­я­те­лей состо­я­лась 14 мая 1436 г.174 «…у свя­то­го Покро­ва въ Ско­ря­тине въ Росто­въскои области»175. Судя по опи­са­нию бит­вы, имен­но князь Иван Баба решил её исход. «И изря­дивъ копия пои­до­ша вме­сто и бишис(я), и побе­же кн(я)зь Васи­леи, и уго­ни его Борис Тобо­л­инъ и позналъ его, нача кли­ка­ти, и при­гна­ша к ним кн(я)зь Иван Баба и поима­ша кн(я)зя Васи­лья Юрьевича»176.

Умер после 1436 г. По родо­слов­ным, у кня­зя Ива­на Бабы было чет­ве­ро сыно­вей — Фёдар, Кан­стан­цін, Васіль i Сямён. Да ix трэ­ба дада­ць кня­зя Ива­на Бабі­ча, пра назна­ч­э­ньне яко­га на паса­ду намесь­ніка Пско­ва двой­чы, у 1472 i ў 1476 гг., жыха­ры гора­да прасілі (але дар­эм­на) вяліка­га кня­зя Мас­коўска­га. З сыноў Іва­на Бабы Васіль, Сямён i Іван разам з баць­кам пера­ся­лілі­ся ў Расею, у той час як Фёдар i Кан­стан­цін, нап­эў­на, стар­эй­шыя бра­ты, засталі­ся на Літве.
Запи­са­ний у Києво-Печерсь­кий пом’янику у числі роди­ни Дмит­ра Путя­ти­ча. Имел свой герб со зна­ком в виде стре­лы, по обе сто­ро­ны кото­рой — по паре полу­ме­ся­цев, обра­зу­ю­щих коль­ца. Герб отли­чал­ся как от литов­ской, так и от поль­ской традиции.
Жена: кнж. Евдо­кия Андре­ев­на Мезецкая.
162 Поле­хов С.В. Наслед­ни­ки Вито­вта. — М., 2015. — С. 578–579.
163 Золо­тая Орда в источ­ни­ках. — М., 2003. — Т. I. — С. 440.
164 Бес­па­лов Р.А. Бит­ва коа­ли­ции фео­да­лов Верх­не­го Поочья с ханом Куй­да­да­том осе­нью 1424 года // Верх­нее Подо­нье: Архео­ло­гия. Исто­рия. — Тула, 2009. — Вып. 4. — С. 207.
165 Софий­ская пер­вая лето­пись // ПСРЛ. — М., 2000. — Т. 6. — Вып. 1. — Стб. 50–51.
166 Бес­па­лов Р.А Бит­ва коа­ли­ции фео­да­лов Верх­не­го Поочья с ханом Куй­да­да­том осе­нью 1424 года // Верх­нее Подо­нье: Архео­ло­гия. Исто­рия. — Тула, 2009. — Вып. 4. — С. 207–208.
167 Поле­хов С.В. Наслед­ни­ки Вито­вта. — М., 2015. — С. 579.
168 Псков­ская пер­вая лето­пись // ПСРЛ. — М., 2003. — Т. 5. — Вып. 1. — С. 43.
169 Псков­ская вто­рая лето­пись // ПСРЛ. — М., 2000. — Т. 5. — Вып. 2. — С. 44.
170 Мос­ков­ский лето­пис­ный свод кон­ца XV века // ПСРЛ. — М., 2004. — Т. 25. — С. 252.
171 Ермо­лин­ская лето­пись // ПСРЛ. — СПб., 1910. — Т. 23. — С. 149
172 Мос­ков­ский лето­пис­ный свод кон­ца XV века // ПСРЛ. — М., 2004. — Т. 25. — С. 252.
173 Лице­вой Лето­пис­ный Свод. Рус­ская лето­пис­ная исто­рия. — М., 2010. — Кн. 13. 1425–1443 гг. — С. 199.
174 Типо­граф­ская лето­пись // ПСРЛ. — М., 2000. — Т. 24. — С. 183.
175 Мос­ков­ский лето­пис­ный свод кон­ца XV века // ПСРЛ. — М., 2004. — Т. 25. — С. 252.
176 Софий­ская пер­вая лето­пись // ПСРЛ. — М., 2000. — Т. 6. — Вып. 1. — Стб. 69.
[Полоц­кие гра­мо­ты / Сост. А. Л. Хорош­ке­вич. – М., 1977. Вып. 1. С. 114 – 118. У камен­та­ры­ях да гэтых актаў А. Л. Хараш­кевіч памыл­ко­ва звяз­вае паход­жанне кня­зёў Друц­кіх з кня­зем Сямё­нам (Лугве­нам) Аль­гер­даві­чам, які на самай спра­ве даў пач­а­так кня­зям Мсціслаўскім: там жа. — М., 1980. Вып. 3. С. 199 – 202.Любавский М. К. Литов­ско-рус­ский сейм. Опыт по исто­рии учре­жде­ния в свя­зи с внут­рен­ним стро­ем и внеш­ней жиз­нью госу­дар­ства. – М., 1900. С. 54 – 55, 319.Полоцкие гра­мо­ты. Вып. 1. С. 130. Вып. 3. С. 204 – 205.ПСРЛ. Т.11. М.,1965. С. 239.]

21/14. ИВАН СЕМЕ­НО­ВИЧ ПУТЯ­ТА († піс­ля 1440)

Князь Іван Путя­та у 1424 р. був посла­ний вели­ким кня­зем Віто­втом у числі інших дру­ць­ких князів на допо­мо­гу мос­ковсь­кій раті про­ти ордин­ців до Одоє­ва (123, с. 197). З 1431 р. князь Іван Путя­та у числі близь­ких сорат­ни­ків Свид­ри­гай­ла Оль­гер­до­ви­ча. Помер піс­ля 1440 р. Запи­са­ний у Києво-Печерсь­кий пом’яник.
Даслед­чы­кі ліча­ць, што адным з іх быў той загад­ка­вы князь Іван Сямё­навіч, які двой­чы пры­га­д­ва­ец­ца (без про­звіч­ша) у гра­ма­тах 1409 г. у якас­ці полац­ка­га намес­ніка . Паз­ней абод­ва Іва­ны, а так­сам трэці брат – Гры­го­рый (Рыгор) – былі, нап­эў­на, сярод кня­зёў і паноў, якія засвед­чы­лі сваі­мі под­пі­са­мі мір­нае пагад­ненне паміж ВКЛ і Тэўтон­скім орд­энам у 1422 г. Пры гэтым двое з іх пры­га­д­ва­юц­ца без про­зві­чаў, як Іван і Гры­го­рый Сямё­навічы, а яшчэ адзін – як Іван Пуця­та. Маг­чы­ма, Гры­го­рый высту­пае крыху паз­ней (у неда­та­ва­най гра­ма­це) у якас­ці полац­ка­га намес­ніка. Што да Іва­на Бабы і Іва­на Пуця­ты, то абод­ва яны ў 1424 г. былі ў склад­зе вой­ска, дасла­на­га Вітаўтам на дапа­мо­гу мас­коўс­ка­му кня­зю Васі­лю Дзміт­ры­еві­чу супра­ць татар.
Князь Іван Сямё­вавіч Друц­кі, яко­га праз­валі Пуця­та, быў дру­гім сынам кня­зя Сямё­на Дзі­мітраві­ча Друц­ка­га. У 1422 г. князь Іван Пуця­та пад­пі­саў дамо­ву Літ­вы з кры­жа­ка­мі, а ў 1424 г. удзель­ні­чаў у паход­зе супра­ць тата­раў. У 1431-1432 гг., як князь Пуця­та Сямё­навіч, Іван Пуця­та, аль­бо Іван Пуця­та Сямё­навіч, неад­на­ра­зо­ва пад­пі­сваў­ся на дып­ля­ма­тыч­ных актах вяліка­га кня­зя Шві­дры­гай­лы. Усё сваё жыць­цё застаў­ся вер­ны Шві­дры­гай­лу i разам зь ім застаў­ся на Валы­ні. Князь Іван Пуця­та ў 1437-1438 гг. пад­пі­сваў пры­вілеі, выдад­зе­ныя Шві­дры­гай­лам у Луц­ку. Ен так­са­ма сустра­каў у 1440 г. вяліка­га кня­зя Казі­мі­ра пры яго­ным уезьд­зе ў Літву, Длу­га­чы пры­пі­свае кня­зю Васі­лю Пуця­ту. На пра­ця­гу 1430-1450 гг. Вялікі князь Казі­мір надаў кня­зю Іва­ну Пуця­ту маён­так Сла­бод­ка ў Аршан­скім паве­це i іншыя добра. Рада­вод адзна­чае, што ён меў трох сыноў: Васі­ля, Іва­на i Дзі­міт­ра, «што быў у Кіе­ве». Чаць­вёр­тым яго­ным сынам, без­умоў­на, быў князь Міхал, пачы­наль­нік роду кня­зёў Талочын­скіх, якія так­са­ма былі кня­зя­мі Друцкімі.
Полоц­кие гра­мо­ты / Сост. А. Л. Хорош­ке­вич. – М., 1977. Вып. 1. С. 114 – 118. У камен­та­ры­ях да гэтых актаў А. Л. Хараш­кевіч памыл­ко­ва звяз­вае паход­жанне кня­зёў Друц­кіх з кня­зем Сямё­нам (Лугве­нам) Аль­гер­даві­чам, які на самай спра­ве даў пач­а­так кня­зям Мсціслаўскім: там жа. — М., 1980. Вып. 3. С. 199 – 202.Любавский М. К. Литов­ско-рус­ский сейм. Опыт по исто­рии учре­жде­ния в свя­зи с внут­рен­ним стро­ем и внеш­ней жиз­нью госу­дар­ства. – М., 1900. С. 54 – 55, 319.Полоцкие гра­мо­ты. Вып. 1. С. 130. Вып. 3. С. 204 – 205.ПСРЛ. Т.11. М.,1965. С. 239.

Іван, який фігу­рує в істо­рич­них дже­ре­лах як Путята1, Путя­та Іванович3 та Іван Путятич4, затри­мав­шись на Волині, слу­жив тут луць­ким городни­чим, під­ста­ро­стою, ключ­ни­ком, пере­мильсь­ким намісником5 Продовже­ний ним рід згас десь у 1580-х роках на пра­внуч­ці Ган­ні, вдо­ві кня­зя Анд­рія Пет­ро­ви­ча Масальського6. Гніз­дом Путят був розта­шо­ва­ний на Горині маєток Тучин. За ста­ро­сту­ван­ня в Луць­ку Семе­на Голь­шансь­ко­го князь Путя­та вислу­жив ще село Мосор7

2 AS. -T . 1. — S. 50, 61 (1458, 1466).
3 Ibid. — S. 69-70, 82 (1475, 1483).
4 Ibid. — S. 85, 86, 92, 132 (1487, 1487, 1490, 1506); t. 3. — S. 68-69, 91-92, 99-100, 138(1509, 1511, 1512, 1516).
5 Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy… — S. 61-62.
6 Запо­віт кня­гині Ган­ни Масальсь­кої дато­ва­ний 20. 06. 1576 р. (Stecki Т. J. Z boru і stepu… — S. 162), але 8. 02. 1584 р. вона кло­по­та­ла­ся ще в Луць­ко­му ґродсь­ко­му уряді за свою родич­ку (Архив ЮЗР. — Ч. 8, т. З — С. 415-416).
7 ЛМ. — Кн. 561. — С. 186 (згад­ка про надан­ня села).

Жена: кнж. АНА­СТА­СИЯ ФЕДО­РОВ­НА ОСТРОЖ­СКАЯ, дочь Федо­ра Дани­ло­ви­ча и Ага­фии Чури­лов­ны Бродовской.

22/14. КН. МИХА­ИЛ СЕМЕ­НО­ВИЧ БАЛОБАН

Сын Семе­на Дмит­ри­е­ви­ча Друц­ко­го. Брат Васи­лия Крас­но­го, Ива­на Бабы, Ива­на Путя­ты и Мить­ки Секи­ры (Зуб­ре­виц­ко­го). Йому рада­вод дае пры­до­мак Лобан, ёсь­ць, бяс­спр­эч­на, адна асо­ба з кня­зем Міха­лам Сямё­наві­чам Бала­ба­нам. Гарант согла­ше­ния Свид­ри­гай­ла с Ягай­лом о судь­бе Запад­но­го Подо­лья от 29 нояб­ря 1430 г. Во вре­мя Луц­кой вой­ны 1431 г. защи­щал Кре­ме­нец от поля­ков. Участ­во­вал на сто­роне Свид­ри­гай­ла в Виль­ко­мир­ской бит­ве, в кото­рой погиб ⁵.

23/14. КН. ДМИТ­РИЙ СЕМЕ­НО­ВИЧ СОКИ­РА ЗУБ­РЕ­ВИЦ­КИЙ († піс­ля 1432)

Помер піс­ля 1432 р. Отри­мав уділ з цен­тром у Зуб­ре­ви­чах. На почат­ку XV ст. був дер­жав­цем Ост­ра. Спо­движ­ник вели­ко­го кня­зя Свид­ри­гай­ла Оль­гер­до­ви­ча. Запи­са­ний у Києво-Печерсь­кий пом’яник. Від Дмит­ра Соки­ри пішли князі СОКИРИ-ЗУБРЕВИЦЬКІ.
ад пры­дом­ку Сяке­ра i мяс­цо­вась­ці Зуб­р­э­вічы на рацэ Уль­лян­цы ў Аршан­скім паве­це. Выш­эйз­га­да­ны сын кня­зя Сямё­на Дзі­мітраві­ча Друц­ка­га Дзі­міт­ры Сямё­навіч Сяке­ра — гэта i буд­зе той князь Міт­ко Сямё­навіч, яко­му кароль Улад­зіслаў Ягай­ла запі­саў у 1425 г. гры­ў­наў на Пера­мышль­скіх i Дара­га­быц­кіх коталь­нях i Львоўскім мыце, i князь Міт­ко, сын Сямё­на кня­зя Друц­ка­га, яко­му тэты ж кароль у 1427 г. запі­свае добра Хло­пы, Ван­гер­цы, Кака­ло­вічы, Камар­на, Літоўчы­цы ў Гарад­зец­кім паве­це, а так­са­ма Кліц­ка Шчы­р­эц­кім паве­це на суму 300 гры­ў­няў. З пазь­ней­шай спра­вы давед­ва­ем­ся, што князь Дзі­міт­ры Сяке­ра меў пад­час праў­лень­ня вялікіх кня­зёў Вітаўта i Жыгі­мон­та маён­так Ась­цёр у Кіеўскім паве­це. Гэты князь быў рады­каль­ным прых­іль­ні­кам Шві­дры­гай­лы; вялікі князь Жыгі­монт, пера­мог­шы Шві­дры­гай­лу ў 1432 г. пад Ашмя­на­мі, узяў у палон паміж іншы­мі кня­зя Міт­ка Зуб­равіц­ка­га i кня­зя Васі­ля Крас­на­га, яго­на­га бра­та. Гэты ж князь Дзі­міт­ры Сямё­навіч, маё­мась­ць яко­га скла­да­ла­ся з два­роў Зуб­ро­вічы, Хімы, пуст­ка Дуб­ро­вен­ская, два­роў Быхаў, Дубосна i дань­нікаў у Турш­чы, запі­саў пра­вы на яе (сва­ёй жон­цы) кня­гіні Соф’і i яе дзе­цям i нашчад­кам. Павод­ле хронікаў, узга­да­ная жон­ка кня­зя Міт­ка Зуб­равіц­ка­га была кня­гі­ня Соф’я Жэды­ві­даў­на, пля­мень­ні­ца кара­ля Улад­зі­сла­ва Ягай­лы, якая мела спад­чын­ныя пра­вы (па баць­ку) на Падоль­скую зям­лю (ці не дач­ка адна­го з Кары­я­то­ві­чаў?). У 1470 г. кароль Казі­мір пацьверд­зіў, што пра­вы на ўся­ля­кія добра, якія калісь­ці тры­маў князь Дзі­міт­ры Сямё­навіч, нале­жа­ць жон­цы таго Дзімітра.
Пась­ля сьмер­ці кня­зя Дзі­міт­ра Сямё­наві­ча засталі­ся: уда­ва кня­гі­ня Соф’я i дач­ка княж­на Мары­на, жон­ка кня­зя Сямё­на Сямё­наві­ча Траб­ска­га. У 1486 г. кня­гі­ня Соф’я Дзі­мітраў­на Зуб­равіц­кая i кня­гі­ня Мары­на Сямё­наў­на Траб­ская запі­сва­ю­ць на Пра­чы­с­цен­скі сабор у Віль­ні баць­коўскі маён­так Турш­чу, люд­зей з яко­га на той самы сабор запі­саў ужо іхны дзед князь Сямён; гэты запіс склад­зе­ны ў пры­сут­на­сь­ці кня­зёў Іва­на Заслаўска­га, Іва­на Васілеві­ча i яго­на­га бра­та кня­зя Сямё­на Юр’евіча Галь­шан­ска­га i кня­зя Іва­на Глін­ска­га. У 1489 г., згод­на кара­леўс­ка­му раш­э­нь­ню, кня­гі­ня Сямё­на­ва Сямё­наві­ча Траб­ская Мары­на атрым­лі­вае ад кня­зёў Васі­ля i Андр­эя Зьвя­голь­скіх маён­так Ась­цёр у Кіеўскім паве­це, які яе баць­ка князь Міт­ко Сяке­ра тры­маў пры Вітаўту i Жыгімонту.

Дру­жи­на: СОФИЯ. Софію Зуб­ре­ви­ць­ку (с. 14 – 15): (1) Софію Зуб­ре­ви­ць­ку, кня­зя Дмит­ра – во іно­ках Дем’яна, кня­ги­ню Аграфену –
во іно­ки­нях Оле­ну, кня­зя Федо­ра, кня­ги­ню Ана­стасію, кня­зя Іоана, кня­зя Андрія,
кня­ги­ню Аку­ли­ну, кня­зя Саву, кня­ги­ню Марію, кня­ги­ню Тетя­ну, кня­зя Василя,
кня­ги­ню Юліа­ну, кня­ги­ню Юліану.

24/14. ВАСИ­ЛИЙ СЕМЕ­НО­ВИЧ КРАС­НЫЙ († піс­ля 1448) князі КРАС­НІ.

[Wassili hewptman czu Witewßke; Vassili Semenowicz; князь Васи­лии Семе­но­вич; dux… Wassillo cognominatus Krassni]

пятый сын кня­зя Сямё­на Дзі­мітраві­ча Друц­ка­га. Бра­тья — Иван Баба, Иван Путя­та, Гри­го­рий, Миха­ил Боло­бан, Мит­ко Секи­ра (Зуб­ре­виц­кий). Жена — сест­ра кня­зя Федо­ра Воро­тын­ско­го. Сын — князь Иван Васи­лье­вич Крас­ный Друц­кий. Помер піс­ля 1448 р. Був одним з лідерів серед біло­русь­ких і українсь­ких князів, які від­сто­ю­ва­ли неза­леж­ність від Поль­щі Вели­ко­го Князів­ства Литовсь­ко­го. Вхо­див до панів-ради. Запи­са­ний у Києво-Печерсь­кий пом’яник. Від цьо­го шлю­бу піш­ла роди­на князів Крас­них. Князі Крас­них вигас­ли із смер­тю ону­ка Дмит­ра близь­ко 1507 р. Його бать­ко князь Іван Васи­льо­вич Крас­ний помер піс­ля 1516 р. 

Намест­ник витеб­ский Свид­ри­гай­ла в 1431–1432 гг. (воз­мож­но, стал им до 29 нояб­ря 1430 г., посколь­ку в этот день Рум­больд, быв­ший витеб­ским намест­ни­ком в 1422/23 г., упо­ми­на­ет­ся без долж­но­сти); па раш­э­нь­ню Шві­дры­гай­лы нале­жаў да пасоль­ства, якое Шві­дры­гай­ла выслаў у 1431 г. да кара­ля Ўлад­зі­сла­ва. Гэты ж князь Васіль Сямё­навіч пад­пі­сваў­ся ў 1431-1432 гг. на двух дого­во­рах с Орде­ном 1431 и 1432 гг., Чарто­рый­ско­го пере­ми­рия с Поль­шей 1431 г. 

Высту­пав на баку Шві­дры­гай­лы ў бітве пад Ашмя­на­мі, дзе 8 декаб­ря 1432 г. попал в плен к Сигиз­мун­ду Кей­с­ту­то­ви­чу ⁶. Можа быць, што ён зна­ход­зіў­ся ў палоне ўвесь час пана­ва­нь­ня Жыгі­мон­та, i толь­кі пры вялікім кня­зю Казі­мі­ру зноў высту­пае на палітыч­ным далягляд­зе. Князь Васіль Крас­ны быў у 1446 г. пас­лом ад вяліка­га кня­зя Казі­мі­ра на Пётр­коўскі зьезд, у 1447 г. — асыста­ваў кара­леўскую кара­на­цыю, а ў наступ­ным 1448 г. — зноў пас­лом Літ­вы на Люб­лін­скі сойм ⁷.

На печа­ти 1431 г. изоб­ра­жен герб со зна­ком, кото­рый мож­но опи­сать как крест с тре­мя полу­коль­ца­ми, обра­щен­ны­ми «рога­ми» вовне, — два из них при­мы­ка­ют к гори­зон­таль­ной пере­кла­дине сле­ва и спра­ва, тре­тье — к вер­ти­каль­ной сни­зу ⁸.

Судя по упо­ми­на­нию в доку­мен­те полоц­ко­го бояри­на Яцка Быст­рей­ско­го 1542 г., Васи­лий Крас­ный вла­дел какой-то частью Друц­ко­го кня­же­ства (РГА­ДА. Ф. 389. On. 1. Ед. хр. 583. Л. 113).

Ж.: КНЖ. /……/ ВОРО­ТЫН­СКАЯ, сест­ра кн. Федо­ра Воро­тын­ско­го. Яго­най жон­кай, без­умоў­на, была сяст­ра кня­зя Фёда­ра Вара­тын­ска­га; яна нарад­зі­ла яму сына Іва­на Васілеві­ча Крас­на­га, яко­га князь Фёдар Вара­тын­скі назваў сваім «уну­кам».

25/14. КН. ГРИ­ГО­РИЙ СЕМЕ­НО­ВИЧ († піс­ля 1422)

Зга­да­ний у дже­ре­лах під 1422 р. (2112, s.61) Запи­са­ний у Києво-Печерсь­ко­му пом’янику.Даследчыкі ліча­ць, што адным з іх быў той загад­ка­вы князь Іван Сямё­навіч, які двой­чы пры­га­д­ва­ец­ца (без про­звіч­ша) у гра­ма­тах 1409 г. у якас­ці полац­ка­га намес­ніка . Паз­ней абод­ва Іва­ны, а так­сам трэці брат – Гры­го­рый (Рыгор) – былі, нап­эў­на, сярод кня­зёў і паноў, якія засвед­чы­лі сваі­мі под­пі­са­мі мір­нае пагад­ненне паміж ВКЛ і Тэўтон­скім орд­энам у 1422 г. Пры гэтым двое з іх пры­га­д­ва­юц­ца без про­зві­чаў, як Іван і Гры­го­рый Сямё­навічы, а яшчэ адзін – як Іван Пуця­та. Маг­чы­ма, Гры­го­рый высту­пае крыху паз­ней (у неда­та­ва­най гра­ма­це) у якас­ці полац­ка­га намес­ніка. Полоц­кие гра­мо­ты / Сост. А. Л. Хорош­ке­вич. – М., 1977. Вып. 1. С. 114 – 118. У камен­та­ры­ях да гэтых актаў А. Л. Хараш­кевіч памыл­ко­ва звяз­вае паход­жанне кня­зёў Друц­кіх з кня­зем Сямё­нам (Лугве­нам) Аль­гер­даві­чам, які на самай спра­ве даў пач­а­так кня­зям Мсціслаўскім: там жа. — М., 1980. Вып. 3. С. 199 – 202.Любавский М. К. Литов­ско-рус­ский сейм. Опыт по исто­рии учре­жде­ния в свя­зи с внут­рен­ним стро­ем и внеш­ней жиз­нью госу­дар­ства. – М., 1900. С. 54 – 55, 319.Полоцкие гра­мо­ты. Вып. 1. С. 130. Вып. 3. С. 204 – 205.ПСРЛ. Т.11. М.,1965. С. 239.

XVIІІ генерація от Рюрика

ДМИТ­РИЙ АНДРЕЕВИЧ

В 1508 г. несколь­ко кня­зей Друц­ких — бра­тья Васи­лий, Бог­дан и Андрей Дмит­ри­е­ви­чи, и их пле­мян­ник Дмит­рий Юрье­вич выеха­ли в Моск­ву. Еще в 1511 г. вели­кий князь Васи­лий III тре­бо­вал от Сигиз­мун­да отпу­стить «Озе­ретц­ко­го кня­ги­ню и Друтц­ких кня­зей матерь». Их потом­ки, пода­вая в кон­це 17 в. свою родо­слов­ную, сво­их насто­я­щих пред­ков уже не пом­ни­ли, и про­де­ла­ли не совсем удач­ную рекон­струк­цию по лето­пис­ным и дру­гим источ­ни­кам. В их родо­вой памя­ти сохра­ни­лось лишь то, что они при­над­ле­жа­ли к стар­шей вет­ви Друц­ких, а гене­а­ло­ги 19 в. сде­ла­ли эту ветвь потом­ка­ми друц­ко­го кня­зя Васи­лия Михай­ло­ви­ча, и его сына Андрея, погиб­ше­го в 1399 г. на Вор­ск­ле. Дан­ная вер­сия встре­ча­ет­ся даже сей­час, несмот­ря на серьез­ное хро­но­ло­ги­че­ское несо­от­вет­ствие и све­де­ния доку­мен­та 1411 г., под­твер­жда­ю­щие выми­ра­ние потом­ков Андрея Васи­лье­ви­ча к это­му времени.

Баби­чи

26/20. ФЕДОР ИВА­НО­ВИЧ БАБИЧ ДРУЦ­КИЙ († піс­ля 1446)

Князь дру­ць­кий. Помер піс­ля 1446р.
Он с бра­том Кон­стан­ти­ном остал­ся в Лит­ве. Атры­маў у 1443-1445 гг. ад вяліка­га кня­зя Казі­мі­ра некаль­кі пры­віле­яў на вало­да­ньне люд­зь­мі i зем­ля­мі, а менавіта, як Бабіч малод­шы — маёнт­кі, якія тры­маў князь Міхал Яман­то­віч каля 1443 г., як князь Фед­ка Бабіч — люд­зей у Віцеб­скім паве­це каля 1446 г. i як князь Фёдар Іва­навіч — Доў­гія Лукі i Вяр­хоў­цы ў Віцеб­скім паве­це, каля 1450 г.
Родо­на­чаль­ник кн. Соко­лин­ских, Коноп­ля и Озе­рец­ких в Литве.

27/20. ИВАН ИВА­НО­ВИЧ БАБИЧ ДРУЦ­КИЙ († піс­ля 1476)

Князь дру­ць­кий. Ушел в Моск­ву с отцом и бра­тья­ми. В 1472 и 1476 гг. пско­ви­чи про­си­ли вели­ко­го кня­зя Иоан­на III Васи­лье­ви­ча дать им в намест­ни­ки кня­зя Ива­на Баби­ча, нопо­лу­чи­ли отказ, Иоанн III ска­зал, что он ему само­му нужен Нащад­ків не мав.

28/20. СЕМЕН ИВА­НО­ВИЧ БАБИЧ ДРУЦ­КИЙ († 1454),

вое­во­да в кня­же­ние Васи­лия II Васи­лье­ви­ча Тем­но­го, млад­ший из 4 сыно­вей друц. кн. Ива­на Семе­но­ви­ча Бабы. Участ­ник Фео­даль­ной вой­ны XV в. на Руси. Погиб у 1454 г., участ­вуя в отра­же­нии отря­дом под нача­лом кн. Ива­ном Юрье­ви­чем Пат­ри­ке­е­вым татар­ско­го набе­га на реке Оке под Пере­вид­ском «ниже Коломны»1— , «…а не на суи­ме, но прит­чею неко­ею» 2. Что за «прит­ча» при­клю­чи­лась, лето­пи­сец не уточняет.
Бездетный.
1 Симео­нов­ская лето­пись // ПСРЛ. — М., 2007. — Т. 18. — С. 209.
2 Мос­ков­ский лето­пис­ный свод кон­ца XV века // ПСРЛ. — М., 2004. — Т. 25. — С. 273

29/20. КОН­СТАН­ТИН ИВА­НО­ВИЧ БАБИЧ ДРУЦ­КИЙ († до 1442) князі Прихабские

Соглас­но пока­за­ни­ям, дан­ным кня­зем Андре­ем При­хаб­ским в 1505 году, его отец был чаш­ни­ком вели­кой кня­ги­ни Литов­ской, жены Вито­вта ⁹. Помер до 1442 р. Отри­мав уділ з цен­тром у При­ха­бах, тому почав писа­ти­ся При­хабсь­ким. Від ньо­го піш­ла роди­на князів При­хабсь­ких. На під­ставі запи­су у Києво-Печерсь­ко­му пом’янику мож­на при­пус­ка­ти, що його хре­стиль­ним іме­нем було Михай­ло. Його син Андрій Костян­ти­но­вич При­хабсь­кий також був вне­се­ний до Києво-Печерсь­ко­го пом’яника у числі роди­ни кня­зя Дмит­ра Путя­ти­ча, що озна­чає, що цей князь помер до 1506 р.
Князь Кан­стан­цін Бабіч, павод­ле рада­во­ду, пакі­нуў пась­ля сябе толь­кі дач­ку Тан­ну, якая была жон­каю кня­зя Дзі­міт­ра Вара­тын­ска­га. Аднак зь іншых кры­ні­цаў вядо­ма, што ўзга­да­ная кня­гі­ня Дзі­мітра­ва Бара­тын­ская была сяст­рой кня­зя Андр­эя Кан­стан­ці­наві­ча Прых­аб­ска­га, гэта зна­чы­ць, што гэты князь Андр­эй Прых­аб­скі быў сынам Кан­стан­ці­на. Сам Кан­стан­цін тры­маў Прых­а­бу, якая пась­ля сьмер­ці Кан­стан­ці­на Бабі­ча пера­дад­зе­на каля 1442 г. (?) кня­зю Фёда­ру Адзін­цо­ві­чу. Яго­ныя нашчад­кі насілі тытул кня­зёў Прыхабскіх.
15 мар­та 1505 г. одно­вре­мен­но три чело­ве­ка пору­чи­лись перед вели­ким кня­зем литов­ским Алек­сан­дром за то, что женой кня­зя Федо­ра Воро­тын­ско­го была Мария Кори­бу­тов­на. Наи­бо­лее инфор­ма­тив­но сви­де­тель­ство кня­зя Андрея Костян­ти­но­ви­ча При­хаб­ско­го: «я слы­хал от отца мое­го, што тая Маря Коры­бу­тов­на – мат­ка кн(е)г(и)ни Ива­но­вое Яро­сла­ви­ча, и выдал ее кн(я)зь вели­кии Вито­втъ за кн(я)зя Федо­ра Воро­тын­ско­го. А матъ­ка моя пове­да­ла, штож ездил отец ее кн(я)зь Семенъ Вязем­скии и [с] сво­ею кн(я)г(и)нею, про­во­дить ее до Воро­тын­ска, а кн(я)зь Дмит­реи Шути­ха, а Гри­го­реи Протасевъ»21. Отец Марии – князь Дмит­рий-Кори­бут Оль­гер­до­вич в послед­ний раз упо­ми­на­ет­ся в лето­пи­сях под 1404 г.22 После его смер­ти, дата кото­рой неиз­вест­на, вели­кий князь литов­ский Вито­вт († 1430 г.) стал опе­ку­ном Марии Кори­бу­тов­ны, а потом выдал ее замуж. О хро­но­ло­гии жиз­ни кня­зя Семе­на Вязем­ско­го ниче­го не извест­но. Ю. Вольф не отож­деств­лял его с кня­зем Семе­ном Мсти­сла­ви­чем Вязем­ским, погиб­шим в 1406 г.23 Князь Дмит­рий Все­во­ло­дич Шути­ха и мцен­ский вое­во­да Гри­го­рий Протасьев(ич) впер­вые досто­вер­но упо­мя­ну­ты в лето­пи­сях осе­нью 1424 г.24Другие сви­де­те­ли – князь Иван Васи­лье­вич Крас­ный и пан Андрей Дрож­ды­на под­твер­ди­ли, что дочь кня­зя Федо­ра Воро­тын­ско­го была за кня­зем Ива­ном Яро­сла­ви­чем (сыном кня­зя Васи­лия Яро­сла­ви­ча Сер­пу­хов­ско­го и Боров­ско­го). Их брак состо­ял­ся не ранее вто­рой поло­ви­ны 1450-х – нача­ла 1460-х гг.
На заклю­че­ние бра­ка кня­зя Федо­ра Льво­ви­ча с Мари­ей Кори­бу­тов­ной мог­ла вли­ять гео­по­ли­ти­че­ская обста­нов­ка. Небла­го­при­ят­ным пери­о­дом была мос­ков­ско-литов­ская вой­на 1406-1408 гг., резуль­та­те кото­рой литов­ские вой­ска в 1406 г. разо­ри­ли Воротынск26, а в 1407 г. – Одоев27. Еще один небла­го­при­ят­ный пери­од – это раз­де­ле­ние мит­ро­по­лии Киев­ской и всея Руси на литов­скую и мос­ков­скую части в 1414-1420 гг. Тер­ри­то­рия Верх­не­го Поочья вхо­ди­ла в состав Брян­ской епар­хии. Но осе­нью 1414 г. брян­ский вла­ды­ка Иса­кий скло­нил­ся на сто­ро­ну Гри­го­рия Цам­бла­ка, выдви­ну­то­го в литов­ские мит­ро­по­ли­ты. В резуль­та­те епар­хия была поде­ле­на на сфе­ры вли­я­ния про­ти­во­бор­ству­ю­щих сто­рон. В этот пери­од вряд ли воро­тын­ский князь, нахо­див­ший­ся на сто­роне Моск­вы, мог быть обвен­чан в литов­ской части митрополии28. С осе­ни 1408 г. по осень 1414 г. князь Федор Льво­вич, веро­ят­но, был еще слиш­ком молод или даже юн, поэто­му наи­бо­лее веро­ят­ным вре­ме­нем для его бра­ка пред­став­ля­ют­ся 1420-е гг.

21 LM. Kn. 6. №530. P. 312.
22 ПСРЛ. Т. 25. М.-Л., 1949. С. 232; Wolff J. Rόd Gedimina. Dodatki i poprawki do dzieł Hr. K. Stadnickiego: «Synowie Gedimina», «Olgierd i Kiejstut» i «Bracia Władysława Jagiełły». Krakόw: W drukarni Wł. L. Anczyca i Spόłki, 1886. S. 152-154.
23 ПСРЛ. Т. 25. М.-Л., 1949. С. 236; Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy… S. 550.
24 ПСРЛ. Т. 26. М.-Л., 1959. С. 182-183; О дати­ров­ке их упо­ми­на­ния в рус­ских лето­пи­сях см.: Бес­па­лов Р. А. Бит­ва коа­ли­ции фео­да­лов Верх­не­го Поочья с ханом Куй­да­да­том осе­нью 1424 года. С. 205-207.
25 При заклю­че­нии дого­во­ра вто­рой поло­ви­ны 1453 – нача­ла 1454 гг., князь Васи­лий Яро­сла­вич цело­вал крест к Васи­лию II за себя и за сво­е­го сына кня­зя Ива­на (ДДГ. №56. С. 168-175). А. Б. Мазу­ров и А. Ю. Никан­дров заме­ти­ли, что кня­жи­чи име­ли пра­во само­сто­я­тель­но цело­вать крест с 12 лет. И сде­ла­ли вывод, что кня­зю Ива­ну еще не было 12 лет, но он и не был мла­ден­цем. На этом осно­ва­нии дати­ро­ва­ли вре­мя его рож­де­ния сере­ди­ной 1440-х гг. (Мазу­ров А. Б., Никан­дров А. Ю. Рус­ский удел эпо­хи созда­ния еди­но­го госу­дар­ства: Сер­пу­хов­ское кня­же­ние в сере­дине XIV – пер­вой поло­вине XV вв. М.: «Инлайт», 2008. С. 262). Одна­ко необ­хо­ди­мость цело­вать за него крест может объ­яс­нять­ся как раз тем, что он достиг 12 лет, но не при­сут­ство­вал при состав­ле­нии гра­мо­ты. То есть он мог родить­ся не ранее 1434 г. (вре­ме­ни женить­бы кня­зя Васи­лия Яро­сла­ви­ча), но и не позд­нее нача­ла 1440-х гг. Так или ина­че, вряд ли брак само­го кня­зя Ива­на Васи­лье­ви­ча Боль­шо­го состо­ял­ся ранее вто­рой поло­ви­ны 1450-х – нача­ла 1460-х гг.
26 ПСРЛ. Т. 15. М., 2000. Стб. 472; CEV. №369. S. 150; По мне­нию Я. Тен­гов­ско­го, меж­ду разо­ре­ни­ем Воро­тын­ска и бра­ком кня­зя Федо­ра Воро­тын­ско­го име­ет­ся связь (Tęgowski J. Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów. Poznań-Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 1999. S. 114-115). Одна­ко по источ­ни­кам она не прослеживается.
27 ПСРЛ. Т. 15. М., 2000. Стб. 477; ПСРЛ. Т. 25. М.-Л., 1949. С. 236.
28 Бес­па­лов Р. А. Опыт иссле­до­ва­ния «Ска­за­ния о кре­ще­нии мце­нян в 1415 году» в кон­тек­сте цер­ков­ной и поли­ти­че­ской исто­рии Верх­не­го Поочья // Вопро­сы исто­рии, куль­ту­ры и при­ро­ды Верх­не­го Поочья: Мате­ри­а­лы XIII Все­рос­сий­ской науч­ной кон­фе­рен­ции. Калу­га, 7-9 апре­ля 2009 г. Калу­га: Изд-во «Поли­граф-Информ», 2009. С. 27-34.
/С. 37/ 29 CEV. №1298. S. 779.

~ кнж. NN СЕМЕ­НОВ­НА ВЯЗЕМ­СКАЯ.

30/20. ВАСИ­ЛИЙ ИВА­НО­ВИЧ БАБИЧ ДРУЦ­КИЙ († піс­ля 1485)

князі Бабич-Бабич-Дру­ць­кі, князі БАБИЧЕВИ
Князь дру­ць­кий. Помер піс­ля 1485 р. Його доч­ка вий­ш­ла за вели­ко­го рязансь­ко­го кня­зя Іва­на Васи­льо­ви­ча (117, с.237; 123,с.117; 135, с.151). Від Васи­ля Баби­ча піш­ла роди­на князів БАБИЧ-ДРУ­ЦЬ­КИХ. Бабич-Дру­ць­кі перей­шли на мос­ковсь­ку служ­бу і ста­ли нази­ва­ти­ся БАБИЧЕВИМИ.
Путятичи

31/21. ВАСИ­ЛИЙ ИВА­НО­ВИЧ ПУТЯТИЧ

князі ДРУ­ЦЬ­КІ-ГОРСЬ­КІ, князі ГОРСЬ­КІ-ДУДА­КОВСЬ­КІ, князі ГОРСЬКІ-БУРНЕВЦІ
Помер до 1496 р. Запи­са­ний у Києво-Печерсь­кий пом’яник. Від ньо­го піш­ла роди­на князів ДРУ­ЦЬ­КИХ-ГОРСЬ­КИХ. Сто­ли­цею їx уді­лу були Гори. Князь Василь Іва­но­вич мав чоти­рьох синів: Дмит­ра, Олель­ка і Михай­ла, зга­га­дих під 1499 р. та Іва­на († до 1528 р.). Олель­ко не мав нащад­ків. Єди­ний син Михай­ла — Федір востан­нє зга­да­ний під 1528 р. Князь Федір Дмит­ро­вич Дру­ць­кий-Горсь­кий (згад. у 1530 р.) був одру­же­ний з княж­ною Анною-Васи­ли­сою Андріїв­ною Сан­гуш­ко. Його сест­ра Марія у 1528 р. була дру­жи­ною Федо­ра Подбип’яти. Гри­горій Федо­ро­вич зга­дуєть­ся під 1541 р., його брат Авра­ам — під 1551 р. (дру­жи­ну його зва­ли Васи­ли­сою), сест­ра Олек­сандра — під 1541 р. Гри­горій Федо­ро­вич мав сина Федо­ра (згад. під 1600 р.) та доч­ку Анну (у 1594 р. була дру­жи­ною Лаври­на Ратомсь­ко­го). У Авра­ама Федо­ро­ви­ча була доч­ка Доро­та (згад. під 1570 р.) та син Юрій († 1609), овру­ць­кий зам­ко­вий писар. Його дру­жи­ною була Бог­да­на, доч­ка Філо­на Кміти-Чор­но­бильсь­ко­го. Зі смер­тю кня­зя Юрія ця гіл­ка обір­ва­ла­ся (2112, s.91).
Князь Іван Васи­льо­вич носив пріз­вись­ко Дуда. Сто­ли­цею його уді­лу були Дуда­ко­ви­чі. ДУДА­КОВСЬ­КИ­МИ писа­ли­ся його вдо­ва Ана­стасія та син Федір. Нащад­ки Федо­ра Дуда­ковсь­ко­го повер­ну­ли­ся до ста­ро­го пріз­ви­ща і іме­ну­ва­ли­ся Дру­ць­ки­ми-Горсь­ки­ми (2112, s.65). У Федо­ра Іва­но­ви­ча були бра­ти Волод­ко (у 1515 р. наміс­ник оршансь­кий) та Іван (згад. під 1533 р.) та сест­ри Мари­на і Авдо­тія (вида­на за Бог­да­на Хреб­то­ви­ча). Всі вони писа­ли­ся Дру­ць­ки­ми-Горсь­ки­ми. Від­га­лу­жен­ням князів Дру­ць­ких-Горсь­ких були і князі БУР­НЕВ­ЦІ (нащад­ки Іва­на Івановича).

32/21. ИВАН ИВА­НО­ВИЧ ПУТЯ­ТИЧ († піс­ля 1516)

князі ПУТЯ­ТИ­ЧІ
Помер піс­ля 1516 р. Зай­мав уря­ди луць­ко­го город­ни­чо­го (1474-1489), луць­ко­го під­ста­ро­сти (1493 р.), луць­ко­го ключ­ни­ка (1496 р.) та пере­мильсь­ко­го наміс­ни­ка (1506-1507).
город­ни­чий луц­кий 1474-1489, луц­кий под­ста­ро­ста 1493, луц­кий ключ­ник 1496, намест­ник пере­мышль­ский 1506-1507Ро­до­на­чаль­ник нов­го­род­ской вет­ви кн. П.Архив Сан­гуш­ков, Т. 3, стр. 138:
В Остро­гу, 7 апре­ля 1516 года. Иван Федо­ро­вич Бол­ба­со­вич, отри­мав­ши от кня­зя Кон­стан­ти­на Ива­но­ви­ча Острож­ско­го добра Росто­ки и Поре­чье, обя­зы­ва­ет­ся с них нести служ­бу….. А при том были князь Иван Путя­тич, а пан Бог­дан Гост­ский, пан Мики­та Чап­лич, пан Иван Чап­лич, пан Юхно Ело­вич, пан Мат­фей Скуй­бе­да, пан Мих­но Хребтович….
Від ньо­го піш­ла роди­на князів ПУТЯ­ТИ­ЧІВ. Ця роди­на обір­ва­ла­ся із смер­тю пра­внуч­ки Іва­на Путя­ти — кня­гині Анни Бог­данів­ни Путя­тич-Мосальсь­кої у 1576 р.
Князь Іван Іва­навіч Пуця­ціч — гэта, без­умоў­на, той князь Пуця­та, які быў сьвед­кам у 1458 г. у Аст­ро­зе, а князь Пуця­та Іва­навіч — сьвед­ка пры запі­се ў 1467 г. кня­зя Юрыя Фед­каві­ча Нясь­віска­га з боку жон­кі. 1474 г. князь Пуця­та — Луц­кі гарад­нічы. У 1487-1488 гг. князь Іван Пуця­ціч, Луц­кі гарад­нічы, коль­кі разоў атрым­лі­вае ад кара­ля долю з Луц­ка­га i Улад­зі­мір­ска­га мытаў. Яшчэ ў 1489 г. князь Іван Пуця­ціч фігу­руе ў дакум­эн­тах як Луц­кі гарад­нічы, а ў 1493 г.- ужо як Луц­кі пад­ста­рас­та, а пась­ля гэта­га — як Луц­кі ключ­нік. У 1496 г. Луц­кі ключ­нік князь Іван Пуця­ціч атрым­лі­вае пры­вілей на два­рыш­ча Масор у Мель­ніц­кім паве­це. Напа­чат­ку XVI ст. стаў Пяр­эміль­скім намес­ні­кам. Князь Іван Пуця­ціч, Пяр­эміль­скі намесь­нік, фігу­руе ў дакум­эн­тах у 1506-1507 гг. У 1507 г. Пяр­эміль пера­ход­зі­ць да кня­зя Фёда­ра Чацьвяр­тын­ска­га, пась­ля чаго князь Іван Пуця­ціч, нап­эў­на, з наго­ды свай­го ста­ро­га веку не зай­мае паса­даў, але як сьвед­ка ставі­ць свае под­пі­сы на дакум­эн­тах ажио да 1516 г.

33/21. ДМИТ­РИЙ ИВА­НО­ВИЧ ПУТЯ­ТИЧ († 1505)

Помер у 1505 р. Був київсь­ким воє­во­дою у 1492-1505 рр. По його смер­ті роз­по­ряд­ник май­на князь Михай­ло Глинсь­кий зро­бив вкла­ди у Києво-Печерсь­ко­му мона­сти­рі, де похо­ва­но кня­зя Дмит­ра і части­ну його роди­ни, та інших мона­сти­рів і кафед­раль­них соборів, у сино­ди­ки яких було впи­са­но поми­нан­ня роди­ни Дмит­ра Путятича.
як князь Дзі­міт­ры ставі­ць под­піс сьвед­кі ў 1455 г. на запі­се Андр­эя Улад­зі­міраві­ча Аль­гер­даві­ча. Гэты самы князь Міт­ка Іва­навіч быў у 1467 г. сьвед­кам пры запі­се кня­зя Юрыя Фед­каві­ча Нясь­віц­ка­га з боку жон­кі, а ў 1486 г. атрым­лі­вае ад кара­ля 5 коп гро­шай са скар­бу. Князь Дзі­міт­ры Пуця­ціч у 1486 г. намесь­нік Мцэн­скі i Любуц­кі, потым, у 1487-1488 гг., — намесь­нік Бран­скі, аў каст­рыч­ніку 1492 г.- ужо Кіеўскі ваяво­да. Ваяво­да Кіеўскі князь Дзі­міт­ры Пуця­ціч атры­маў у 1499 г. пры­вілей на Кра­шын у Нава­градзкім паве­це, а так­са­ма на Пала­жа­ны, што ў Люба­шан­с­кай волась­ці. Меж­ду тем в 1499 г. киев­ский вое­во­да, кажет­ся, гото­вил­ся стать отцом: при усло­вии рож­де­ния у него сына пожа­ло­ван­ные ему двор Кро­шин в Нов­го­род­ском пове­те и село Поло­жане Любо­шан­ской воло­сти долж­ны были отой­ти наслед­ни­ку РИБ. Т. XXVII. Стб. 760–762, и это усло­вие не было типич­ной фор­му­лой для литов­ских актов. У 1500 г. князь Дзі­міт­ры Пуця­ціч, ваяво­да Кіеўскі, быў пас­лом да хана Мэн­глі-Гір­эя i, віда­воч­на, завя­заў зь ім пры­яз­ныя адно­сі­ны, таму што ў 1502 г. хан пісаў «свай­му пры­я­це­лю кня­зю Дзі­міт­ру» пра пагром Шаха Ахме­та. Памёр у пачат­ку 1505 г. Част­ку добраў пась­ля яго атры­маў у спад­чы­ну князь Тала­чын­скі, а рэшту, віда­воч­на,- князі Пуця­цічы i Горскія.
Князь Дмит­рий Путя­тич, намест­ник мцен­ский и любут­ский, в 1456 г., если дове­рить­ся пред­ла­гав­шей­ся пуб­ли­ка­то­ра­ми дате, жало­вал­ся литов­ско­му вели­ко­му кня­зю и коро­лю поль­ско­му Кази­ми­ру на набег рязан­цев, кото­рые подо­жгли Мценск 4Акты, отно­ся­щи­е­ся к исто­рии Запад­ной Рос­сии / Собр. и изд. Архео­гра­фи­че­ской комис­си­ей. (далее – АЗР) СПб., 1846. Т. I: 1340–1506. С. 71. № 58. Дата 1456 г., с кото­рой доку­мент с упо­ми­на­ни­ем Д. И. Путя­ти­ча был опуб­ли­ко­ван впер­вые (АЗР. С. 71. № 58) и с кото­рой он фигу­ри­ро­вал в иссле­до­ва­ни­ях [Ило­вай­ский, с. 210], спор­на. Посоль­ство от коро­ля Кази­ми­ра к нена­зван­но­му рязан­ско­му кня­зю дати­ро­ва­но 9 июня индик­та 4. В пери­од коро­лев­ство­ва­ния Кази­ми­ра этот индикт выпа­дал на 1441, 1456, 1471 и 1486 г. Послед­няя дата наи­бо­лее веро­ят­на, посколь­ку кни­га запи­сей Литов­ской мет­ри­ки, к кото­рой отно­сит­ся доку­мент, содер­жит посоль­ства за 1479–1486 г. [Береж­ков, с. 118]. Оста­вал­ся он в этой долж­но­сти и в июне 1486 г., когда доно­сил коро­лю уже о напа­де­нии на «мец­нян и любу­чан» мос­ков­ско­го вой­ска, состо­яв­шем­ся 8 мая5. В 1492 г. в Мцен­ске и Любут­ске был уже новый наместник6. С июля 1486 г. по сен­тябрь 1488 г. князь Дмит­рий Путя­тич упо­ми­на­ет­ся в каче­стве намест­ни­ка брянского7. Веро­ят­но, это все тот же князь, быв­ший мцен­ско-любут­ский намест­ник, полу­чив­ший в июне-июле 1486 г. новое назначение.Наконец, в 1492–1505 г. киев­ским вое­во­дой зна­чит­ся князь Дмит­рий Путя­тич, умер­ший в 1505 г. Упо­ми­на­ет­ся в этом уря­де с 20 октяб­ря (РИБ. Т. XXVII. Стб. 129).
5 Там же. С. 107. № 88; РИБ. Т. XXVII. Стб. 445–447.
6 АЗР. С. 123. № 105.
7 РИБ. Т. XXVII. Стб. 229. В мае 1487 г. и сен­тяб­ре 1488 г. кня­зю Дмит­рию Путя­ти­чу как намест­ни­ку брянскому
был адре­со­ван указ­ной лист коро­ля Кази­ми­ра (Там же. Стб. 415–416, 426), в декаб­ре 1487 г. он полу­чил с мыта
брян­ско­го 20 коп гро­шей (Там же. Стб. 239).
З той жа Бары­саўс­кай волас­ці, нап­эў­на, вылучы­ў­ся даволі вялікі зямель­ны абшар, які пры­мы­каў да зем­ляў сяла Раванічы з усхо­ду і з поўд­ня. Ён толь­кі част­ко­ва захо­плі­ваў сучас­ную Чэрвен­шчы­ну і цяг­нуў­ся далей да самай ракі Бяр­эзі­ны, у Бяр­эзін­скі і Бары­саўскі раё­ны, уклю­ча­ю­чы сёлы Лагі, Жар­эмец (Зяр­эм­цы), Белі­ча­ны і Чар­невічы. На самым пачат­ку ХVI ста­годдзя гэты абшар нале­жаў кня­зю Дзміт­рыю Пуця­ці­чу з роду кня­зёў Друц­кіх, які быў у той час кіеўскім ваяво­дам. Ён памёр без завяш­чан­ня ў 1506 г., і апя­ку­ном яго маё­мас­ці быў прызна­ча­ны князь Міхаіл Глін­скі. Апош­ні з даз­во­лу вяліка­га кня­зя Аляк­сандра ахвя­ра­ваў част­ку ўла­дан­няў нябош­чы­ка на памін яго душы, у тым ліку запі­саў­шы пало­ву дан­нікаў ў Зяр­эм­цах з мядо­вай дані­най на кары­с­ць пра­васлаў­най царк­вы Бага­ро­дзі­цы ў Віль­ні. Нап­эў­на, менавіта з гэтай пад­зе­яй звя­за­на наз­ва ўрочыш­ча Божы Дар на ўсход­зе Чэрвен­шчы­ны, дзе паз­ней узнік­ла аднай­мен­нае паселіш­ча (у гады савец­кай ула­ды перай­ме­на­ва­на ў Чырво­ны Дар).

34/21. МИХА­ИЛ ИВА­НО­ВИЧ ПУТЯТИЧ

князі ТОЛО­ЧИНСЬ­КІ
Отри­мав уділ з цен­тром у Толо­чиш. Від ньо­го піш­ла роди­на князів ДРУ­ЦЬ­КИХ-ТОЛ ОЧИНСЬ­КИХ. Діяль­ність членів цієї роди­ни про­тіка­ла у Біло­русії в XVI-XVII ст. (2112, s. 350).
Жена 1-я: ….
Жена 2-я: Анна…
Зубревицкие

35/23. МАРИ­НА ДМИТ­РИ­ЕВ­НА ЗУБРЕВИЦКАЯ

Пась­ля сьмер­ці кня­зя Дзі­міт­ра Сямё­наві­ча засталі­ся: уда­ва кня­гі­ня Соф’я i дач­ка княж­на Мары­на, жон­ка кня­зя Сямё­на Сямё­наві­ча Траб­ска­га. У 1486 г. кня­гі­ня Соф’я Дзі­мітраў­на Зуб­равіц­кая i кня­гі­ня Мары­на Сямё­наў­на Траб­ская запі­сва­ю­ць на Пра­чы­с­цен­скі сабор у Віль­ні баць­коўскі маён­так Турш­чу, люд­зей з яко­га на той самы сабор запі­саў ужо іхны дзед князь Сямён; гэты запіс склад­зе­ны ў пры­сут­на­сь­ці кня­зёў Іва­на Заслаўска­га, Іва­на Васілеві­ча i яго­на­га бра­та кня­зя Сямё­на Юр’евіча Галь­шан­ска­га i кня­зя Іва­на Глін­ска­га. У 1489 г., згод­на кара­леўс­ка­му раш­э­нь­ню, кня­гі­ня Сямё­на­ва Сямё­наві­ча Траб­ская Мары­на атрым­лі­вае ад кня­зёў Васі­ля i Андр­эя Зьвя­голь­скіх маён­так Ась­цёр у Кіеўскім паве­це, які яе баць­ка князь Міт­ко Сяке­ра тры­маў пры Вітаўту i Жыгі­мон­ту. Гэта ж кня­гі­ня Мары­на Траб­ская, дач­ка кня­зя Дзі­міт­ра Зуб­равіц­ка­га i жон­ка кня­зя Сямё­на Сямё­наві­ча, усе свае добра, рухо­мась­ць i скарб запі­свае свай­му ўну­ку Аль­бр­эхту Мар­ці­но­ві­чу Гаштоль­ду, Троц­ка­му ваявод­зі­чу, а вялікі князь Аляк­сандр у 1496 г. пацьвяр­джае дара­ва­ньне гэтых добраў, два­ра Даб­ос­ны, дань­нікаў у Турш­чы i пала­ца ў Быха­ве, якія княж­на Мары­на Сямё­на­ва Траб­ская Аль­бр­эхту Мар­ці­но­ву Гаштоль­ду, сыну ваяво­ды Вілен­ска­га (замест Троц­ка­га), свай­му ўну­ку, пакі­ну­ла ў спадчыну.
Красные

36/24. КНЯЗЬ ИВАН ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ КРАСНЫЙ

Князь Іван Васілевіч у 1486 г. ставі­ць свой под­піс на запі­се кня­гіні Соф’і Зуб­равіц­кай i Мары­ны Траб­скай; у хут­кім часе пась­ля гэта­га па раш­э­нь­ні Казі­мі­ра атрым­лі­вае паса­ду Мен­ска­га намесь­ніка. Мен­скі намесь­нік князь Іван Васілевіч атрым­лі­вае ў 1488 г. чаты­ры боч­кі солі з мыта ў Коўне i кало­ду мёду-сыр­цу з клю­ча Троц­ка­га. У лютым 1490 г. кароль зага­д­вае намесь­ніку Менска­му, кня­зю Іва­ну Васілеві­чу, каб ён аддаў у заклад троц­ка­му яўр­эю Міха­лу Данілаві­чу Мен­скае мыта. Гэты самы намесь­нік Мен­скі князь Іван Крас­ны ўзга­д­ва­ец­ца ў сакавіку 1489 г. у дып­ля­ма­тыч­най кар­эс­пан­д­эн­цыі Мас­коўска­га i Літоўска­га два­роў. I ў пазь­ней­шых дакум­эн­тах мы сустра­ка­ем узгад­кі, што князь Іван Васілевіч быў Мен­скім намесь­ні­кам пад­час ула­да­ра­нь­ня кара­ля Казі­мі­ра. Гэтую паса­ду склаў зь сябе, бяс­спр­эч­на, пась­ля сьмер­ці кара­ля Казі­мі­ра. Пры­зва­ны зась­вед­чы­ць паход­жа­ньне кня­гіні Іва­на­вай Яра­славі­ча, князь Іван Васілевіч Крас­ны ў 1505 г. адзна­чае, што «дач­ка Кары­бу­та Аль­гер­даві­ча Марыя зна­ход­зіла­ся на выха­ва­нь­ні ў вяліка­га кня­зя Вітаўта i той выдаў яе за кня­зя Фёда­ра Вара­тын­ска­га, май­го дзяд­зь­ку», дач­ка яко­га — жон­ка кня­зя Іва­на Яраславіча.
Князь Іван Васілевіч Крас­ны меў жон­ку Марыю Сямё­наў­ну Коб­рын­скую, якая ў спра­вах аб спад­чыне кня­зя Коб­рын­ска­га ў 1495 г. фігу­руе як кня­гі­ня Іва­на­ва, а ў 1508 г. — як кня­гі­ня Іва­на­ва Васілеві­ча Марыя. У пазь­ней­шым дакум­эн­це маец­ца ўзгад­ка, што адна з дачок кня­зя Сямё­на Коб­рын­ска­га была жон­кай кня­зя Іва­на Васілеві­ча Крас­на­га. Памер­ла, пэў­на, перад 1512 г., пера­жы­ў­шы свай­го адзі­на­га сына, таму што ў спра­ве аб спад­чыне Соф’і Рад­зівіла­вай ні яна, ні яе нашчад­кі ня бралі ўдзе­лу. Пась­ля яе сьмер­ці князь Іван ажаніў­ся дру­гі раз — на кня­зёўне Марыі Іва­наўне Заслаўс­кай, уда­ве памер­ла­га ў 1512 г. у Мас­кве кня­зя Баг­да­на Фёда­раві­ча Глін­ска­га-Пуціўль­ска­га. У 1516 г. князь Іван Васілевіч Крас­ны запі­свае за Мары­яй, дач­кой кня­зя Іва­на Юр’евіча Заслаўска­га, сва­ёй жон­кай, сёлы Бобр i Сака­ло­вічы, дань­нікаў на рацэ Бобр i двор Недаходаў.

Друц­кие

37/25. ВАСИ­ЛИЙ ГРИ­ГО­РЬЕ­ВИЧ († піс­ля 1466)

Його діяль­ність від­би­та в актах за 1450-1466 рр.Сын кня­зя Рыго­ра, князь Васіль Рыго­равіч, каля 1450 г. ад кара­ля Казі­мі­ра атры­маў пры­вілей на 6 дымоў у Аршан­скім паве­це, а ў 1466 г. гэты ж князь быў свед­кам пры запі­се свай­го стры­еч­на­га бра­та кня­зя Сямё­на Фёда­раві­ча (Сакалін­ска­га) на Чэр­эй­скі мана­стыр. Яго­най жон­каю была дач­ка пана Вор­шы, сяст­ра Алі­за­ра­вай Шыло­ві­ча­вай, ста­рась­ціхі Луц­кай i мар­шал­ка­вай зям­лі Валын­с­кай. Гэтая апош­няя запі­са­ла 17 ліпе­ня 1488 г. свай­му пля­мень­ніку па сяст­ры кня­зю Баг­да­ну Васілеві­чу маён­так Люб­ча на Валы­ні, у выніку чаго нашчад­кі кня­зя Васі­ля Рыго­раві­ча пісалі­ся кня­зя­мі Любецкімі.

XIX генерація от Рюрика

Баби­чи

38/26. СЕМЕН ФЕДО­РО­ВИЧ СОКО­ЛИН­СКИЙ († піс­ля 1466)

князі ДРУ­ЦЬ­КІ-СОКО­ЛИНСЬ­КІ
Помер піс­ля 1466 р. Запи­са­ний у Києво-Печерсь­кий пом’яник. Сто­ли­цею його уді­лу була Соколь­ня. Від ньо­го піш­ла відо­ма князівсь­ка роди­на ДРУ­ЦЬ­КИХ-СОКО­ЛИНСЬ­КИХ (2112, s.322-325). Його син Михай­ло († до 1530 р.) і доч­ка Юліанія, вида­на за нети­ту­ло­ва­но­го вель­мо­жу, та її діти були вне­сені до пом’яника Києво-Печерсь­ко­го монастиря.

39/26. ФЕДОР ФЕДО­РО­ВИЧ КОНОП­ЛЯ († до 1475)

князі ДРУ­ЦЬ­КІ-КОНО­ПЛІ

Помер до 1475 р. Від ньо­го пішли князі ДРУЦЬКІ—Коноплі. Федір Федо­ро­вич Коноп­ля-Дру­ць­кий, чия діяль­ність від­но­сить­ся до 1495-1522 рр., був одру­же­ний три­чі. Дру­га його дру­жи­на була доч­кою кня­зя Васи­ля Лукомсь­ко­го. Федь­ка Федорів­на (* до 1475 † 1520) була дру­жи­ною Бог­да­на Сапє­ги. Від трьох дру­жин Федір Федо­ро­вич мав чис­ленне потом­ство: Іван († моло­дим), Костян­тин (діяль­ність про­тіка­ла у 1506-1528 рр., був одру­же­ний з кн. Ана­стасією Толо­чинсь­кою, яка † 1562 р.), Опран­ка [?] (згад. під 1546 р.), Мари­на, Лев († 1552 р.), Федір († моло­дим), NN († моло­дим) і Єли­за­ве­та. Бог­да­на Костяіг­гинів­на Коноп­ля-Дру­ць­ка († 1584 р.) була єди­ною пред­став­ни­цею наступ­но­го поколін­ня, з чиєю смер­тю ця роди­на вигас­ла (2112, s. 172).

40/26. ИВАН ФЕДО­РО­ВИЧ ОЗЕ­РЕЦ­КИЙ (*ок.1460, †1506/1509)

кня­зья Озерецкие
Цен­тром його уді­лу були Озер­ці побли­зу Толо­чи­на та Дру­ць­ка. В 1504 году упо­ми­на­ет­ся в «Разъ­ез­жей гра­мо­те» Ива­на III, дан­ной его сыну удель­но­му дмит­ров­ско­му кня­зю Юрию Ива­но­ви­чу (1480-1536): «за Иваш­ком за Озе­ретц­ким, да за ним же дерев­ня Мед­ве­де­во /…/ дерев­ня Ескино».
Из источ­ни­ков извест­но о 52 участ­ни­ках мяте­жа, при­чём по мень­шей мере 26 из них при­над­ле­жа­ли к роду Глин­ских, были их род­ствен­ни­ка­ми, слу­га­ми или кли­ен­та­ми. Сре­ди лиц, выехав­ших с Миха­и­лом в Моск­ву, в Рус­ском вре­мен­ни­ке упо­ми­на­ют­ся 11 кня­зей, из них 5 Глин­ских (трое Льво­ви­чей, а так­же Дмит­рий и Иван) и 2 Жижем­ских (Дмит­рий и Васи­лий) — род­ствен­ни­ков Глин­ских, из неупо­мя­ну­тых — Иван Коз­лов­ский (соглас­но источ­ни­ку, он слу­жил Глин­ским), Васи­лий Мун­ча, Иван Озе­рец­кий и Андрей Друцкий.
В 1508 году Иван Озе­рец­кий слу­жил вое­во­дой горо­да Почеп. В нача­ле XVI века И. Озе­рец­кий вла­дел круп­ным селом Озе­рец­ким под Воло­ком-Лам­ским, позд­нее выкуп­лен­ным у него вели­ким кня­зем мос­ков­ским. Позд­нее Иван Федо­ро­вич Озе­рец­кий отъ­е­хал в Поль­шу, став родо­на­чаль­ни­ком поль­ско­го дво­рян­ско­го рода Друц­ких-Озе­рец­ких. После его отъ­ез­да Ески­но и Мед­ве­де­во ото­шли в госу­да­ре­вы земли.
Помер піс­ля 1509 р. (1700, с.289). Хоча його запис у пом’янику Києво-Печерсь­ко­го мона­сти­ря доз­во­ляє пере­гля­ну­ти цю дату ближ­че до 1506 р.
[ДДГ. С. 390.; ОР РГБ. Ф. 256. Собра­ние руко­пи­сей Н.П. Румян­це­ва, № 349. Л. 153-154.]

~ ИРИ­НА

42/26. КНЯЗЬ ВАСИ­ЛИЙ ФЕДО­РО­ВИЧ ЩЕР­БА­ТЫЙ († піс­ля 1466)

фігу­руе побач з бра­та­мі ў дакум­эн­тах пад 1466 г. Помер без нащадків.

43/29. АНДРЕЙ КОН­СТАН­ТИ­НО­ВИЧ БАБИЧ ПРИХАБСКИЙ

В 1501 году полу­чил при­ви­лей, под­твер­ждав­ший пра­во вла­де­ния зем­лей, пожа­ло­ван­ной Алек­сан­дром Кази­ми­ро­ви­чем. В 1505 году уже был намест­ни­ком Ошмян­ским, в 1509 году был назна­чен комис­са­ром. Он умер меж­ду 1512 и 1515 года­ми, когда намест­ни­ком Ошмян­ским был князь Вла­ди­мир Друцкий-Горский.

Сыно­вья Андрея Федор и Кон­стан­тин умер­ли при жиз­ни отца, и на них пре­сек­лась ветвь Друцких-Прихабских.

44/29. АННА КОН­СТАН­ТИ­НОВ­НА БАБИЧ ПРИХАБСКАЯ

Муж: КН. ДМИТ­РИЙ ВОРО­ТЫН­СКИЙ (ум. после 1496)

45/30. СЕМЁН ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ БАБИ­ЧЕВ (1498)

в 1498 помещ.-Новг.-Дерев.пят. 1С:Вас.Ив. БАБИЧ.
В «чер­но­кун­ском» Холм­ско­го пого­ста, пере­шед­шем в веде­ние вели­ко­кня­же­ской адми­ни­стра­ции еще в кон­це 70-х гг. XV в., упо­ми­на­ют­ся зем­ли (поме­стье?) С. Бабича.

46/30. ЮРИЙ ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ БАБИ­ЧЕВ (1496,1497)

В 1496 г. был намест­ни­ком вел. кн. моск. Ива­на III Васи­лье­ви­ча Вели­ко­го в Пско­ве. В 1496 г. бежал от шве­дов Сте­на Сту­ре, будучи намест­ни­ком в Иван­го­ро­де: <в пяток при­и­до­ша нЪм­ци из замо­рья из Сте­кол­на ..вое­во­да и намЪст­ник Ива­не­градц­кии име­нем князь Юрьи Бабич ..побЪ­же из гра­да>. Год смер­ти неиз­ве­стен. Оста­вил 3 сыно­вей: Федо­ра, Миха­и­ла и Дмит­рия Колышку.

47/30. БОРИС ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ БАБИЧЕВ

48/30. МИХА­ИЛ ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ БАБИЧ (1498)

в 1498 помещ. 5С:Вас.Ив.Сем-ча.

49/30. ДМИТ­РИЙ ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ БАБИЧ ДРУЦ­КИЙ (1492,1495)

кня­зья Друц­кие мос­ков­ская ветвь
моск.двн. (1495) без­детн. 4С:Вас.Ив. БАБИЧ
Отли­чил­ся в Нов­го­род­ских похо­дах 1492 и 1495 гг.

50/30. АГРИП­ПИ­НА ВАСИ­ЛЬЕВ­НА БАБИЧ

Вел. кня­ги­ня Рязан­ская. В лето­пис­ной ста­тье под 1485 г. Того же лета меся­ца июля в 13 князь Иван Васи­лье­вичъ Рязан­скии женил­ся, а понял за себе княж­ну Агри­пи­ну княж Васи­лье­ву Баби­че­ву дщерь, а вен­чалъ ихъ рязан­скии вла­ды­ка Симе­он в Бла­го­ве­ще­нии на Рязани».
С 1500 г. – пра­ви­ла Рязан­ским кня­же­ством за сво­е­го мало­лет­не­го сына вел. кн. Ива­на Ива­но­ви­ча (1496 – 1534). После смер­ти мужа (1500 г.) и сво­ей све­кро­ви вел. кн. Анны Васи­льев­ны (1501 г.) опе­ку над Ива­ном Ива­но­ви­чем взя­ла его мать — вели­кая княж­на ря­зан­ская Аг­рип­пи­на Ва­силь­ев­на, уро­ж­дён­ная княж­на Ба­­бич-Дру­ц­кая, дей­ст­во­вав­шая ис­клю­чи­тель­но в рус­ле по­ли­ти­ки вели­ких кня­зей мо­с­ков­ских. Поли­ти­ка Агрип­пи­ны Васи­льев­ны види­мо была вынуж­ден­но про­мос­ков­ской, так как осо­зна­ва­лось, что любые наме­ки на само­сто­я­тель­ный курс будут исполь­зо­ва­ны в каче­стве пово­да для агрес­сии со сто­ро­ны Моск­вы. Пока­за­тель­но в этом отно­ше­нии пись­мо вели­ко­го кня­зя Ива­на III, адре­со­ван­ное вели­кой кня­гине рязан­ской Агрип­пине Васи­льевне в свя­зи с про­ез­дом через Рязан­ские зем­ли из Моск­вы в Крым турец­ко­го посла Ала­ко­зи: «Тво­им людям слу­жи­лым, боярам и детям бояр­ским и сель­ским быть всем на моей служ­бе; а тор­го­вым людем луч­шим и серед­ним и чер­ным быть у тобя в горо­де на Ряза­ни. А ослу­ша­ет­ся кто и пой­дет само­ду­рью на Дон в моло­де­че­ство, их бы ты, Агра­фе­на, веле­ла каз­нить, вдо­вьим да жен­ским делом не отпи­ра­ясь; а по делу бабью не учнешь каз­ни­ти ино их мне веле­ти каз­ни­ти и про­да­ва­ти, охо­чих на покуп много».В 1502 году ря­зан­ские вой­ска уча­ст­во­ва­ли в по­хо­де рус­ских войск на Смо­ленск в хо­де рус­ско-ли­тов­ской вой­ны 1500-1503 годов. В 1503 году Иван Ива­но­вич с ма­те­рью не смог­ли от­сто­ять свои пра­ва на удел без­дет­но­го дя­ди Ива­на Ива­но­ви­ча — кня­зя Фё­до­ра Ва­силь­е­ви­ча Трет­но­го, ко­то­рый, со­глас­но его за­ве­ща­нию, пе­ре­шёл к Ива­ну III, что гру­бо на­ру­ши­ло ус­ло­вия за­клю­чён­но­го 19.08.1496 года до­го­во­ра ме­ж­ду от­цом Ива­на Ива­но­ви­ча и кня­зем Фё­до­ром Ва­силь­е­ви­чем. Вели­кий князь мо­сков­ский Ва­си­лий III Ива­но­вич стре­мил­ся офор­мить под­чи­нён­ное по­ло­же­ние Ря­зан­ско­го вели­ко­го кня­же­ства по от­но­ше­нию к Рус­ско­му госу­дар­ству: с 1507 года из­вест­ны ря­зан­ские дво­рец­кие, на­зна­чае­мые из Мо­ск­вы, в тек­сте Мо­с­ков­ско­го «веч­но­го» ми­ра 1508 года с Вели­ким кня­же­ством Ли­тов­ским (ВКЛ) вла­де­ния Ива­на Ива­но­ви­ча бы­ли за­пи­са­ны сре­ди зе­мель, при­над­ле­жав­ших мос­ков­ской сто­ро­не, пре­тен­до­вать на власть в ко­то­рых не име­ли пра­ва вели­кий князь ли­тов­ский и ко­роль поль­ский Си­гиз­мунд I Ста­рый и его пре­ем­ни­ки. В 1509 году в Пе­ре­вит­ске по­яви­лись мос­ков­ские на­ме­ст­ни­ки, а ме­ст­ная знать бы­ла при­вле­че­на на мос­ков­скую служ­бу. Уси­ле­ние влия­ния вели­ко­го кня­зя Ва­си­лия III Ива­но­ви­ча во вла­де­ни­ях Ива­на Ива­но­ви­ча вы­зы­ва­ло оза­бо­чен­ность в Крым­ском хан­ст­ве, пра­ви­те­ли ко­то­ро­го фор­маль­но име­ли пра­во вы­да­вать яр­лы­ки на кня­же­ние на дан­ной тер­ри­то­рии. В октяб­ре 1512 года это ста­ло од­ной из при­чин на­бе­га ца­ре­ви­ча Бур­­наш-Ги­рея на ря­зан­ские зем­ли и Переяславль-Рязанский.
Свои гра­мо­ты она скреп­ля­ла имен­ной печа­тью. На ней была изоб­ра­же­на жен­ская голо­ва с косой вокруг нее, обра­щен­ная впра­во. Сохра­ни­лось несколь­ко гра­мот, скреп­лен­ных этой печа­тью: жало­ван­ная бояри­ну Ф.И. Сун­бу­ло­ву на село Тур­ме­ле­во от мар­та 1502 г., жало­ван­ная льгот­ная непод­суд­ная гра­мо­та бояри­ну П.В. Вер­де­рев­ско­му на село Ковы­ли­но от 1504 г., жало­ван­ная Духо­ву мона­сты­рю на село и дерев­ни с бор­тя­ми от 1505 г. и др.Сохранившиеся акты сви­де­тель­ству­ют о том, что кня­гине Агрип­пине при­хо­ди­лось зани­мать­ся самы­ми раз­ны­ми дела­ми: раз­би­рать судеб­ные тяж­бы, в основ­ном позе­мель­ные, меж­ду част­ны­ми лица­ми и мона­сты­ря­ми, жало­вать отли­чив­ших­ся слуг, про­яв­лять забо­ту о хра­мах и оби­те­лях и пр. Ее само­сто­я­тель­ное прав­ле­ние про­дол­жа­лось до 1510-х г.
Ок. 1516 повзрос­лев­ший вели­кий князь рязан­ский Иван Ива­но­вич отстра­нил от вла­сти свою мать Агрип­пи­ну Васи­льев­ну и начал пра­вить само­сто­я­тель­но. Подроб­но­сти это­го пере­во­ро­та неиз­вест­ны, но С.Герберштейн наме­ка­ет на связь меж­ду этим собы­ти­ем в Пере­я­с­лав­ле-Рязан­ском и набе­гом на окра­и­ны Рязан­ских земель в 1516 крым­ско­го царе­ви­ча Бога­ты­ря. Меж­ду Ряза­нью и Кры­мом нача­лась тай­ная дру­же­ствен­ная пере­пис­ка, и даже воз­ник­ла идея бра­ка Ива­на Ива­но­ви­ча с доче­рью Мухам­мад-Гирея I.Великому кня­зю мос­ков­ско­му Васи­лию III донес­ли из Ряза­ни мос­ков­ские доб­ро­хо­ты о пере­го­во­рах вели­ко­го кня­зя Ива­на Ива­но­ви­ча с Мухам­мад-Гире­ем и о его пла­нах. В резуль­та­те в нача­ле 1520 рязан­ско­го кня­зя вызва­ли в Моск­ву. Иван Ива­но­вич не хотел ехать, подо­зре­вая худ­шее, но его при­бли­жен­ный боярин Семен Коро­бьин (у С.Герберштейна — Кру­бин), воз­мож­но агент Васи­лия III, уго­во­рил сво­е­го кня­зя. В Москве летом 1520 вели­ко­го кня­зя рязан­ско­го Ива­на Ива­но­ви­ча аре­сто­ва­ли и поса­ди­ли под стра­жу, его мать Агрип­пи­ну Васи­льев­ну заклю­чи­ли в мона­стырь, где насиль­но постри­же­на в мона­хи­ни, а в рязан­ские горо­да были посла­ны мос­ков­ские намест­ни­ки. Ум. после 1520.
Была осно­ва­тель­ни­цей и кти­то­ром Агра­фе­ни­ной Рязан­ской Пусты­ни была послед­няя вел. кнг. рязан­ская Агрип­пи­на супру­га вел. кн. рязан­ско­го Иоан­на Васи­лье­ви­ча (1483-1500), дочь кн. Васи­лия Бабич-Друц­ко­го. Впер­вые оби­тель упо­ми­на­ет­ся в жало­ван­ной гра­мо­те от 1 дек. 1506 г. игум. Агрип­пине (в про­сто­ре­чии — Агра­фене) (Гле­бо­вой) на вла­де­ние с. Белы­ни­чи-Тата­ри­но­вым с зем­ля­ми по р. Осёт­ру близ Зарайска.
М.(13.7.1485): вел. кн. Иван Васи­лье­вич Рязан­ский (14.4.1467 – 29.5.1500).

Гор­ские-Путя­ти­чи

51/31. КНЯЗЬ ОЛЕЛЬ­КО ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ ГОР­СКИЙ (?-п.1500)

52/31. КНЯЗЬ МИХА­ИЛ ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ ГОР­СКИЙ (?-п.1500)

53/31. КНЯЗЬ ИВАН ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ ДУДА ГОР­СКИЙ (ок.1470-1515)

ж1: N;

ж2: Ана­ста­сия

54/31. КНЯЗЬ ДМИТ­РИЙ ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ ГОР­СКИЙ (?-п.1500)

кн. Гор­ский

Путя­ти­чи

56/32. БОГ­ДАН ИВА­НО­ВИЧ ПУТЯТИЧ

Толо­чин­ские (Шешав­ские)

57/34. КНЯЗЬ ЮРИЙ МИХАЙ­ЛО­ВИЧ ШЕШАВ­СКИЙ ТОЛОЧИНСКИЙ

Зусім нядаў­на адшу­ка­ла­ся яшчэ адна важ­ная звест­ка. Як ака­за­ла­ся, у Юрыя быў брат Дзміт­ры (пра яго раней не ведалі), а дру­гой жон­кай кня­зя Міхаі­ла – Ган­на N. Гэта бач­на з разд­зель­на­га запі­су Юрыя і Дзміт­рыя Міхай­лаві­чаў, дата­ва­на­га ліста­па­дам (дзень не ўка­за­ны) 11 індык­та (г. зн. 1477 ці 1492 гг.) [1]. Свед­ка­мі пад­зе­лу маё­мас­ці былі князі Дзміт­ры Пуця­та, Васіль і Іван Грыгор’евічы (лічым іх сына­мі кня­зя Гры­го­рыя Сямё­наві­ча Друц­ка­га). Паколь­кі Дзміт­ры Пуця­та не назва­ны ў акце кіеўскім ваяво­дам (а ўжо быў на ўрад­зе ў каст­рыч­ніку 1492 г.), то мяр­ку­ем, што пад­зел адбы­ў­ся ў 1477 г. Дзміт­ры Міхай­лавіч больш у кры­ні­цах не зга­д­ва­ец­ца. Вера­год­на, ён памёр, а яго маёнт­кі перай­шлі да бра­та Юрыя.
Так­са­ма нядаў­на адшу­ка­на дароў­ная гра­ма­та кня­зя Юрыя Тала­чын­ска­га Іваш­ку Ілліні­чу. Яна дата­ва­ная 6 індык­там (1473 ці 1488 гг.). На нашую дум­ку, гра­ма­ту мож­на дата­ва­ць 1488 г., бо ў 1473 г. Юрый, хут­ч­эй за ўсё, быў яшчэ непаў­на­лет­нім, адпа­вед­на Іваш­ка Іллініч у 1488 г. з’яўляўся намес­ні­кам сма­лен­скім, але тут па ўрад­зе не зга­да­ны [2]. З гэта­га выні­кае, што Юрый пісаў­ся напа­чат­ку кня­зем Тала­чын­скім, потым Шыш­эўскім, а яго сын Васіль зноў вяр­нуў­ся да тыту­ла Тала­чын­скі. Такія пера­ме­ны мож­на пат­лу­ма­чы­ць толь­кі пера­но­сам галоў­най рэзід­эн­цыі сям’і.
У адной мас­коўс­кай кры­ні­цы, якая заслу­гоў­вае нашае ўва­гі. Яе зага­ло­вак наступ­ны: «Род Баби­че­вых кня­зеи и Путя­ти­чев». Тут маец­ца пералік прад­стаўнікоў кня­зёў Друц­кіх з ліній Іва­на Бабы і Іва­на Пуця­ты з так зва­на­га Сіна­даль­на­га спі­са, які пер­шы раз быў над­ру­ка­ва­ны ў 1851 г.[3], а нядаў­на паўтор­на расій­скім даслед­чы­кам А.Кузьміным [4]. «…А у кня­зя Федо­ра Ива­но­ви­чя дети: князь Семен Соко­лин­скои умер в тюрь­ме и с сыном на Москве в нят­стве… А у кня­зя Васи­лья Ива­но­ви­чя дети: князь Юрья, отпу­стил князь вели­ки Васи­леи Ива­но­вич в Лит­ву, да князь Дмит­реи, а кня­зя Дмит­рея не ста­ло в тюр­ме. А у кня­зя Юрья сын – князь Дмит­реи, Шемя­чи­чев пле­мян­ник, пото­му что за кня­зем Юрьемъ была кня­зю Васи­лью Шемя­чи­чю род­ная сест­ра» [5]. Калі каза­ць пра даклад­ныя кры­ні­цы (гэта тая ж Мет­ры­ка ВКЛ), дык у іх фігу­ру­ю­ць наступ­ныя сыны Васі­ля Гор­ска­га: Іван (стар­эй­шы), Алель­ка, Дзміт­ры і Міхаіл, якія суд­зілі­ся ў 1496 г. з Даб­ра­го­стам Нар­бу­то­ві­чам, а ў 1499 г. – з ула­ды­кам сма­лен­скім. Астат­ні мяр­ку­е­мы сын Васі­ля – Юрый – зга­да­ны толь­кі ў гэтым рада­вод­зе (больш зга­дак пра яго нід­зе няма). І далей, як гаво­рыц­ца ў кры­ні­цы, Дзміт­рыя Васі­льеві­ча «не ста­ло в тюр­ме», а кня­зя Юрыя «отпу­стил князь вели­ки Васи­леи Ива­но­вич в Лит­ву». Вывуч­энне кры­ніц за адпа­вед­ны час не прад­стаў­ляе нам нія­ка­га кня­зя Юрыя Васі­льеві­ча. Ёсць толь­кі князь Юрый Міхай­лавіч, які пісаў­ся Шыш­эўскі ці Тала­чын­скі, і гэта стры­еч­ны брат Дзміт­рыя Васі­льеві­ча. Пра яго Ю.Вольф, спа­сы­ла­ю­чы­ся на М.Карамзіна, сцвяр­джае: пас­ля біт­вы на Вяд­ро­шы тра­піў палон. У М.Карамзіна ён фігу­руе про­ста як князь Юрый Міхай­лавіч. У ВКЛ Юрый Міхай­лавіч вяр­нуў­ся, мяр­ку­ем, не раней за кра­савік 1509 г.
Юрый запі­са­ны толь­кі ў адпра­ве гас­па­да­ра, дата­ва­най 8 сакавіка 1510 г.: «Кня­зю Юрью Шишо­въско­му 20 копъ гро­шеи тамъ (з скар­бу). Ему жъ 10 копъ гро­шеи з мыт мен­ских» [6].
Зрэ­шты, заха­ва­ла­ся кры­ні­ца, у якой Юрый Міхай­лавіч улас­на засвед­чыў сваё зна­ход­жанне ў палоне. Ю.Вольф пра яе не ведаў. Гэта скар­га Юрыя на сва­я­коў – кня­зёў Друц­кіх-Гор­скіх з-за няс­луш­на­га пад­зе­лу спад­чы­ны Дзміт­рыя Іва­наві­ча Пуця­ты, ваяво­ды кіеўска­га [7]. У ёй Юрый, дар­эчы, сцвяр­джаў, што, пакуль ён дзе­вя­ць гадоў быў у палоне, Аляк­сандр даў даз­вол кня­гі­ням Друц­кім-Гор­скім, а менавіта Іва­на­вай Настас­сі і Дзміт­ры­евай Васілі­се з дзе­ць­мі яго (Юрыя), на пад­зел спад­чы­ны (і гэта адбы­ло­ся да лета 1506 г.). Паколь­кі дзе­ці Юрыя былі тады яшчэ малыя, то роў­на­га пад­зе­лу не дагляд­зелі. Таму па загад­зе Жыгі­мон­та Ста­ро­га 18 сакавіка 13 індык­та (1510 г.) паві­нен быў адбыц­ца новы пад­зел спадчыны.
У выніку маем наступ­нае: мас­коўскі палон кня­зя Юрыя Міхай­лаві­ча (Друц­ка­га-Шыш­эўска­га) віда­воч­ны, і тра­піў ён у яго, па нашым мер­ка­ван­ні, пас­ля Вядрошы.
Рада­вод пазна­чае жон­кай Юрыя (Васі­льеві­ча) род­ную сяст­ру кня­зя Васі­ля Шамячы­ча, а сынам – Дзміт­рыя [8]. Гэтай сяст­рой Васі­ля Шамячы­ча, павод­ле Ю.Вольфа, была Марыя (каля 1496 г. яшчэ не была заму­жам) [9]. На дум­ку Ю.Вольфа, Юрый Міхай­лавіч Шыш­эўскі памёр пас­ля 1512 г. (маг­чы­ма, каля 1522 г.), пра яго жон­ку гісто­рык маўчы­ць, з дзя­цей назы­вае сына Васі­ля і дачок Люд­мі­лу і Настас­сю [10].

Пад­су­моў­ва­ю­чы выш­эй­ска­за­нае, мы мусім адзна­чы­ць, што нія­ка­га Юрыя Васі­льеві­ча Друц­ка­га (жон­ка – сяст­ра Васі­ля Шамячы­ча, сын – Дзміт­ры) з кры­ніц невя­до­ма (апроч выш­эйз­га­да­на­га рада­во­ду). Кры­ні­цы за 1496–1499 гг. утрым­лі­ва­ю­ць звест­кі пра чаты­рох сыноў Васі­ля, і Юрыя сярод іх няма. Лічым, што гэты мяр­ку­е­мы Юрый Васі­льевіч з сынам Дзміт­ры­ем (згод­на з рада­во­дам) больш адпа­вя­дае ў кры­ні­цах Юрыю Міхай­лаві­чу Шыш­эўс­ка­му з бра­там Дзміт­ры­ем. Пэў­на, рада­вод падае нам неда­клад­ныя звест­кі. Маг­чы­ма, Марыя Шамячы­ча­ва і была жон­кай Юрыя Міхай­лаві­ча (тады не раней за 1496 г.). Няяс­на, ці быў у яго сын Дзміт­ры? Прый­с­ці да пэў­най выс­но­вы на пад­ста­ве зве­стак, якія маюц­ца ў нашым рас­па­ра­дж­эн­ні, цяж­ка. У любым выпад­ку мяр­ку­ем, што кня­зя Юрыя Васі­льеві­ча Друц­ка­га-Гор­ска­га не існа­ва­ла нао­гул (для гэта­га папро­сту нема дастат­ко­вых пад­ста­ваў), а рада­вод падае нам ска­жо­ныя звест­кі менавіта пра кня­зя Юрыя Міхай­лаві­ча Шыш­эўска­га ці яго бра­та Дзміт­рыя [11]

Жена (веро­ят­но): кнж. Мария Дмит­ри­ев­на, дочь кн. Ива­на Дмит­ри­е­ви­ча Шемячича.

1. AGAD. APR, sygn. 295, s. 128; Голу­бев В.Ф., Олех­но­вич Р.А. Друц­кий хозяй­ствен­но-эко­но­ми­че­ский ком­плекс и его воен­но-поли­ти­че­ское зна­че­ние в Под­не­пров­ских зем­лях Вели­ко­го Кня­же­ства Литов­ско­го // Друцк: Друцк и Друц­кая волость (кня­же­ство) в IX–XII вв., лето­пись древ­них сло­ев, кня­зья Друц­кие и их вла­де­ния в XIII–XVIII вв., ремес­ло, про­мыс­лы, тор­гов­ля (по дан­ным архео­ло­гии, нумиз­ма­ти­ки, пись­мен­ных источ­ни­ков), памят­ни­ки архи­тек­ту­ры и объ­ек­ты туриз­ма. Минск, 2014. С. 239–241.
2. AGAD. Zb. dok. perg., sygn. 8402.
3. Родо­слов­ная кни­га в трех спис­ках, сино­даль­но­му и двух дру­гих // Вре­мен­ник Импе­ра­тор­ско­го Мос­ков­ско­го Обще­ства исто­рии и древ­но­стей Рос­сий­ских. Кн. X. Москва, 1851. С. 85.
4. Кузь­мин А.В. Опыт ком­мен­та­рия к актам Полоц­кой зем­ли вто­рой поло­ви­ны XIII – нача­ла XV в. [Ч. 2] // Древ­няя Русь: вопро­сы меди­е­ви­сти­ки. № 4 (30). Москва, 2007. С. 68.
5. Там жа. С. 68.які пісаў­ся перш за ўсё кня­зем Шыш­эўскім, потым Талочын­скім, але так­са­ма i Друц­кім, меў сына, кня­зя Васі­ля Юр’евіча Талочын­ска­га, i дачок, якія назы­валі кня­зя Дзі­міт­ра Пуця­ці­ча сваім дзе­дам i сьцьвяр­джалі, што былі яго­ны­мі ўнуч­ка­мі па бра­це. Гэтыя адно­сі­ны пацьвяр­джа­ю­ць i іншыя дакум­эн­ты, у якіх князь Васіль Талочын­скі назы­вае кня­зёў Гор­скіх бра­та­мі аль­бо суд­зіц­ца з кня­зем Іва­нам Гор­скім з-за спад­чы­ны кня­зя Іва­на Краснага.
6. Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 8 (1499–1514). Užrašzymų knyga 8. P. 422.
7. AGAD. APR, sygn. 295, s. 503-504.
8. Кузь­мин А.В. Опыт ком­мен­та­рия… С. 68.
9. Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku. S. 519.
10. Там жа. S. 537–540.
11. Сяр­гей Рыб­чо­нак. Бітва на Вяд­ро­шы 1500 г.: рэаль­ныя і міфіч­ныя ўдзельнікі.

57а/34. КН. ДМИТ­РИЙ МИХАЙ­ЛО­ВИЧ ТОЛО­ЧИН­СКИЙ (1477)

Як ака­за­ла­ся, у Юрыя быў брат Дзміт­ры (пра яго раней не ведалі), а дру­гой жон­кай кня­зя Міхаі­ла – Ган­на N. Гэта бач­на з разд­зель­на­га запі­су Юрыя і Дзміт­рыя Міхай­лаві­чаў, дата­ва­на­га ліста­па­дам (дзень не ўка­за­ны) 11 індык­та (г. зн. 1477 ці 1492 гг.)[1]. Свед­ка­мі пад­зе­лу маё­мас­ці былі князі Дзміт­ры Пуця­та, Васіль і Іван Грыгор’евічы (лічым іх сына­мі кня­зя Гры­го­рыя Сямё­наві­ча Друц­ка­га). Паколь­кі Дзміт­ры Пуця­та не назва­ны ў акце кіеўскім ваяво­дам (а ўжо быў на ўрад­зе ў каст­рыч­ніку 1492 г.), то мяр­ку­ем, што пад­зел адбы­ў­ся ў 1477 г. Дзміт­ры Міхай­лавіч больш у кры­ні­цах не зга­д­ва­ец­ца. Вера­год­на, ён памёр, а яго маёнт­кі перай­шлі да бра­та Юрыя [2]
1. AGAD. APR, sygn. 295, s. 128; Голу­бев В.Ф., Олех­но­вич Р.А. Друц­кий хозяй­ствен­но-эко­но­ми­че­ский ком­плекс и его воен­но-поли­ти­че­ское зна­че­ние в Под­не­пров­ских зем­лях Вели­ко­го Кня­же­ства Литов­ско­го // Друцк: Друцк и Друц­кая волость (кня­же­ство) в IX–XII вв., лето­пись древ­них сло­ев, кня­зья Друц­кие и их вла­де­ния в XIII–XVIII вв., ремес­ло, про­мыс­лы, тор­гов­ля (по дан­ным архео­ло­гии, нумиз­ма­ти­ки, пись­мен­ных источ­ни­ков), памят­ни­ки архи­тек­ту­ры и объ­ек­ты туриз­ма. Минск, 2014. С. 239–241.
2. Сяр­гей Рыб­чо­нак. Бітва на Вяд­ро­шы 1500 г.: рэаль­ныя і міфіч­ныя ўдзельнікі.
Красные

58/36. КНЯЗЬ ДМИТ­РИЙ ИВА­НО­ВИЧ КРАСНЫЙ

Адзі­ны сын кня­зя Іва­на, князь Дзі­міт­ры Іва­навіч памёр пры жыць­ці баць­кі, неза­доў­га перад 1507 г.

Друц­кие-Любец­кие

59/37. БОГ­ДАН ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ ЛЮБЕЦКИЙ

Родо­на­чаль­ни­ком гэта­га адгалі­на­ван­ня, якое тады піса­ла­ся як кня­зя­мі Любец­кі­мі, так і кня­зя­мі Від­зеніц­кі­мі 1 з’яўляўся кн. Васіль Рыго­равіч Друц­кі, сын яко­га Баг­дан у 1488 г. атры­маў ад цёт­кі па маці Фед­кі з Юршаў Алі­за­ра­вай Шыло­ві­ча­вай маёнт. Люб­ча Луц­ка­га паве­та. Паколь­кі Баг­дан не пакі­нуў нашчад­каў, Люб­ча (ад якой і ўтва­ры­ў­ся пры­до­мак «Любец­кія») перай­ш­ла да яго бра­та Рамана.

60/37. РОМАН ВАСИ­ЛЬЕ­ВИЧ, КНЯЗЬ ДРУЦ­КИЙ-ЛЮБЕЦ­КИЙ (1460-1520)

кн. Друц­кий-Любец­кий с 1500
жен. на Бог­дане Бог­да­новне Сапе­га (?-до 1549)
Помер піс­ля 1500 р. Його дру­жи­ною була Бог­да­на Сапє­га († 1541 р.). Від цьо­го шлю­бу піш­ла роди­на князів ДРУ­ЦЬ­КИХ-ЛЮБЕ­ЦЬ­КИХ та її від­га­лу­жен­ня князі ВИДЕ­НИ­ЦЬ­КІ-ЛЮБЕ­ЦЬ­КІ та ЗАГРОД­ЦІ-ЛЮБЕ­ЦЬ­КІ. Виде­ни­ць­ки­ми пер­ши­ми ста­ли писа­ти­ся дру­гий син Рома­на Васи­льо­ви­ча — Дмит­ро († 1558 р.) та чет­вер­тий син — Іван († бл. 1567 р.). Виде­ни­ць­ким також писав­ся їх пле­мін­ник Іван Бог­да­но­вич († 1558 р.). Його дру­жи­ною була кн. Васи­ли­са Львів­на Соло­ми­ре­ць­ка. їх нащад­ки князі Дру­ць­кі-Любе­ць­кі дожи­ли у Біло­русії до XIX ст. Князі Василь Рома­но­вич († бл. 1536 р.) та Януш Рома­но­вич († 1548 р.) нащад­ків не мали. Внук Іва­на Рома­но­ви­ча — князь Пав­ло Гри­го­ро­вич Дру­ць­кий-Любе­ць­кий († піс­ля 1638 р.) був луць­ким гродсь­ким суд­дею (1616-1627 рр.) та луць­ким під­ста­ро­стою (1630-1638 рр.). Ця гіл­ка обір­ва­ла­ся із смер­тю Іва­на Пав­ло­ви­ча († піс­ля 1653 р.) (2112, s.202-212).

XX генерація от Рюрика

Соко­лин­ские-Баби­чи-Друц­кие

61/38. ЮРИЙ СЕМЁ­НО­ВИЧ СОКО­ЛИН­СКИЙ (1506,1528)

двн.Л.(1509) 1552 1С:Сем.Фед.
Друц­кий Соколинский
~ АННА АЗА­ЛИЯ (1552,1560) в 1552 вдова

62/38. ВАСИ­ЛИЙ СЕМЁ­НО­ВИЧ (1506,1511)

князь Друц­кий-Соко­лин­ский намест­ник обо­лен­ский; Сярод іншых прад­стаўнікоў роду ў гэты час на дзяр­жаў­най пасад­зе вядо­мы толь­кі адзін з чаты­рох сыноў Сямё­на Сакалін­ска­га — Васіль, які нарад­зіў­ся так­са­ма каля 1480 г.
князі Васіль і Андр­эй Сямё­навічы Сакалін­скія (бра­ты Іва­на Сямёнавіча)
скард­зілі­ся гас­па­да­ру, нібы­та дзе­ян­ні непры­я­це­ля (Мас­к­вы) і здрадніка
М.Глінскага нанеслі вялікія шко­ды іх маёнт­кам, і прасілі ў яго ласкі.
Жыгі­монт Ста­ры 29 чэрве­ня 1508 г. у Мен­ску пажа­ла­ваў абодвум бра­там тры сяла ў Чар­свяц­кай волас­ці Полац­ка­га паве­та (а менавіта, Вяліч­кавічы, Дзер­ні­цы і Ладастна)128. Так­са­ма 8 люта­га 1509 г. князь Васіль Сакалін­скі атры­маў «20 копъ гро­шеи (з вин дорогицких)»129, а 18 люта­га 1509 г. Андр­эй Сакалін­скі «…15 копъ с кор­чомъ дво­ров троцких»130. Вяс­ной 1509 г. Васіль і Андр­эй Сямё­навічы Сакалін­скія ўжо разам з бра­там Юры­ем (ён, мяркуем,
быў стар­эй­шым і па ней­кіх пры­чы­нах раней не зга­да­ны ў кры­ні­цах) прасілі ў Жыгі­мон­та Ста­ро­га пац­вяр­дж­эн­ня на пут­ных люд­зей Камян­чан у Чар­свяц­кай волас­ці Полац­ка­га паве­та. Павод­ле іх слоў, гэты маён­так пажа­ла­ваў ім яшчэ вялікі князь літоўскі Аляк­сандр «за ихъ служъ­бу и упад, кото­рыи жо они мають отъ людеи великог(о) кня­зя мос­ков­ско­го и отъ поган­ства татар…». Пац­вяр­дж­энне Жыгі­мон­та Ста­ро­га адбы­ло­ся 25 сакавіка 1509 г. (у Ю.Вольфа, як і ў кры­ні­цы памыл­ко­ва назва­на дата 1508 г.)131. З гэта­га адна­знач­на выні­кае, што князі Юрый, Васіль і Андр­эй Сямёнавічы
Друц­кія-Сакалін­скія не былі ў мас­коўскім палоне пас­ля Вядрошы.

У 1510-я гг. быў намес­ні­кам волас­ці Аболь­цы (сумеж­най з друц­кі­мі зем­ля­мі на поўна­чы Тала­чын­ска­га раё­на). Неў­за­ба­ве вялікі кня­зем Жыгі­монт пада­ра­ваў гэтую волас­ць сва­ёй жон­цы Боне. Пра далей­шую служ­бу Васі­ля Сакалін­ска­га, які жыў да пачат­ку 1530-х гг., зве­стак няма.
128 Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 8 (1499–1514). Užrašzymų knyga 8. P. 268-269; Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku. S. 474. 129 Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 8 (1499–1514). Užrašzymų knyga 8. P. 412.
130 Там жа. P. 409.
131 Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 8 (1499–1514). Užrašzymų knyga 8. P. 321-322; Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku. S. 463.

63/38. АНДРЕЙ СЕМЁ­НО­ВИЧ (1506,1509)

двн.Л.(1509) вотч.-Полоцк-пов.князь Друц­ких Соколинских,
…Князь Андрей Соко­лин­ский и з бра­та­ни­ча­ми и з бра­ган­на­ми сво­и­ми маеть ста­ви­ти 23 кони….

~ кнж. ВАСИ­ЛИ­СА АНДРЕ­ЕВ­НА САН­ГУШ­КО (1534,—1576)

64/38. ИВАН СЕМЕ­НО­ВИЧ (—1511/1528.08.19)

Разам Сямён і яго сын Іван Сакалін­скія зга­д­ва­юц­ца 17 ліпе­ня 1511 г., калі Жыгі­монт Ста­ры пацверд­зіў ім вало­данне нядаў­на надад­зе­ны­мі 34 дыма­мі люд­зей Мні­чан, Гарад­чан і Заба­лат­чан у Полац­кім паве­це «…со вси­ми их зем­ля­ми и со всим по тому, как ся здав­на в сво­их гра­ни­цах мают и как слу­жи­ли ку зам­ку нашому…»133.
Пат­лу­ма­чы­ць адсут­на­сць зга­дак пра Сямё­на і Іва­на Друц­кіх-Сакалін­скіх у кры­ні­цах за 1500–1508 гг. мож­на толь­кі тым, што яны зна­ход­зілі­ся ў мас­коўскім палоне. Пас­ля 1511 г. нія­кіх зве­стак пра іх у кры­ні­цах няма. Лічыц­ца, што яны абод­ва (пры­нам­сі Іван даклад­на) памер­лі да 1524 г.134. Таму заста­ец­ца пытанне (тут мы спра­ча­ем­ся з Ю.Вольфам ці з К.Ажароўскім), дзе і калі памер­лі зга­да­ныя Сакалін­скія – у Мас­кве, пас­ля захо­пу мас­коўскі­мі вой­ска­мі Сма­лен­ска ў 1514 г., ці ў ВКЛ? Несум­нен­на, што князі Сямён Фёда­равіч (Друц­кі) Сакалін­скі і яго сын Іван былі ўдзель­ні­ка­мі біт­вы на Вяд­ро­шы і тра­пілі ў мас­коўскі палон, адкуль вяр­нулі­ся не раней за кра­савік 1509 г.

Унук Фёда­ра Бабі­ча Іван Сямё­навіч Сакалін­скі нед­зе ў пер­шай чвэр­ці 16 ст. завяш­чаў сваю долю “дан­нікаў на Груш­цы” Кіе­ва-Пяч­эрска­му мана­сты­ру. Іншыя суўла­даль­нікі, аднак, не вель­мі паваж­лі­ва ставілі­ся да яго волі і раз-пораз спы­ня­лі выпла­ту мана­стыр­скай дані­ны. Да нас дай­шлі дзве судо­выя пас­та­но­вы, выклі­ка­ныя скар­га­мі мана­сты­ра. Адна з пас­та­ноў у 1524 г. заба­ра­ня­ла ўсту­пац­ца ў мана­стыр­скую дані­ну бра­там Іва­на Сакалін­ска­га, дру­гая ў 1530 г. – Кан­стан­ці­ну Фёда­раві­чу Кано­плі. Падоб­ная ж гісто­рыя адбы­ва­ла­ся з маёнт­кам Ста­рын­кі (мес­ца­з­на­ход­жанне не высвет­ле­на), част­кі яко­га былі пада­ра­ва­ны таму ж мана­сты­ру Іва­нам Сакалін­скім і Львом Фёда­раві­чам Каноп­ляй, але іншыя князі Сакалін­скія захо­валі пра­вы на яго.
133 Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku. S. 462; Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511–1518). Užrašzymų knyga 9. P. 195.
134 Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca XIV wieku. S. 462.

65/38. ДОМ­НИ­ДА СЕМЕ­НОВ­НА СОКОЛИНСКАЯ

~ КН. СЕМЕН ЯМОН­ТО­ВИЧ ПОД­БЕ­РЕЗ­СКИЙ (?-1540)

Коноп­ля-Баби­чи-Друц­кие

66/39. ИВАН ФЁДО­РО­ВИЧ КОНОПЛЯ-СОКОЛИНСКИЙ-ДРУЦКИЙ

б/д

67/39. КОН­СТАН­ТИН ФЁДО­РО­ВИЧ КОНОП­ЛЯ-СОКО­ЛИН­СКИЙ-ДРУЦ­КИЙ (?-ок.1530)

Кан­стан­цін Фёда­равіч, стар­эй­шы сын кня­зя Фёда­ра Кана­плі й Але­ны Вага­ноўс­кай; ужо ў 1506 г. князь Кан­стан­цін Сакалін­скі атрым­лі­вае пры­вілей на 30 коп з корч­маў Аршан­скіх. У 1528 г. кароль Жыгі­монт ў зьвяз­ку з скар­гаю архі­манд­ры­та Пячор­ска­га наказ­вае кня­зю Кан­стан­ці­ну Кана­плі, каб не зьбіраў дані­ну й дахо­ды зь люд­зей у Груш­ках, якія нябож­чык князь Іван Сакалін­скі запі­саў на Пячор­скую царк­ву. У попі­се зем­скае служ­бы таго ж году князь Кан­стан­цін Кана­п­ля запі­са­ны пас­таві­ць адна­го каня. Праз хут­кі час князь Кан­стан­цін быў забіты баяры­нам Міка­ла­ем Юр’евічам, като­ра­му ў выніку скар­гі кня­гіні Кан­стан­ці­на­вай Кана­плі­най Настась­сі Юр’еўны пра забой­ства мужа, кароль пры­суд­зіў у 1534 г. выпла­ту кня­гіні 100 коп ды такую суму ў скарб.
Па кня­зю Кан­стан­ці­ну засталі­ся ўда­ва й доч­кі; уда­ва Настась­ся Юр’еўна была кня­зёў­наю Тала­чын­с­кай. Кня­гі­ня Кан­стан­ці­на­ва Кана­плі­на Настась­ся Юр’еўна Тала­чын­ская выклі­кае на суд зямяні­на Баг­да­на Дад­э­ру за неспра­вяд­лі­вы збор гро­шай зь ейна­га маёнт­ку Басеі. Настась­ся пашлю­ба­ва­ла­ся з Рама­нам Гарасі­мо­ві­чам; у 1549-1562 гг. жон­ка гарад­ні­ча­га, Віцеб­ская пані Рама­на­ва Гарасі­мо­ві­ча Настась­ся Юр’еўна, кня­гі­ня Тала­чын­ская суд­зіц­ца з уда­вою свай­го бра­та, паняй Гар­на­ста­е­вай ды ейным мужам за спад­чы­ну па баць­ку. У 1562 г. Рама­на­ва Гарасі­мо­ві­ча кня­гі­ня Настась­ся Юр’еўна Тала­чын­ская з сваім зяцем, ваявод­зі­чам Пад­ляс­кім Іва­нам Іеа­наві­чам Сапе­гам ды яго­най жон­каю, ейнай дач­кою, Баг­да­най Кан­стан­ці­наў­най Сакалін­с­кай выклі­ка­ю­ць Гар­на­ста­яў за спад­чы­ну па існя­зю Тала­чын­скім, бра­ту пані Рама­на­вай, i вый­гралі спра­ву. Яшчэ ў 1569 г. кароль, з ува­гі на скар­гу ваяво­ды Мен­ска­га, ста­рас­ты Камя­нец­ка­га Гаўры­лы Гар­на­стая, што ваявод­зіч Пад­ляс­кі пан Іван Сапе­га ад імя свай­го, цеш­чы Рама­на­вай Гарасі­мо­ві­ча­вай Настась­сі Юр’еўны Тала­чын­с­кай ды сва­ей жон­кі Ваг­да­ны Кан­стан­ці­наў­ны Сакалін­с­кай выклікаў на суд за маё­мась­ць кня­зя Васі­ля Юр’евіча Тала­чын­ска­га (род­на­га бра­та цеш­чы) позва­мі зам­ка­вы­мі (гро­дзкі­мі), лістом да ста­рас­ты Аршан­ска­га Філо­на Кміты Чар­на­быль­ска­га, наказ­вае п. Іва­ну, каб у спра­вах, што нале­жа­ць да судоў зем­скіх, позваў зам­ка­вых не выдаваў.

~ жен. на АНА­СТА­СИИ, доче­ри кн. Юрия Михай­ло­ви­ча Толочинского

68/39. ОПРАН­КА ФЁДО­РОВ­НА КОНОПЛЯ-СОКОЛИНСКАЯ-ДРУЦКАЯ

~ 1. ФЕДОР ШВОКИРА
~ 2. МИХА­ИЛ КУЖМИЧ

69/39. МАРИ­НА ФЁДО­РОВ­НА КОНОПЛЯ-СОКОЛИНСКАЯ-ДРУЦКАЯ

~ БОГ­ДАН ЮРАХА

70/39. ЛЕВ ФЁДО­РО­ВИЧ КОНОП­ЛЯ-СОКО­ЛИН­СКИЙ-ДРУЦ­КИЙ (?-1552)

Князь Леў, сын кня­зя Фёда­ра Кана­плі й яго­най дру­гое жон­кі, кня­зёў­ны Луком­скай, ужо ў 1540 г. як князь Леў Фёда­равіч Сакалін­скі выклі­кае на суд кня­зя Андр­эя Азер­ска­га за кры­ў­ды ў маёнт­ках. У 1546 г. князь Леў Фёда­равіч Кана­п­ля атрым­лі­вае част­ку спад­чы­ны па сваім баць­ку. У тым жа год­зе князь Леў Кана­п­ля разам зь іншы­мі кня­зя­мі Друц­кі­мі аба­ра­няе свае пра­вы на Дру­цак, на які прэт­эн­да­валі кн. Палу­бен­скія. У падоб­най спра­ве з Рыго­рам Пад­бяр­эс­кім у 1548 г. высту­па­ю­ць князі Друц­кія а між імі князь Леў Фёда­равіч Сакалін­скі. У тым жа год­зе князь Леў Кана­п­ля суд­зіц­ца з кня­зем Андр­эем Азяр­эц­кім за розь­ні­цу ў маё­мась­ці. Праз два гады ў Кана­пель­чы­цах (1550 г.) князь Леў Фёда­равіч Сакалін­скі ў пры­сут­на­сь­ці свай­го дзяд­зь­кі кня­зя Андр­эя Іва­наві­ча Азяр­эц­ка­га й бра­та, кня­зя Баг­да­на Андр­эеві­ча Сакалін­ска­га запі­свае на Пячор­скі мана­стыр люд­зей у Ста­рынш­чыне ды яшчэ ў 1551 г. князь Леў Фёда­равіч Сакалін­скі мае судо­вую спра­ву пра рабу­нак. Памёр у 1552 г., не пакі­нуў­шы нашчад­каў. У наступ­ным год­зе пра свае пра­вы на спад­чы­ну па кня­гіні Рат­ніц­кай (мелі пра­вы i Луком­скія) заявілі толь­кi доч­кі яго­нае сяст­ры Альж­бе­ты Ўла­ды­ка, народ­жа­най так­са­ма з Луком­скіх. На ім скон­чы­ла­ся галі­на кня­зёў Сакалін­скіх па мянуш­цы Канапля.
б/д

71/39. ФЕДОР ФЁДО­РО­ВИЧ КОНОПЛЯ-СОКОЛИНСКИЙ-ДРУЦКИЙ

б/д

72/39. ДОЧЬ ФЁДО­РОВ­НА КОНОПЛЯ-СОКОЛИНСКАЯ-ДРУЦКАЯ

73/39. ЕЛИ­ЗА­ВЕ­ТА ФЁДО­РОВ­НА КОНОПЛЯ-СОКОЛИНСКАЯ-ДРУЦКАЯ

жена ФЕДО­РА ВЛАДЫКИ

Озе­рец­кие-Баби­чи-Друц­кие

74/40. КН. АНДРЕЙ ИВА­НО­ВИЧ ДРУЦ­КИЙ-ОЗЕ­РЕЦ­КИЙ (ок.1490-1558)

1528 г., мая 8. Отры­вок пере­пи­си вой­ска Вели­ко­го кня­же­ства Литов­ско­го. ….Князь Анъ­д­рей Озе­рец­кой маеть ста­ви­ти осм коней…
Ста­ро­ста оршан­ско­го пове­та (1546-1558 (?))
1550 сен­тяб­ря 8 — сви­де­тель в вклад­ной гра­мо­те Льва Федо­ро­ви­ча Соко­лин­ско­го Кие­во-Печер­ско­му мона­сты­рю людей дан­ни­ки в селе Старинщине.
Част­ка спад­чы­ны кня­зёў Крас­ных даста­ла­ся кня­зю Андр­эю Іва­наві­чу Азяр­эц­ка­му (уну­ку Фёда­ра Бабі­ча) і бра­там выш­эйз­га­да­на­га Іва­на Рама­наві­ча. Пэў­ны час набы­тая спад­чы­на заста­ва­ла­ся нераз­ме­жа­ва­най паміж імі, што пры­вя­ло ў 1546 г. да кан­флік­ту паміж Андр­эем Азяр­эц­кім і Дзміт­ры­ем Рама­наві­чам Від­зініц­кім [НГАБ. Ф. КМФ-18. Спр. 234. Арк. 71 адв. – 73.]. Андр­эй скард­зіў­ся, што пад­да­ныя Дзміт­рыя з маёнт­каў Худа­ва і Дакучын чыня­ць кры­ў­ды яго маёнт­кам Худа­ва і Пера­се­ка (усе ў сучас­ным Круп­скім раёне). У спра­ве пры­га­д­валі­ся так­са­ма ней­кія зем­лі Арцё­маўская і Кары­лаўская” (мес­ца­з­на­ход­жанне іх невя­до­мае). Андр­эй Азяр­эц­кі сцвяр­джаў, што “тыи зем­ли Арте­мов­ская и Кори­лов­ская спад­ком мне при­шли з делу по кня­зи Васи­льи Крас­ном, а Пере­сец­кая и Худов­ская – по деду моем по кня­зи Бабе в одде­ле при­шла”. На спра­ве, віда­воч­на, было наа­д­ва­рот – спад­чы­ну Васі­ля Крас­на­га скла­далі якраз Пера­се­ка і Худа­ва. Прад­стаўнік кня­зя Дзміт­рыя сцвяр­джаў, што спр­эч­ныя зем­лі ў Худа­ве заста­юц­ца нераз­ме­жа­ва­ны­мі, а ў асоб­ныя зем­лі Кары­лаўскую і Арцё­маўскую яго пад­да­ныя не ўсту­па­ю­ць. Нераз­ме­жа­ва­на­сць свед­чы­ць пра агуль­нае паход­жанне Худаўс­кай вод­чы­ны, раней нала­жаў­шай Васі­лю Крас­на­му (і яго сыну). Паз­ней доля Дзміт­рыя Від­зініц­ка­га перай­ш­ла ў спад­чы­ну да яго пасын­ка, кня­зя Гры­го­рыя Сен­ска­га, а доля Іва­на Азяр­эц­ка­га – да трох яго сыноў. У 1562 г. адзін з іх, Баг­дан Андр­эявіч Азяр­эц­кі, састу­піў сваю част­ку спад­чын­ні­кам кня­зя Сен­ска­га, панам Кор­са­кам. Пры гэтым пры­га­д­ва­юц­ца сёлы, што адно­сілі­ся да гэтай част­кі маёнт­ка Худа­ва: Калод­ні­ца, Пад­шый­ка, Хаты­нічы і Пера­се­ка (усе ў ваколі­цах возе­ра Сяля­ва), а так­са­ма Кры­вая і Мана­стыр­цы, змеш­ча­ныя ў ваколі­цах Друцка.Як ужо зга­д­ва­ла­ся выш­эй, доля ў Худа­ве нале­жа­ла так­са­ма кня­зям Друц­кім-Азяр­эц­кім — нашчад­кам Іва­на Сямё­наві­ча Бабы. Праў­нук апош­ня­га Андр­эй Іва­навіч Азяр­эц­кі ў 1546 г. меў гэтую долю яшчэ не раз­ме­жа­ва­най з доляй кня­зёў Любец­кіх. Перад смер­цю ў 1557 г. Андр­эй пакі­нуў завяш­чанне. З яго выні­кае, што кня­зям Азяр­эц­кім на Крупш­чыне нале­жа­ла, апра­ча Худа­ва, част­ка Груш­кі (сучас­ная Ігруш­ка). Свае ўла­дан­ні ён завяш­чаў пад­зя­лі­ць пароў­ну паміж тры­ма сына­мі, вылучы­ў­шы пэў­ную част­ку дахо­ду на пасаг дач­кам [18]. Дар­эчы, апош­ні пункт сыны, віда­ць, выка­налі не цал­кам, бо ў далей­шым адна з дачок, кня­зёў­на Марыя (ужо замуж­няя за Паў­лам Аст­ра­вец­кім), выму­ша­на была вес­ці з бра­та­мі судо­вую спра­ву наконт паса­гу. Урэш­це рэшт бра­ты вылучы­лі ёй на пасаг част­ку мацярын­скіх ула­дан­няў, а баць­коўскія цал­кам пакі­нулі за сабой [19].
Мет­ры­ка. Кн. 249. Арк. 38; Wolff J. Kniaziowie … S. 361.
Мет­ры­ка. Кн. 40. Арк. 457; Wolff J. Kniaziowie … S. 362.
[Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 362, 457. Тэкст гэтай гра­ма­ты гл. так­са­ма: Sapiehowie. Materyały historyczno-genealogiczne i majątkowe. T. 1. – Petersburg, 1890. Dodatek 32. S. 431 – 433.].

~ АННА ВАСИ­ЛЬЕВ­НА СКЕ­ПЕВ­СКАЯ (1528,1559), Д:Вас.Дм.ГУЩИН-СКЕПЕВСКИЙ :Васи­ли­са

75/40. КН. СЕМЕН ИВА­НО­ВИЧ ДРУЦ­КИЙ-ОЗЕ­РЕЦ­КИЙ (1522,1528)

помещ. 2С:Ив.Фед. БАБИЧ. :Ири­на.

При­хаб­ские

76/43. КОН­СТАН­ТИН АНДРЕ­ЕВИЧ ДРУЦ­КИЙ-ПРИ­ХАБ­СКИЙ (1508)

77/43. ФЁДОР АНДРЕ­ЕВИЧ ДРУЦ­КИЙ-ПРИ­ХАБ­СКИЙ (1508)

В 1508 году пожа­ло­валъ корч­му Рош­скую „ для пожи­ве­нья“ кня­зю Ѳедо­ру Андре­еви­чу Прихабскому.

78/43. АННА АНДРЕ­ЕВ­НА ПРИХАБСКАЯ

X КН. ФЁДОР ИВА­НО­ВИЧ ДРУЦКИЙ-ГОРСКИЙ

СУСАН­НА АНДРЕЕВНА

X КМИ­ТА СТРЕТОВИЧ

X ЯН ХАМШЕЕВИЧ

79/43. МАРИ­НА-ДОНИ­МИТ­РА АНДРЕ­ЕВ­НА ПРИХАБСКАЯ

заве­ща­ла име­ние При­ха­бы сыну сво­ей сест­ры Сусан­ны (уп. 1522) от бра­ка с паном Яном Хамшеем.

× КН. ВЛА­ДИ­МИР ИВА­НО­ВИЧ ДРУЦКИЙ-ГОРСКИЙ

Баби­че­вы

80/45. КН. ГРИ­ГО­РИЙ СЕМЁ­НО­ВИЧ БАБИ­ЧЕВ (1528)

кормл.Авнега(1528/33) 2С:Сем.Вас.Ив-ча

81/45. КН. КОН­СТАН­ТИН СЕМЁНОВИЧ

82/45. КН. ИВАН СЕМЁ­НО­ВИЧ (ВАСИ­ЛИЙ?) БАБИ­ЧЕВ (1498,1524)

помещ.-Новг.-Шелон.пят. без­детн. 1С:Сем.Вас.Ив-ча
князь Васи­лий Семе­но­вич (а по родо­слов­цу Иван Семе­но­вич, даже не тре­тий сын Семе­на Васи­лье­ви­ча, а внук родо­на­чаль­ни­ка), — полу­чил от Ива­на III поме­стья в нов­го­род­ских пяти­нах, был родо­на­чаль­ни­ком нов­го­род­ской вет­ви, ско­ро пре­кра­тив­шей­ся и обо­га­тив­шей сво­и­ми вот­чи­на­ми род Юрия Васи­лье­ви­ча, и теперь существующий.
Пер­вые поме­щи­ки в Псков­ском крае, как и на всем Севе­ро-Запа­де Рос­сии, были доволь­но круп­ны­ми зем­ле­вла­дель­ца­ми. Из мате­ри­а­лов обыс­ка, про­во­див­ше­го­ся в поме­стье кня­зя Ива­на Ива­но­ви­ча Баби­че­ва после его гибе­ли в 1572 году, выри­со­вы­ва­ет­ся впе­чат­ля­ю­щая кар­ти­на поме­щи­чьей усадь­бы в селе Озер­цы Котор­ско­го пого­ста на тер­ри­то­рии совре­мен­но­го Плюс­ско­го рай­о­на. (…Двор боль­шой, на дво­ре хором две гор­ни­цы с ком­на­ты, да пова­луша, сени одны, повар­ня, дру­гая повар­ня естов­ная, две жит­ни­цы, дво­рец коню­шен­ной, на нем четы­ря конюш­ни, да сен­ник, да челя­ден­ной двор, на нем два под­кле­та, да изба, да за дво­ром пять дворъ­цов люц­ких…) В уса­ди­ще были 14 постро­ек жило­го и хозяй­ствен­но­го назна­че­ния. В 1572 году двор кня­зя Баби­че­ва был пуст: во вто­рой поло­вине XVI века на Севе­ро-Запа­де Рос­сии буше­вал тяже­лей­ший соци­аль­но-эко­но­ми­че­ский кризис.
Поме­стье Ива­на Баби­че­ва в Шелон­ской пятине соста­ви­ли зем­ли Л. Федо­ро­ва и М. Бер­де­не­ва, кон­фис­ко­ван­ные еще в 1481 г.
НПК. Т.2. С. 836; НПК. СПб., 1886. Т. 4. Ст. 102; НПК. Т. 5. Ст. 18, 21, 24.

83/45. КН. ДАНИ­ЛО СЕМЁ­НО­ВИЧ БАБИЧЕВ

голо­ва в цар­ство­ва­ние Ива­на IV Васи­лье­ви­ча Гроз­но­го, 4-й из 6 сыно­вей кн. С. В. Баби­че­ва-Соко­лин­ско­го. В мар­те 1565 г. при­слан голо­вой в Полоцк, «в Новый город». Год смер­ти неиз­ве­стен. Потом­ства не оставил.

84/45. КН. ДМИТ­РИЙ СЕМЁ­НО­ВИЧ БАБИЧЕВ

85/45. КН. АНДРЕЙ СЕМЁ­НО­ВИЧ БАБИ­ЧЕВ (1552,—1568.03.)
голо­ва, а затем вое­во­да в цар­ство­ва­ние Ива­на IV Васи­лье­ви­ча Гроз­но­го, млад­ший из 6 сыно­вей кн. С.В.
Бабичева.
В Дво­ро­вой тет­ра­ди из Муро­ма (Тысяч­ная кни­га 1550 г. и Дво­ро­вая тет­радь 50-х годов XVI в. М.; Л., 1950. С. 157). Князь Андрей Баби­чев Друц­кий Озе­рен­ский в мае 1551 г., фев­ра­ле 1552 г., июле 1553 г., 1555 г., янва­ре, сен­тяб­ре 1556 г. был намест­ни­ком в Орше (Сбор­ник Рус­ско­го исто­ри­че­ско­го обще­ства. Т. 59. СПб., 1887. С. 349, 355, 382, 457, 484, 486, 531).1556 январь — намест­ник в Орше, писал в Смо­ленск намест­ни­ку кн. Пет­ру Андре­еви­чу Бул­га­ко­ву, что к царю идут послы от коро­ля Сигиз­мун­да Авгу­ста. В 1554/1555 г. писец во Вла­ди­мир­ском уез­де (Милю­ков П.Н. Спор­ные вопро­сы Финан­со­вой исто­рии Мос­ков­ско­го госу­дар­ства. М., 1892. С. 163; Духов­ные и дого­вор­ные гра­мо­ты вели­ких и удель­ных кня­зей XIV–XVI вв. М.; Л., 1950. С. 423). Андрей Баби­чев в 1558/59 г. мер­щик земель в Суз­даль­ском уез­де (Акты слу­жи­лых зем­ле­вла­дель­цев XV–начала XVII в. Т. 3. М., 2002. № 172). В янва­ре 1560 г. в вой­ске к Алы­сту был вто­рым голо­вой при пер­вом вое­во­де пере­до­во­го пол­ка, участ­во­вал в поко­ре­нии Полоц­ка и был остав­лен там намест­ни­ком. (Раз­ряд­ная кни­га 1475–1598 гг. М., 1966. С. 184). Голо­ва стрел. в Москве 1560 г. (Лето­пис. Нар­мац­ко­го). Дво­ря­нин 2-й ста­тьи на Зем­ском собо­ре в июле 1566 г. (Собра­ние госу­дар­ствен­ных гра­мот и договоров.Ч. 1. М., 1813. С. 551). В фев­ра­ле 1567 г. отправ­лен в Чер­кас­сы для горо­до­во­го дела по прось­бе кня­зя Темрю­ка (Пол­ное собра­ние рус­ских­ле­то­пи­сей. Т. 13. М., 2000. С. 407). «Отпу­стил царь и вели­кий князь для горо­до­во­го дела кня­зя Андрея княж Семе­но­ва сына Баби­че­ва да Пет­ра Про­та­сье­ва со мно­ги­ми людь­ми, да наряд, пуш­ки, пища­ли с ними в Чер­ка­сы послал, а велел на Тер­ке-реке Темгрю­ку-кня­зю по его чело­би­тью город поста­ви­ти» [ Кабар­ди­но-рус­ские отно­ше­ния в XVI-XVII вв. Т. 1. М., 1957., с. 13]. Так в низо­вьях р. Сун­жа на тер­ри­то­рии нынеш­ней Чеч­ни появ­ля­ет­ся пер­вая рус­ская кре­пость с воен­ным гар­ни­зо­ном, кото­рая ста­но­вит­ся кам­нем пре­ткно­ве­ния почти на сто­ле­тие меж­ду Тур­ци­ей, Кры­мом, а затем Ира­ном и Россией.
Кн. Андрей Баби­чев был каз­нен в оприч­нине 6 июля 1568 г. (Скрын­ни­ков Р.Г. Цар­ство тер­ро­ра. СПб., 1992. С. 330, 532).
В 1595 г. за кня­зем Андре­ем Баби­че­вым была вот­чи­на веро­ят­но в Пья­нов­ской воло­сти Брян­ско­го (Труб­чев­ско­го) уез­да (Шума­ков С.А. Сот­ни­цы (1537–1597 гг.). Гра­мо­ты и запи­си (1561–1696 гг.). М., 1902. С. 199).

86/46. КН. ФЁДОР ЮРЬЕ­ВИЧ БАБИ­ЧЕВ (1536)

в 1536 сын-боярск. помещ. 1С:Юр.Вас.Ив-ча

87/46. КН. ДМИТ­РИЙ ЮРЬЕ­ВИЧ БАБИЧЕВ

88/46. КН. МИХА­ИЛ ЮРЬЕ­ВИЧ КОЛЫШ­КА БАБИЧЕВ

89/47. КН. АНДРЕЙ БОРИ­СО­ВИЧ БАБИ­ЧЕВ (1536,1558)

У Мели­ко­ва (Милю­ко­ва) Яко­ва Михай­ло­ва сына Ста­ро­го было сель­цо Крас­ное на р. Киро­хо­ти с дерев­ня­ми (269 чет­вер­тей) в Васи­льев­ском стане Рома­нов­ско­го уез­да, кото­рые он полу­чил по дело­вой 1536/1537 г. его отца Яко­ва Михай­ло­ва сына Ста­ро­го и кня­зя Андрея Бори­со­ва сына Баби­че­ва. По заклад­ной каба­ле 1558/1559 г. кня­зя А. Б. Баби­че­ва его отцу Яко­ву вла­дел дерев­ней Кар­по­в­ское, по каба­ле 1566/1567 г. (Яков был еще жив) дерев­ней Тарас­ко­во и по заклад­ной каба­ле 1580/1581 г. кня­ги­ни Анны Андре­евой жены Баби­че­ва с сыно­вья­ми И. Я. Ста­ро­му Милю­ко­ву – пусто­шью Сив­ко­во (Анто­нов А.В. Зем­ле­вла­дель­цы Рома­нов­ско­го уез­да по мате­ри­а­лам пис­цо­вой кни­ги 1593–1594 годов // Архив Рус­ской исто­рии. М., 2007. Вып. 8. С. 588). За Ива­ном Яко­вле­вым сыном Ста­ро­го в Васи­льев­ском стане Рома­нов­ско­го уез­да ста­рая отца вот­чи­на сель­цо Крас­ное с 10 дерев­ня­ми. Ска­за­но, что его отец Яков Ста­рой вла­де­ет вот­чи­ной по раз­дель­ной с кня­зем Андре­ем Бори­со­ви­чем Баби­че­вым в 1537/1538 г. (269 чет­вер­тей). Кро­ме это­го за Ива­ном дерев­ни (Кар­по­в­ское, Сив­ко­во), ранее при­над­ле­жав­шие кня­зю А. Б. Баби­че­ву и его вдо­ве кня­гине Анне (РГА­ДА. Ф. 1209. Оп. 1. Кн. 379. Л. 666-670).
~ Анна

90/47. КН. ИВАН БОРИ­СО­ВИЧ БАБИЧЕВ

91/48. КН. ФЁДОР МИХАЙ­ЛО­ВИЧ БАБИЧЕВ

дво­ро­вый сын бояр­ский по Суздалю.
Друц­кие (Баби­чи) мос­ков­ской ветви

92/49. ВАСИ­ЛИЙ ДМИТРИЕВИЧ

В 1508 г. вме­сте с бра­тья­ми кня­зья­ми Бог­да­ном и Андре­ем и пле­мян­ни­ком кня­зем Дмит­ри­ем Юрье­ви­чем, как заме­шан­ные в заго­вор кня­зя Глин­ско­го, вынуж­де­ны были бежать из Лит­вы в Моск­ву и посту­пить на служ­бу к вели­ко­му кня­зю Васи­лию III Иоанновичу.

93/49. БОГ­ДАН ДМИТРИЕВИЧ

94/49. АНДРЕЙ ДМИТ­РИ­Е­ВИЧ (1537,1557)

помещ. 1537 г. был тре­тьим вое­во­дой в Костро­ме, а затем вто­рым вое­во­дой в Плюс­се. В 1542 г. — вто­рым вое­во­дой пере­до­во­го пол­ка, а в 1543 г. — сно­ва вто­рым вое­во­дой в Плюссе

95/49. ЮРИЙ ДМИТ­РИ­Е­ВИЧ (?-до 1508)

Гор­ские-Путя­ти­чи

96/52. КНЯЗЬ ФЁДОР МИХАЙ­ЛО­ВИЧ ГОР­СКИЙ (1528)

97/53. КНЖ. МАРИ­НА ИВА­НОВ­НА ДУДА­КОВ­СКАЯ ГОРСКАЯ

98/53. КН. ВЛА­ДИ­МИР ИВА­НО­ВИЧ ДУДА­КОВ­СКИЙ ГОР­СКИЙ (*ок.1490-1545)

кн. Дуда­ков­ский
у 1515 р. наміс­ник оршанський)На пачат­ку 16 ста­годдзя пача­ла­ся дзей­на­сць сама­га прык­мет­на­га з уну­каў Васі­ля Пуця­ці­ча – Улад­зі­мі­ра Іва­наві­ча Гор­ска­га . Ён нарад­зіў­ся каля 1490 г. і быў жана­ты са сва­ёй адда­ле­най рад­нёй – кня­зёў­най Дан­мітрай, адной з дачок Андр­эя Прых­аб­ска­га. Праз гэты шлюб ён набыў част­ку вот­чын згаслай галі­ны кня­зёў Прых­аб­скіх. У 1515 г. Улад­зі­мір атры­маў тую ж паса­ду, якую раней зай­маў яго цес­ць – намес­ніка ашмян­ска­га. На ёй ён пры­га­д­ва­ец­ца так­са­ма ў 1520 г. Памёр ён у 1545 г.

ж: МАРИ­НА-ДОНИ­МИТ­РА (?-п.1549) ,дочь кн. Андрея Кон­стан­ти­но­ви­ча Друцкого-Прихабского

99/53. КН. ФЁДОР ИВА­НО­ВИЧ ДУДА­КОВ­СКИЙ (?-1530)

кн. Дуда­ков­ский
в 1524 г. князь Васи­лий Полу­бин­ский, на тот момент вла­де­лец Круг­ло­го, судил­ся с вла­дель­цем сосед­не­го име­ния Дуда­ко­ви­чи Фёдо­ром Ива­но­ви­чем Дуда­ков­ским за оби­ды, кото­рые он нанёс Круг­лян­ским под­дан­ным кня­зя Полубинского.

ж: ДОБ­РУХ­НА, дочь кн. Мат­вея Ники­ти­ча Мики­ти­ни­ча-Ряпо­лов­ско­го.

100/53. КН. ИВАН ИВА­НО­ВИЧ ДУДАКОВСКИЙ

Част­ку спад­чы­ны кня­зёў Крас­ных атры­малі праў­нукі Іва­на Пуця­ты – князі Гор­скія і Васіль Тала­чын­скі. У 1541 Іван Іва­навіч Гор­скі папра­каў свай­го стры­еч­на­га бра­та Фёда­ра Дзміт­ры­еві­ча Гор­ска­га ў тым, што той не пры­мае ўдзе­лу ў пра­ц­э­се з кня­зем Тала­чын­скім за спад­чы­ну Іва­на Краснага.
кн. Дудаковский

101/53. КНЖ. АВДО­ТЬЯ ИВА­НОВ­НА ДУДАКОВСКАЯ

Улад­зі­мір (каля 1490—1545) быу намес­ні­кам ашмян­скім (1515—20). Ён, яго бра­ты Фёдар (каля 1500—30) і Іван (каля 1500—пасля 1551) не мелі дзя­цей, спад­чы­на іх адыш­ла да сяст­ры Аудоц­ці (каля 1500—58), уда­вы Б. М.Храптовіча.тры сыны кня­зя Іва­на Гор­ска­га памер­лі ў пер­шай пало­ве XVI ст. без нашчад­каў. Спад­чын­ні­цай іх ула­дан­няў (у тым ліку і част­кі Гор­скай волас­ці з Чуры­лаві­ча­мі) ста­ла адзі­ная сяст­ра Аўдоц­ця — жон­ка пана Хра­б­то­ві­ча. Пас­ля яе смер­ці маён­так пад­ля­гаў роў­на­му пад­зе­лу паміж яе сынам і дач­кой у якас­ці «мацярын­ска­га». На прак­ты­цы, аднак, дач­ка Аўдоц­ці Баг­да­на са сваім мужам Ані­ке­ем Гар­на­ста­ем выку­пілі ў яе бра­та Пят­ра Хра­б­то­ві­ча яго долю маёнт­ка, аб’яднаўшы яе такім чынам са сва­ёй доляй [Wolff J. Kniaziowie … S. 137-138; Аддзел рука­пі­саў біб­ліят­экі Ака­д­эміі навук Літ­вы, ф. 1, спр. 164, л. 1.].

м: БОГ­ДАН МАР­ТИ­НО­ВИЧ ХРЕБТОВИЧ

Дети: Петр, Бог­да­на (за Ани­ке­ем Горностаем).

102/53. КНЖ. МАРИ­НА ИВА­НОВ­НА ДУДАКОВСКАЯ

кнж. (1520?) помещ. 1Д:Ив.Вас. ДУДА. ГОРСКИЙ

103/54. КН. ФЁДОР ДМИТ­РИ­Е­ВИЧ БУР­НЕВ­СКИЙ ГОР­СКИЙ (о.1480-о.1540)

кн. Гор­ский ад маёнт­ка Бур­не­ука пад Друц­кам назы­вай­ся кн. Бур­не­ускім. Вало­дау так­са­ма маёнт­кам Ара­ва, быужа­на­ты з далё­кай сва­яч­кай кня­зёу­най Ган­най Андр­эе­у­най Друцкай-Прыхабскай.
Фёдар Дзміт­ры­евіч так­са­ма меў сяст­ру, але, паколь­кі ў яго засталі­ся два сыны, маён­так ады­шоў у спад­чы­ну да іх, сяст­ра ж атры­ма­ла гра­шо­вы пасаг. Пры пад­зе­ле паміж сына­мі Фёда­ра доля ў Горах цал­кам адыш­ла да малод­ша­га, Абра­га­ма. Яго брат Рыгор атры­маў на кошт сва­ёй долі іншыя маёнткі.
Под­твер­жде­ние запи­сан­но­го кня­зем Федо­ром Гор­ским на цер­ковь Св. Нико­лая в Орше еже­год­но­го взно­са трех пудов меда, сде­лан­ное доче­рью его Алек­сан­дрой, быв­шей в заму­же­стве за Львом Ив. Рос­ким [руко­пись] : спи­сок. — [Б. м.], 1522.

З н а к: в поли печа­ти крест, ниж­ний конец кото­ро­го раз­де­лен на длин­ные «усы», загну-тые вверх и в сто­ро­ны, с кре­ста­ми на кон­цах, над­пись по краю печа­ти: «ПЕЧА(ть) ФЕДО­РА ДМНТРЕЕВНЧА».
П е ч а т ь: № 2, меж­стра­нич­ная кусто­дия, Ø 25 мм, сохран­ность хорошая.
П у б л и к а ц и я: Одно­ро­жен­ко О. Русь­кі королівсь­кі, гос­по­дарсь­кі та князівсь­кі печат­ки ХІІІ–ХVI ст. С. 72, 228. № 87, с оши­боч­ной леген­дой и рисун­ком (см. рис. 11.8).

ж: АННА (?-ок.1543),дочь кн. Андрея Кон­стан­ти­но­ви­ча Друцкого-Прихабского

104/54. КНЖ. МАРИЯ ДМИТРИЕВНА

м: Федор Михай­ло­вич Подбипята.

Путя­ти­чи и Путятины

111/56. ВАСИ­ЛИЙ БОГ­ДА­НО­ВИЧ ПУТЯТИЧ

112/56. АННА БОГ­ДА­НОВ­НА ПУТЯ­ТАН­КА (?-1576)

кн. Ган­на Бог­данів­на Путя­тан­ка Андрій­о­ва Масальсь­ка 13 люто­го 1587 р. запо­ві­ла похо­ва­ти її тут і від­пи­са­ла чер­нечій спіль­но­ті 3 копи литовсь­ких гро­шів [ЦДІАК Украї­ни. – Ф. 25 (Луць­кий ґродсь­кий суд). – Оп. 1, спр.37, арк.200–200зв.];

м: КН. АНДРЕЙ ПЕТ­РО­ВИЧ МОСАЛЬ­СКИЙ (?-1571)

Толо­чин­ские

113/57. КН. ВАСИ­ЛИЙ ЮРЬЕ­ВИЧ ТОЛОЧИНСКИЙ

пер­шы раз Васіль зга­да­ны ў адпра­ве гас­па­да­ра ўжо 8 люта­га 1509 г.: «Кн(я)
зю Васи­лью Толочын­ско­му 15 копъ гро­шеи тамъ жо (з вин доро­гиц­кихъ)» Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 8 (1499-1514). Užrašzymų knyga 8. P. 412. Гэта зна­чы­ць, што Васіль нарад­зіў­ся не паз­ней за 1496 г. зга­да­ны ў попі­се 1528 г.
Фе­дзя Заслав­ская ра­зам з сы­нам Ан­д­рэ­ем скар­дзі­лі­ся на сяст­ру Ма­рыю з-за па­зы­ каў яе пер­ша­га му­жа В. Та­лачын­ска­га, страт з-за пад­да­ных на су­му 547 коп лі­тоў­скіх гро­шаў. Суд пры­няў ра­шэн­не аб кам­пен­са­цыі страт (1551). Пас­ля смер­ці ся­стры Фе­дзі яе ма­ё­масць Ло­шы­ца, Пры­лу­кі, ва­коль­ны Пры­лу­чак, Ка­чын, дан­ні­кі і ага­род­ні­кі ў Жы­лі­чах на Ру­сі і інш. па­дзя­лі­лі Та­мі­ла і Ма­рыя са сва­і­мі су­жэн­ца­мі (1557)AGAD, Zbiór Do­ku­men­tów Per­ga­mi­no­wych, sygn. 8665..
У 1544 г. ён за­пі­саў жон­цы 1/3 сва­іх ма­ён­т­каў, ся­род якіх Та­ла­чын, Рад­ча, Ляс­ная, част­ ка Друц­ка і да­ні­ны. Ён па­мер у 1546 г. [J. Wolff, Knia­zio­wie li­tew­sko-rus­cy od koń­ca czter­nas­te­go wie­ku…, s. 537-539;В. На­се­віч, Фе­а­даль­ныя ма­ён­т­кі і іх ула­даль­ні­кі, [у:] Па­мяць: Гіст.-да­кум. хро­ні­ка Круг­лян­ска­га р-на, Мінск 1996, с. 92-96, 117-119.]. У сва­ім та­ста­мен­це Ва­сіль ад­даў у апе­ку жон­ку ві­лен­ска­му ва­я­во­дзе Яну Гля­бо­ві­чу. Апош­ні не заў­сё­ды мог аба­ра­няць яе ін­та­рэ­сы, та­му за­га­даў рош­ска­му га­рад­ні­ча­ му Ра­ма­ну Бу­ра­му слу­жыць Ма­рыі, а пры не­аб­ход­нас­ці ра­зам з яго дуб­ро­вен­скім на­мес­ні­кам прад­стаў­ляць яе ін­та­рэ­сы ў су­дзе (1547)[AGAD, Ar­chi­wum Po­toc­kich z Ra­dzy­nia, sygn. 295, k. 103.]. Ён вы­сту­паў ад яе імя ў спра­ве з За­фе­яй Ку­ле­шоў­най, уда­вой па кня­ зю Баг­да­не Дру­ц­кі­м-Лю­­бе­ц­кім, з-за та­го, што яна гвал­тоў­на ад­ня­ла Му­раў­ніц­кую зям­лю, па­а­ра­ла ме­жы. Суд пры­няў ра­шэн­не па­кі­нуць спра­ву да паў­на­лец­ця дзя­цей Дру­ц­ка­­га-Лю­­бе­ц­ка­­га (1547)[Там жа, sygn. 300.].

~ МАРИЯ БОГ­ДА­НОВ­НА ЗАСЛАВСКАЯ.

114/57. ЛЮД­МИ­ЛА ЮРЬЕВ­НА ТОЛОЧИНСКАЯ

Сё­стры Ва­сі­ля Люд­мі­ла і На­стас­ся Та­ла­чын­скія з цяж­кас­цю па­дзя­ лі­лі спад­чы­ну па бра­це (1549). А ў 1551 г. спра­ва раз­бі­ра­ла­ся пе­рад вя­лі­кім кня­зем лі­тоў­скім. Люд­мі­ла і На­стас­ся пат­ра­ба­ва­лі ад М. Зас­ лаў­скай вы­лу­чыць ім па­саг! Па­вод­ле су­до­ва­га ра­шэн­ня яна ім ні­чо­га не па­він­на вы­да­ваць з ма­ё­мас­ці, але ў 1555 г. пра­цэс ад­на­віў­ся 102. Важ­ ную ро­лю ў вы­ра­шэн­ні гэ­тай праб­ле­мы адыг­раў муж М. Зас­лаў­скай пад­скар­бі ВКЛ Іван Гар­на­стай. У сва­ім ліс­це да вя­лі­ка­га кня­зя лі­тоў­ ска­га Жы­гі­мон­та Аў­гу­ста з ве­дан­нем за­ка­на­даў­ства і звы­ча­яў ар­гу­ мен­та­ваў, што яго жон­ка не мае аба­вяз­каў ад­нос­на сяс­цёр: абедз­ве бы­ лі двой­чы за­му­жам і ат­ры­ма­лі ад баць­кі і бра­та вып­ра­ву; ня­ма та­ко­га звы­чаю, каб жон­ка бра­та вы­да­ва­ла за­муж яго сяс­цёр, ка­лі яны трэ­ці раз за­муж за­хо­чуць вый­с­ці; не вы­лу­чаць па­са­гі сёст­рам даз­ва­ляе пра­ ва даў­ні­ны. Ак­ра­мя та­го, пас­ля В. Та­ла­чын­ска­га не за­ста­ло­ся вя­лі­кіх ба­гац­цяў. Ма­рыя па­ха­ва­ла му­жа за свой кошт. За па­саг ёй бы­ло за­пі­ са­на ве­на, якое яна не па­він­на ні­ко­му ад­да­ваць. У кан­цы да­ку­мен­та бы­ла пры­пі­ска, што спра­ва вы­ра­шы­ла­ся на ка­рысць жон­кі103. Па­ра­лель­на быў дру­гі кан­ф­лікт па­між сёст­ра­мі Люд­мі­лай і На­стас­ сяй, да яко­га ме­лі да­чы­нен­не Гар­на­стаі. Пас­ля смер­ці бра­та Ва­сі­ля его са­мо­го и жо­ны его такъ и ска­тер­ти, руч­ни­ки, про­сти­ри и клю­чи от скри­ни жо­ны его (…)”.

115/57. НАСТА­СИЯ ЮРЬЕВ­НА ТОЛОЧИНСКАЯ

Виденецкие(Любецкие)

116/60. КН. ВАСИ­ЛИЙ РОМА­НО­ВИЧ ВИДИ­НИЦ­КИЙ И ЛЮБЕЦКИЙ

Коро­лев­ский при­двор­ный. Име­но­вал­ся так­же кня­зем Види­ниц­ким. Умер бездетным.

117/60. ДМИТ­РИЙ РОМА­НО­ВИЧ ВИДИ­НИЦ­КИЙ И ЛЮБЕЦ­КИЙ (?-✞1558)

Коро­лев­ский при­двор­ный, полу­чив в 1533 г. име­ние Види­ни­цы, име­но­вал­ся обыч­но кня­зем Види­ниц­ким. В 1548 г. судил­ся с кня­зем Гри­го­ри­ем Под­бе­рез­ским за пра­во на часть горо­да Друц­ка, при­над­ле­жав­шую умер­ше­му без­дет­ным кня­зю Семе­ну Ямон­то­ви­чу Под­бе­рез­ско­му. Ліст кара­ля Жыгі­мон­та Ста­ро­га, склад­зе­ны ў Кра­ка­ве 3 (13 н. ст.) сакавіка 1532 г. Гэтым даку­мен­там кароль вяр­таў Хвой­нікі, Аст­рагля­давічы і Нава­сёл­кі зяцю С. Пала­зо­ві­ча кня­зю Дзміт­рыю Рама­наві­чу Від­эніц­ка­му (Любецкаму).Калі ў 1558 г. князь Дзміт­рый памёр, яго жон­ка пані Фен­на Пала­зоў­на запі­са­ла маёнт­кі на імя сына Богу­ша Любец­ка­га, але той пакі­нуў свет жывых беспатомным.
Ціка­вую інфар­ма­цыю ў імкнен­ні адстой­ван­ня прын­цыпу выка­нан­ня аба­вяз­каў на дзяр­жа­ву гас­па­дар­скі­мі пад­да­ны­мі сумес­на з пры­ват­наўлас­ніц­кі­мі падае судо­вы раз­гляд спра­вы ў 1541 год­зе паміж кня­зем Дзміт­ры­ем Від­зініц­кім, яго жон­кай і іх пасын­ка­мі, сына­мі нябож­чы­ка кня­зя Іва­на Сен­ска­га, з адна­го боку, і з мяш­ча­на­мі і валаш­ча­на­мі рэчыц­кі­мі – з дру­го­га. Зем­леўла­даль­нікі мелі гас­па­дар­скае вызва­ленне ад выка­нан­ня сваі­мі пад­да­ны­мі роз­ных павін­на­сцяў разам з усѐй Рэчыц­кай волас­цю. Аднак і мяс­цо­выя валас­ная і гарад­ская ўла­ды тры­малі на руках гас­па­дар­скія гра­ма­ты з пацвер­джан­нем аба­вяз­ку выка­нан­ня рэчыц­кі­мі зем­леўла­даль­ні­ка­мі ўсіх павін­на­сцяў і служ­баў разам з астат­няй волас­цю. Таму мяс­цо­выя ўла­ды лічы­лі сябе пра­ва­моц­ны­мі дзей­ні­ча­ць вель­мі рашу­ча і жорст­ка. За адмо­ву люд­зей кня­зя Від­зі­нец­ка­га несці сумес­ныя аба­вяз­кі да іх пры­мя­ня­лі пабоі, забіралі ў іх жыў­на­сць, зня­воль­валі стар­ца і асоб­ных пад­да­ных кня­зя з сяла Калод­чыц­ка­га, спа­га­ня­лі гро­шы і пра­дук­ты хар­ча­ван­ня. Акра­мя таго, пад­да­ныя кня­зя Від­зі­нец­ка­га пры­му­шалі­ся да ўдзе­лу ў рамонт­на-будаўнічых рабо­тах над­зяр­жаў­ных ума­ца­ван­нях. Так, на іх уск­ла­д­ваў­ся аба­вя­зак пас­ла­ць трох чала­век да Гоме­ля і выда­ць на іх яшчэ 6 коп гро­шаў, а да Кіе­ва – 4 чала­век і 10 коп гро­шаў. Уліч­ва­ю­чы скла­да­на­сць спра­вы, яна была адклад­зе­ная да раз­гля­ду самім гас­па­да­ром [Литовь­ска Мет­ри­ка. Кн. 561. Ревізії українсь­ких зам­ків 1545 року / В. Кра­вчен­ко. – Київ, 2005. – 598 с, р. 120 – 122]. На дад­зе­ны момант не ўда­ло­ся высвет­лі­ць, чым завяр­шы­ла­ся ў рэш­це гэтая судо­вая справа

~ ФЕН­НА СЕМЕ­НОВ­НА ПОЛОЗОВНА

118/60. БОГ­ДАН РОМА­НО­ВИЧ ВИДИНИЦКИЙ

— князь Види­ниц­кий; коро­лев­ский при­двор­ный. Как и бра­тья име­но­вал­ся кня­зем Види­ниц­ким. Женил­ся на бога­той наслед­ни­це Софии Довой­нян­ке и поло­жил нача­ло вет­ви рода,жившей в Лит­ве. Праз шлюб Баг­да­на Рама­наві­ча Любец­ка­га з літоўс­кай панен­кай Соф’яй Давой­най да яго нашчад­каў перай­шоў у 1530-я гг. так­са­ма маён­так Лунін у Пін­скім паве­це (сучас­ны Луні­нец­кі раён).

~ СОФИЯ ЯНОВ­НА ДОВОЙНА

119/60. КН. ЯНУШ РОМА­НО­ВИЧ ВИДИ­НИЦ­КИЙ И ЛЮБЕЦ­КИЙ (?-1542)

120/60. КН. ИВАН РОМА­НО­ВИЧ ВИДИ­НИЦ­КИЙ, ЛЮБЕЦ­КИЙ И ДРУЦКИЙ

Нам заста­ло­ся рас­па­вес­ці пра тую част­ку друц­кіх ула­дан­няў, якая з сама­га пачат­ку нале­жа­ла нашчад­кам Гры­го­рыя Сямё­наві­ча – кня­зям Від­зініц­кім. Сяд­зі­бай, ад якой паход­зі­ць іх про­звіч­ша, быў маён­так Від­зінічы (Відунічы) на поўнач ад Друц­ка. Апра­ча таго, ім нале­жаў маён­так Зага­роддзе на паў­ноч­ны захад ад Друц­ка [1]. У 1562 г. пры­га­д­ва­юц­ца паселіш­чы, што “пры­слу­халі” да яго: сусед­нія Гасты­нічы, Коца­вічы, Лоў­не­ва, Мура­ванічы, Лаўры­нічы, а так­са­ма больш адда­ле­ны Кія­вец ля верх­ня­га цяч­эн­ня ракі Бобр [2]. Паколь­кі за іх князь Іван Рама­навіч Любец­кі суд­зіў­ся з пана­мі Гар­на­ста­я­мі – на той час ула­даль­ні­ка­мі спад­чы­ны Васі­ля Тала­чын­ска­га, мож­на мер­ка­ва­ць, што зем­лі Зага­роддзя зна­ход­зілі­ся сумес­на ці церас­па­лос­на з зем­ля­мі маёнт­ка Талачын.
Вынікі гэта­га пра­ц­э­су фік­суе інвен­тар Друц­ка­га зам­ка, склад­зе­ны каля 1560 г. [3]. Ён апі­свае част­кі зам­ка­вых ума­ца­ван­няў (вежы і гарод­ні), пад­т­ры­манне якіх было ўсклад­зе­на на пад­да­ных з пэў­ных частак коліш­ня­га Друц­ка­га княст­ва. Наступ­ныя шэс­ць гарод­няў і “дом у сцяне паміж гарод­ня­мі” скла­далі “част­ку кня­зёў Любец­кіх з паней Хар­лін­с­каю” і адно­сілі­ся да маёнт­каў Від­зінічы і Зага­роддзе. На той час яны нале­жалі сумес­на кня­зю Іва­ну Рама­наві­чу Любец­ка­му-Відуніц­ка­му, яго пля­мен­ні­кам Богу­шу Дзміт­ры­еві­чу і Яну­шу Баг­да­наві­чу, а так­са­ма сяст­ры апош­ня­га Ганне Баг­да­наўне, жон­цы поль­ска­га шлях­ці­ча Міка­лая Хар­лін­ска­га. Да іх пры­ля­га­ла “част­ка кня­зёў Сакалін­скіх усіх удзель­нікаў гарод­ні чаты­ры і вежа споль­ная ўездная”.

~ КНЖ. ОЛЕ­НА СОЛ­ТА­НОВ­НА СОКОЛЬСКАЯ

~ КНЖ. АННА БОГ­ДА­НОВ­НА ЗАСЛАВ­СКАЯ, дочь Бог­да­на Ива­но­ви­ча Заслав­ский, кня­зя и Агра­фе­ны Ива­нов­ны Заславской.

~ АППО­ЛО­НИЯ KRZYWIEC h. Ostoja

[1] НГАБ. Ф. КМФ-18. Спр. 249. Арк. 280 – 282.
[2] Гэта выні­кае з таго, што адну дага­вор­ную гра­ма­ту Вітаўт пад­пі­саў у 1406 г. пад час зна­ход­жан­ня “в нашем двор­це в Копус­се”. Гл.: Полоц­кие гра­мо­ты / Сост. А. Л. Хорош­ке­вич. – М., 1977. Вып. 1. С. 108 – 113.
[3] Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 370.

121/60. КНЖ. АННА РОМА­НОВ­НА ЛЮБЕЦ­КАЯ (1546,1571)

В июле 1565 года супру­га Нико­лая Ости­ка княж­на Ган­на Любец­кая, отве­чая на вызов её в суд, бра­тья­ми мужа: ста­ро­стой Брац­лав­ским Юри­ем и дво­ря­ни­ном гос­по­дар­ским Гри­го­ри­ем Юрье­ви­чем Ости­ка­ми, кото­рые её обви­ни­ли в том, что она яко­бы была повин­на в смер­ти мужа и в том, что она заклю­чи­ла с ним нечест­ное согла­ше­ние и в том, что она без их ведо­ма похо­ро­ни­ла. Она же обви­ни­ла их в напа­де­нии на усадь­бу Ковар­ско, уни­что­же­нии вла­де­ний, достав­ших­ся её доче­ри Ганне Михай­ловне супру­ге кня­зя Льва Сан­гуш­ко­ви­ча Кошир­ско­го. В 1566 князь Лев Сан­гуш­ко­вич был обви­нён супру­гой ста­ро­сты Рум­борк­ско­го и Крев­ско­го Нико­лая Ости­ка Ган­ной княж­ной Любец­кой в том, что он забрал из ящи­ка, где хра­ни­лись день­ги, 3000 чер­во­ных золо­тых и 3014 золо­тых в виде драгоценностей.

В 1570 году князь Лев Алек­сан­дро­вич Сан­гуш­ко­вич Кошир­ский про­дал Оста­фию Воло­ви­чу каш­те­ля­ну Трок­ско­му, под­канц­ле­ру и пр. за 1400 коп денег поло­ви­ну уса­деб Жиро­ви­чи в Дрест­ском пове­те и ули­цу мещан в Бре­сте, отпи­сан­ных ему в веч­ное вла­де­ние его женой Анной Нико­ла­ев­ной Остик, вла­дев­шей всем этим по пра­ву отчи­ны; и зало­жен­ное Воло­ви­чу, её мате­рью Анной Любец­кой супру­гой Пав­ла Соко­лин­ско­го под­ко­мо­рия Витеб­ско­го. В усадь­бе Каа­мень 23 декаб­ря 1571 года Лев Алек­сан­дро­вич Сан­гуш­ко­вич князь Кошир­ский напи­сал заве­ща­ние; в нём он напи­сал, что усадь­бу Любич, кото­рую он полу­чил в при­дан­ное за женой, он при­ка­зы­вал воз­вра­тить сво­ей тёще Анна Рома­новне княжне Любецкой.

~ МАТ­ВЕЙ ДУБРОВСКИЙ

~ М. ЛЕВАРТ

~ АНДРЕЙ НЕПРЖЕЦКИЙ

~ 1546 МИКО­ЛАЙ ЮРЬЕ­ВИЧ ОСТИК, тож вона не рані­ше 1547 р. наро­ди­ла від ньо­го доч­ку Ган­ну Мико­лаїв­ну, яка в 1564 р., тоб­то у 16−17 років, фігу­рує як дру­жи­на кня­зя Лева Олек­сан­дро­ви­ча Сангушка-Кошерського .

~ кн. ПАВЕЛ ЮРЬЕ­ВИЧ СОКОЛИНСКИЙ

IV. Черновик

Во 2-й пол. 14 в., в прав­ле­ние в Д. к. сы­но­вей кн. Ми­хаи­ла Ми­хай­ло­ви­ча – кня­зей Дмит­рия Ми­хай­ло­ви­ча (1370-е гг.) и Ва­си­лия Ми­хай­ло­ви­ча (ум. по­сле 1392), про­изо­шёл окон­ча­тель­ный раз­дел во­лос­тей Д. к. на «дель­ни­цы». В Д. к. вы­де­лил­ся ста­рей­ший стол в г. Друцк, сам го­род раз­де­лён на тре­ти. По др.-рус. тра­ди­ции власть пе­ре­хо­ди­ла к стар­ше­му в ро­де из чис­ла пра­ви­те­лей Д. к. Вер­хов­ным сю­зе­ре­ном пра­ви­те­лей Д. к. в 1370-е гг. вы­сту­пал по­лоц­кий кн. Ан­д­рей Оль­гер­до­вич. Вме­сте с ним они уча­ст­во­ва­ли в по­хо­де кн. Оль­гер­да на Мо­ск­ву (1372) и на зем­ли Ли­вон­ско­го ор­де­на (1370-е гг.), а так­же в по­ли­тич. борь­бе в ВКЛ, раз­вер­нув­шей­ся по­сле смер­ти Оль­гер­да (1377). По-ви­­ди­­мо­­му, осе­нью 1377 сын В. М. Друц­ко­го – кн. Глеб (ум. 1411) в сви­те кн. Ан­д­рея Оль­гер­до­ви­ча отъ­е­хал в Псков, а за­тем в Мо­ск­ву. Он уча­ст­во­вал в Ку­ли­ков­ской бит­ве 1380, по­гиб в бою с вой­ска­ми ни­же­го­род­ских кня­зей под с. Лыс­ко­во. Его брат кн. Лев (ум. не ра­нее 1392), яв­ля­ясь близ­ким род­ст­вен­ни­ком («шваг­ром») ли­тов. кн. Ви­тов­та, вхо­дил в его бли­жай­шее ок­ру­же­ние, в 1384 ос­тав­лен Ви­тов­том в за­лож­ни­ках у ры­ца­рей Тев­тон­ско­го ордена.

В борь­бе за власть в ВКЛ по­сле смер­ти Ви­тов­та (1430) пра­ви­те­ли Д. к. ак­тив­но под­дер­жа­ли вел. кн. ли­тов­ско­го Свид­ри­гай­ло. 8.12.1432 в бит­ве под Ош­мя­на­ми в плен к вел. кн. ли­тов­ско­му Си­гиз­мун­ду по­па­ли де­ти кн. С. Д. Друц­ко­го – кн. Дмит­рий Се­мё­но­вич Се­ки­ра (ум. ме­ж­ду 1432 и 1470) (ос­но­ва­тель ро­да кня­зей Дру­ц­ких-Зуб­ре­ви­ц­ких) и кн. Ва­си­лий Се­мё­но­вич Крас­ный (ум. по­сле 1448) (пре­док ро­да кня­зей Дру­ц­ких-­Крас­­ных), а так­же пред­ста­ви­тель дру­гой вет­ви пра­ви­те­лей Д. к. – кн. Фё­дор Ан­д­рее­вич Один­це­вич (ум. по­сле 1442). Один из пра­ви­те­лей Д. к. кн. Ми­ха­ил Се­мё­но­вич Ба­ла­бан (ум. 1435) по­гиб в бит­ве с вой­ска­ми Си­гиз­мун­да под Вилькомиром.

Сын С. Д. Друц­ко­го – Иван Се­мё­но­вич Друц­кий (Ба­ба; ум. по­сле 1436), на­ме­ст­ник в По­лоц­ке (1407), а так­же по­том­ки друц­ких кня­зей – кня­зья А. А. и Г. А. Один­це­ви­чи – ус­та­но­ви­ли но­вые слу­жеб­ные свя­зи вла­дель­цев вот­чин и дер­жа­ний в Д. к. с вел. князь­я­ми мо­с­ков­ски­ми. Кн. И. С. Друц­кий (Ба­ба) сыг­рал важ­ную роль в раз­гро­ме вой­ска­ми вел. кн. мо­с­ков­ско­го Ва­си­лия II Ва­силь­е­ви­ча сил кн. Ва­си­лия Юрь­е­ви­ча Ко­со­го в 1436. От вну­ков И. С. Друц­ко­го (Ба­бы) про­ис­хо­дят ро­да кня­зей Дру­ц­ких-Со­ко­­лин­ских, Дру­ц­ких-Ко­­но­­п­лей, Дру­ц­ких-Озе­ре­ц­ких, Дру­ц­ких-При­­­ха­б­ских. В Рус. гос-ве наи­бо­лее за­мет­ную роль сыг­ра­ли кня­зья Ба­би­че­вы, по­том­ки сы­на И. С. Друц­ко­го (Ба­бы) – кн. Ва­си­лия Ива­но­ви­ча Ба­би­ча (ум. по­сле 1485), дочь ко­то­ро­го Аг­ра­фе­на Ва­силь­ев­на ста­ла же­ной вел. кн. ря­зан­ско­го Ива­на Ва­силь­е­ви­ча. Часть сов­ла­дель­цев Д. к. из этой вет­ви ро­да под­дер­жа­ла вос­ста­ние кн. М. Л. Глин­ско­го и в 1508 вме­сте с ним отъ­е­ха­ла на служ­бу в Мо­ск­ву. Млад­ший брат кн. И. С. Друц­ко­го (Ба­бы) – друц­кий кн. Иван Сё­ме­но­вич Пу­тя­та (ум. по­сле 1442), член Ра­ды вел. кня­зей ли­тов­ских Ви­тов­та и Свид­ри­гай­ло; от не­го про­ис­хо­дят неск. ро­дов, в т. ч. кня­зей Пу­тя­ти­ных, слу­жив­ших в ВКЛ и России.

С нач. 15 в. пред­ста­ви­те­ли ди­на­стии пра­ви­те­лей Д. к. на­ча­ли вы­слу­жи­вать дер­жа­ния и вот­чи­ны за пре­де­ла­ми По­лоц­кой и Ви­теб­ской зе­мель, ос­ла­бе­ва­ет их связь с ро­до­вы­ми вла­де­ния­ми. Во 2-й пол. 15 в. часть вла­де­ний в Д. к. (Баг­ри­но­во, Голь­цо­во, Ший­ки и др.) пе­ре­шла в ру­ки Ягел­ло­нов. Не­ко­то­рые из них раз­да­ва­лись пред­ста­ви­те­лям ди­на­стии (напр., ок. 1442 с. При­ха­бы по­лу­чил в дер­жа­ние кн. Ф. А. Один­це­вич), а дру­гие – ли­тов. фео­да­лам (напр., с. Под­бе­ре­зье пе­ре­шло к князь­ям Ямон­то­ви­чам). Бла­го­да­ря бра­кам, об­ме­нам и по­куп­кам на тер­ри­то­рии Д. к. поя­ви­лись вот­чи­ны рус.-ли­тов. бо­яр­ских фа­ми­лий Гаш­толь­дов, Гор­но­ста­ев, Иль­и­ни­чей и Са­пег. Из них в кон. 15 – сер. 16 вв. скла­ды­ва­лись са­мо­сто­ят. ча­ст­ные вла­де­ния, ко­то­рые не бы­ли не­по­сред­ст­вен­но свя­за­ны с Д. к. По­сте­пен­но власть стар­ших в сво­их вет­вях кня­зей Друц­ких ог­ра­ни­чи­ва­лась рас­пре­де­ле­ни­ем трет­но­го вла­де­ния в Друц­ком зам­ке. Тем не ме­нее они по-пре­ж­­не­­му иг­ра­ли клю­че­вую роль в управ­ле­нии и су­де в По­лоц­кой и Ви­теб­ской зем­лях, вы­бо­рах ме­ст­но­го ар­хи­епи­ско­па. В ре­зуль­та­те адм. ре­фор­мы 1565–66 тер­ри­то­рия Д. к. во­шла в со­став зе­мель Ор­шан­ско­го по­ве­та ВКЛ.

Друц­кае княст­ва было адным з най­больш ста­ра­жыт­ных феадаль­ных ула­дан­няў на тэры­то­рыі Бела­русі. Яно ўзнік­ла ў пра­ц­э­се драб­лен­ня Полац­кай зям­лі – вот­чы­ны сла­ву­та­га Ўся­с­ла­ва Чарад­зея, што памёр у 1101 г. Маг­чы­ма, яшчэ пры яго жыц­ці Друцк мог быць вылу­ча­ны ва ўдзел адна­му з яго сыноў, аднак непа­ср­эд­ных зве­стак пра гэта ў лета­пі­сах не заха­ва­ла­ся. У 1116 г. Друцк не ўтва­раў асоб­на­га ўла­дан­ня – ён ува­х­од­зіў у Мен­скае княст­ва і нале­жаў сыну Ўся­с­ла­ва Гле­бу, супра­ць яко­га ваяваў кіеўскі князь Улад­зі­мір Мана­мах. Тады, а так­са­ма ў 1128 г. Друцк быў захопле­ны кіеўскі­мі вой­ска­мі, але ў далей­шым застаў­ся ў склад­зе Полац­кай зямлі.

Далей­шы пра­ме­жак гісто­рыі Друц­ка­га княст­ва пагру­жа­ны ў змрок. Толь­кі з сяр­эд­зі­ны 14 ста­годдзя зноў пачы­на­ю­ць пры­га­д­вац­ца князі Друц­кія, якія былі васа­ла­мі мас­коўскіх і літоўскіх ула­да­роў. Невя­до­ма даклад­на, ці былі яны нашчад­ка­мі тых кня­зёў, што вало­далі Друц­кам у 12 ста­годдзі. Паход­жанне роду Друц­кіх было забы­та нават самі­мі яго прад­стаўні­ка­мі. Іх рада­вод, які знач­на паз­ней быў уне­се­ны ў расій­скія рада­вод­ныя кні­гі [9], віда­воч­на фік­ты­ў­ны: ён звяз­вае паход­жанне Друц­кіх з валын­скім кня­зем Аляк­сандрам Усе­ва­ла­даві­чам Белз­кім, які дзей­ні­чаў у 1230-я – 40-я гг. Аднак гэты князь памёр без нашчад­каў, у той час як рада­вод пры­пі­свае яму сына Рама­на (ні ў адным лета­пі­се такі князь не пры­га­д­ва­ец­ца), ад яко­га нібы­та і пай­шоў род Друцкіх.

Не адпа­вя­да­ю­ць рэчаісна­сці і тыя згад­кі пра кня­зёў Друц­кіх, што змеш­ча­ны ў так зва­ных бела­рус­ка-літоўскіх лета­пі­сах [10]. Дасле­да­ван­ні пака­за­лі, што гэтыя лета­пі­сы былі ство­ра­ны ў 15 – 16 ста­годдзях, а ўсе звест­кі ў іх пра часы татар­ска­га нашэс­ця 1230-х гг. (менавіта ў сувязі з гэты­мі пад­зе­я­мі пры­га­д­ва­юц­ца князі Друц­кія) з’яўляюцца вымыш­ле­ны­мі. А вось паве­дам­ленне 1340 г. пра кня­зя Іва­на Друц­ка­га, які слу­жыў мас­коўс­ка­му кня­зю Іва­ну Калі­це, паход­зі­ць з лета­пі­саў, якія лічац­ца над­зей­ны­мі [11]. Яно свед­чы­ць, што ў той час адзін з прад­стаўнікоў гэта­га роду пакі­нуў сваю рад­зі­му і выехаў у Мас­коўс­кае княст­ва. Нашчад­каў у яго, зда­ец­ца, не засталося.

Прыклад­на ў той жа час яшчэ адзін прад­стаўнік роду Друц­кіх – князь Васіль Міхай­лавіч – зра­біў ахвя­ра­ванне на кары­с­ць царк­вы Бага­ро­дзі­цы ў Друц­ку, надаў­шы ёй вёс­ку Мураўнічы (у сучас­ным Тала­чын­скім раёне) і мядо­вую дані­ну з волас­ці Худа­ва (у Круп­скім раёне). Запіс аб гэтым быў зроб­ле­ны на ста­рон­цы так зва­на­га Друц­ка­га еван­гел­ля. Спе­цы­я­лі­сты дату­ю­ць гэты запіс прыклад­на сяр­эд­зі­най 14 ст. [12].

У рада­вод­зе Друц­кіх сцвяр­джа­ец­ца, што ў міфіч­на­га рода­па­чы­наль­ніка Рама­на быў сын Міхаіл, а ў таго – сыны Васіль і Сямён. Абод­ва яны мелі сыноў з адноль­ка­вым іме­нем Дзміт­рый. Маг­чы­ма, памя­ць пра гэтыя пака­лен­ні заха­ва­ла­ся больш-менш адэк­ват­на. Існа­ванне Васі­ля Міхай­лаві­ча пац­вяр­джа­ец­ца запі­сам на ста­рон­цы еван­гел­ля, а існа­ванне адна­го з Дзміт­ры­еў – лета­піс­ным паве­дам­лен­нем пад 1372 г. У той час у склад­зе вой­ска, дасла­на­га вялікім кня­зем літоўскім Аль­гер­дам на дапа­мо­гу яго саюз­ніку Міхаі­лу Цвяр­ско­му, быў і князь Дзміт­рый Друц­кі [13]. Гэта свед­чы­ць, дар­эчы, што ў часы Аль­гер­да Друц­кае княст­ва было ўжо ў склад­зе Вяліка­га княст­ва Літоўскага.

Маг­чы­ма, Васіль Міхай­лавіч жыў яшчэ на пачат­ку 1380-х гг., а маг­чы­ма, што ў той час быў іншы Васіль Друц­кі. Так ці інакш, але князь з такім іме­нем засвед­чыў адну з дар­чых гра­мат сына Аль­гер­да – Андр­эя Полац­ка­га, якая дату­ец­ца прыб­ліз­на гэтым часам [14]. Тады ж яшчэ адзін князь Друц­кі (невя­до­мы ства­раль­ні­кам рада­во­да) насіў імя Леў. Ён пакі­нуў след на ста­рон­цы гра­ма­ты, склад­зе­най Вітаўтам Кей­с­ту­таві­чам пад час яго эмі­гра­цыі ў Прусію ў 1384 г. (пас­ля таго, як баць­ка Вітаўта вялікі князь Кей­с­тут быў забіты па зага­ду Ягай­лы, а сам Вітаўт цудам уцёк з зата­ч­эн­ня). Свед­кам пры састаў­лен­ні гра­ма­ты быў князь Леў Друц­кі, яко­га Вітаўт назы­вае сваім шва­грам [15]. Нап­эў­на, гэты сва­як буду­ча­га вяліка­га кня­зя пас­ле­да­ваў за ім у эмі­гра­цыю і зна­ход­зіў­ся ў яго сві­це. Далей­шы лёс яго невя­до­мы, але нашчад­каў ён, нап­эў­на, не пакінуў.

Рада­вод паве­дам­ляе так­са­ма пра наступ­нае пака­ленне роду Друц­кіх: Андр­эя, сына Дзміт­рыя Васі­льеві­ча, і чаты­рох сыноў Дзміт­рыя Сямё­наві­ча – Сямё­на, Іва­на, Міхаі­ла і Аляк­сандра. Усе яны быц­цам бы ўдзель­ні­чалі ў ката­стра­фіч­най для вой­ска ВКЛ бітве з тата­ра­мі на рацэ Вор­ск­ле ў 1399 г., пры­чым Андр­эй, Іван, Міхаіл і Аляк­сандр загі­нулі ў ёй. Шэраг бела­рус­ка-літоўскіх лета­пі­саў пры­вод­зі­ць спі­сы кня­зёў, загі­нуў­шых на Вор­ск­ле. Гэтыя спі­сы не зусім супа­да­ю­ць паміж сабой, таму не могу­ць лічыц­ца зусім даклад­ны­мі [16]. Але ў іх пры­га­д­ва­юц­ца князі Міхаіл і Аляк­сандр Пад­бяр­эз­кія, а так­са­ма ней­кі Іван Дзміт­ры­евіч Кін­дыр і князь Андр­эй – “пасы­нак Дзміт­рыя” (нап­эў­на, гэтым Дзміт­ры­ем быў удзель­нік біт­вы на Вор­ск­ле ноў­га­рад-север­скі князь Дзміт­рый-Кары­бут Аль­гер­давіч, які, павод­ле рада­во­даў, дру­гім шлю­бам быў жана­ты з уда­вой Дзміт­рыя Васі­льеві­ча Друц­ка­га і прых­од­зіў­ся айчы­мам сыну апош­ня­га Андр­эю). Даслед­чык гене­а­ло­гіі бела­рус­ка-літоўскіх кня­зёў Юзаф Вольф выка­заў мер­ка­ванне, што пад імё­на­мі кня­зёў Пад­бяр­эз­кіх і Іва­на Кін­ды­ра высту­па­ю­ць трое сыноў Дзміт­рыя Сямё­наві­ча [17]. Сапраў­ды, неда­лё­ка ад Друц­ка зна­ход­зіў­ся ста­ра­жыт­ны маён­так Пад­бяр­эз­зе, зем­лі яко­га паз­ней ляжалі церас­па­лос­на з ула­дан­ня­мі кня­зёў Друцкіх.

Увесь далей­шы род кня­зёў Друц­кіх пай­шоў ад адной асо­бы – Сямё­на Дзміт­ры­еві­ча. Ён у 1401 г. быў сярод дарадцаў Вітаўта, якія засвед­чы­лі акт уніі паміж Польш­чай і ВКЛ [18]. Паз­ней Сямён Дзміт­ры­евіч пры­га­д­ва­ец­ца ў адным бела­рус­ка-літоўскім лета­пі­се (Хроні­цы Быхаў­ца) пры апа­вя­дан­ні пра апош­ні шлюб поль­ска­га кара­ля Ўлад­зі­сла­ва-Ягай­лы. Абран­ні­цай кара­ля ста­ла юная кня­зёў­на Соф’я Галь­шан­ская, якая была дач­кой род­най сяст­ры Сямё­на Друц­ка­га – Аляк­сан­дры, выдад­зе­най за літоўска­га кня­зя Андр­эя Галь­шан­ска­га. Павод­ле лета­пі­са, заручы­ны Ягай­лы адбы­лі­ся пры непа­ср­эд­ным удзе­ле кня­зя Сямё­на, у сям’і яко­га выхоў­ва­ла­ся буду­чая кара­ле­ва пас­ля смер­ці сва­ёй маці [19]. З іншых кры­ніц вядо­ма, што шлюб Ягай­лы з Соф’яй Галь­шан­с­кай адбы­ў­ся ў 1422 г. Калі паве­дам­ленне Хронікі Быхаў­ца даклад­нае, то Сямён Друц­кі быў яшчэ жывы ў той час, аднак сярод под­пі­саў знат­ных асоб на роз­ных дзяр­жаў­ных актах 1420-х гг. яго под­піс не сустра­ка­ец­ца. Дата смер­ці яго даклад­на невя­до­мая. Не заста­ло­ся зве­стак і пра тое, хто была яго жон­ка, з якой ён пакі­нуў шэс­ць сыноў.

Сыны Сямё­на Дзміт­ры­еві­ча Друц­ка­га неад­на­ра­зо­ва зга­д­ва­юц­ца ў даку­мен­тах пер­шай пало­вы 15 ста­годдзя. З іх двое насілі адноль­ка­вае імя – Іван – і адроз­ні­валі­ся па мянуш­ках: Іван Баба і Іван Пуця­та. Даслед­чы­кі ліча­ць, што адным з іх быў той загад­ка­вы князь Іван Сямё­навіч, які двой­чы пры­га­д­ва­ец­ца (без про­звіч­ша) у гра­ма­тах 1409 г. у якас­ці полац­ка­га намес­ніка [20]. Паз­ней абод­ва Іва­ны, а так­сам трэці брат – Гры­го­рый (Рыгор) – былі, нап­эў­на, сярод кня­зёў і паноў, якія засвед­чы­лі сваі­мі под­пі­са­мі мір­нае пагад­ненне паміж ВКЛ і Тэўтон­скім орд­энам у 1422 г. Пры гэтым двое з іх пры­га­д­ва­юц­ца без про­зві­чаў, як Іван і Гры­го­рый Сямё­навічы, а яшчэ адзін – як Іван Пуця­та [21]. Маг­чы­ма, Гры­го­рый высту­пае крыху паз­ней (у неда­та­ва­най гра­ма­це) у якас­ці полац­ка­га намес­ніка [22]. Што да Іва­на Бабы і Іва­на Пуця­ты, то абод­ва яны ў 1424 г. былі ў склад­зе вой­ска, дасла­на­га Вітаўтам на дапа­мо­гу мас­коўс­ка­му кня­зю Васі­лю Дзміт­ры­еві­чу супра­ць татар [23].

Прык­мет­ную ролю адыг­ры­ваў і чацвер­ты з бра­тоў – Дзміт­рый Сямё­навіч, па мянуш­цы Сякі­ра. Ён упер­шы­ню пры­га­д­ва­ец­ца ў 1425 г., а ў 1427 атры­маў ад кара­ля Ўлад­зі­сла­ва шэраг надан­няў у Гарад­зен­скай і Шчучын­с­кай валас­цях. Ён жа быў намес­ні­кам абшыр­най Асцёр­скай волас­ці ў Кіеўс­кай зям­лі, на лева­бяр­э­ж­жы Дня­п­ра, пра што пры­га­д­ва­ю­ць больш познія звест­кі [24]. У кры­ні­цах Дзміт­рый неад­на­ра­зо­ва пры­га­д­ва­ец­ца з тыту­лам кня­зя Зуб­равіц­ка­га – ад маёнт­ка Зуб­р­э­вічы ў сучас­ным Аршан­скім раёне, дзе была яго галоў­ная сяд­зі­ба [25].

Трэ­ба адзна­чы­ць, што гэта быў час, калі выш­эй­шая ары­ста­кра­тыя ВКЛ скла­да­ла­ся з роз­ных па паход­жан­ні і вера­вы­знан­ні груп. Адну з іх ства­ралі прад­стаўнікі пану­ю­чай дына­стыі Геды­мі­наві­чаў – шмат­лікія родзічы вяліка­га кня­зя Вітаўта і кара­ля Улад­зі­сла­ва Ягай­лы. Павод­ле вера­вы­знан­ня част­ка іх была католі­ка­мі, а част­ка – пра­васлаў­ны­мі. Рад­ство з вялікім кня­зем забяс­пе­ч­ва­ла ім вель­мі высо­кі гра­мад­скі ста­тус, пра­ва зася­да­ць у вяліка­кня­жац­кай рад­зе і вало­да­ць вяліз­ны­мі вот­чы­на­мі (удзе­ла­мі), у якіх яны былі поў­ны­мі гас­па­да­ра­мі. Дру­гой дамі­ну­ю­чай групай было вуз­кае кола так зва­ных рад­ных паноў (“паноў-рады”), якія ўсе былі католі­ка­мі і паход­зілі з этніч­на літоўскіх баяр­скіх родаў. Узмац­ненне гэтай групы адбы­ло­ся пры вялікім князі Вітаў­це, які шукаў у ёй про­ці­ва­гу сва­воль­ным удзель­ным кня­зям. У 1413 г. на Гарад­зель­скім сой­ме прад­стаўнікі 47 літоўскіх родаў атры­малі гер­бы (запа­зы­ча­ныя з Польш­чы) і выключ­нае пра­ва на заняц­це выш­эй­шых пасад у дзяр­жаў­ным кіраўнічым апа­ра­це (ваяво­даў, мар­шал­каў, най­больш знач­ных намес­нікаў), якія давалі пра­ва на мес­ца ў вяліка­кня­жац­кай рад­зе. Фак­тыч­на гэтым пра­вам кары­ста­ла­ся больш вуз­кае кола – прыклад­на 10 – 15 най­больш замож­ных родаў (Маніві­давічы, Гаштаўты, Рад­зіві­лы-Осці­кавічы і інш.). Іх прад­стаўнікі менавіта ў гэты час імклі­ва набы­лі буй­ныя маёнт­кі, што даз­волі­ла ім зраў­няц­ца па багац­ці з удзель­ны­мі Геды­мі­наві­ча­мі, а часам і пера­ся­га­ць нека­то­рых з іх.

Трэц­юю групу ства­ралі нашчад­кі мяс­цо­вых кня­жац­кіх і най­больш знач­ных баяр­скіх родаў, пра­васлаў­ныя павод­ле вера­вы­знан­ня. Умо­вы Гарад­зель­ска­га пры­вілея 1413 г. не даз­ва­ля­лі ім зай­ма­ць выш­эй­шыя паса­ды ў новаўтво­ра­ных Вілен­скім і Троц­кім ваявод­ствах. Праў­да, пра­васлаў­ныя князі і бая­ры маглі ста­навіц­ца намес­ні­ка­мі ў паў­са­ма­стой­ных зем­лях, якія кары­сталі­ся так зва­ны­мі зем­скі­мі пры­віле­я­мі – Полац­кай, Віцеб­скай, Кіеўс­кай, Валын­с­кай і інш. Аднак гэтыя паса­ды звы­чай­на не давалі пра­ва зася­да­ць у вяліка­кня­жац­кай рад­зе, таму ад удзе­лу ў цэн­траль­ным кіра­ван­ні пра­васлаў­ныя роды былі фак­тыч­на адхі­ле­ны. Менавіта да гэтай групы адно­сілі­ся сыны Сямё­на Друц­ка­га. Таму той факт, што ім даз­во­ле­на было засвед­чы­ць дага­вор з Орд­энам, паказ­вае вель­мі высо­кі ста­тус бра­тоў Друц­кіх у кан­цы пана­ван­ня Вітаўта – амаль такі, як у Гедымінавічаў.

У часы карот­ка­га пана­ван­ня вяліка­га кня­зя Сві­дры­гай­лы Аль­гер­даві­ча (1430 – 1432) зна­ч­энне роду Друц­кіх заста­ва­ла­ся вель­мі вялікім, тым болей, што Сві­дры­гай­ла ў сва­ёй паліты­цы аба­піраў­ся ў роў­най сту­пе­ні як на каталіц­кую, так і на пра­васлаў­ную зна­ць. Дага­вор з яго бра­там Ягай­лам, кара­лём Польш­чы, у 1431 г. засвед­чы­лі сярод іншых кня­зёў Іван і Пуця­та Сямё­навічы, а так­са­ма іх брат Васіль [26]. Апош­ні, нап­эў­на, быў вядо­мы пад мянуш­кай Крас­ны (што зна­чы­ць “пры­го­жы”), пад якой яго пры­га­д­вае пры апі­сан­ні пад­зей 1431 г. поль­скі храніст Ян Длу­гаш, і зай­маў тады паса­ду віцеб­ска­га намес­ніка (“гаўп­т­ма­на”, як пазна­ча­на ў тага­час­най нямец­ка­моў­най кры­ні­цы) [27]. У тым жа год­зе Ян Длу­гаш упер­шы­ню пры­га­д­вае яшчэ адна­го з бра­тоў Друц­кіх — Міхаі­ла па мянуш­цы Бало­бан, які ўзна­чаль­ваў аба­ро­ну гора­да Кра­мя­нец на Падол­лі. Што да Дзміт­рыя Зуб­равіц­ка­га, то яму Хроніка Быхаў­ца пры­пі­свае істот­ную ролю ў кан­флік­це паміж Сві­дры­гай­лам і Ягай­лам. Павод­ле гэта­га лета­пі­са, жон­кай Дзміт­рыя быц­цам была “бра­тан­ка” (пля­мен­ні­ца) Ягай­лы і Сві­дры­гай­лы – Соф’я Жэд­зіві­даў­на, якой нале­жа­ла спад­чын­на­яе пра­ва на Падоль­скую зям­лю, з-за якой і сап­са­валі­ся адно­сі­ны паміж Польш­чай і ВКЛ [28]. Звест­кі гэтыя нель­га лічы­ць даклад­ны­мі, бо, хаця жон­ку Дзміт­рыя сапраў­ды звалі Соф’яй (яна пры­га­д­ва­ец­ца ў яго завяш­чан­ні), нія­ка­га Жэд­зіві­да сярод сыноў Аль­гер­да кры­ні­цы, апра­ча Хронікі Быхаў­ца, не веда­ю­ць. Гэтае паве­дам­ленне свед­чы­ць толь­кі пра тое, што ў час ствар­эн­ня азна­ча­най хронікі (у пер­шай пало­ве 16 ст.) захоў­ва­ла­ся памя­ць пра Дзміт­рыя Зуб­равіц­ка­га як пра акты­ў­на­га ўдзель­ніка пад­зей 1430-х гг.

У верас­ні 1432 г. Сві­дры­гай­ла быў скі­ну­ты з паса­да ў выніку змо­вы пра­поль­скі ары­ен­та­ва­ных кня­зёў і паноў, якія абвяс­цілі вялікім кня­зем Жыгі­мон­та Кей­с­ту­таві­ча. Гэта дало пач­а­так пра­цяг­лай гра­мад­зян­скай вайне, у якой Жыгі­мон­та пад­т­рым­лі­валі пера­важ­на заход­нія зем­лі ВКЛ, а Сві­дры­гай­лу – усход­нія. Князі Друц­кія ў гэтай бара­ць­бе ста­я­лі на баку Сві­дры­гай­лы. Тая ж Хроніка Быхаў­ца паве­дам­ляе, што ў бітве пад Ашме­най восен­ню 1432 г. у палон да Жыгі­мон­та тра­пілі Дзміт­рый Зуб­равіц­кі і яго брат Васіль Крас­ны, а ў бітве пад Віль­ка­мірам у 1435 г. загі­нуў князь Міхай­ла Бало­бан [29].

Рус­кія лета­пі­сы пры­га­д­ва­ю­ць лёс інша­га прых­іль­ніка Сві­дры­гай­лы – кня­зя Іва­на Бабы, які пас­ля пара­ж­эня Сві­дры­гай­лы выму­ша­ны быў уця­ка­ць праз Рыгу ў Пскоў, а затым перай­шоў на служ­бу да вяліка­га кня­зя мас­коўска­га, дзе “изpя­див свой полк с копьи по-литов­ски” [30]. Зда­ец­ца, там ён неў­за­ба­ве і памёр. Што да Іва­на Пуця­ты, то ён заста­ваў­ся побач са Сві­дры­гай­лам у 1437 г., калі той захоў­ваў яшчэ част­ку сваіх коліш­ніх ула­дан­няў – Кіеўскую зям­лю. Тады Пуця­та па-раней­ша­му ўва­х­од­зіў у склад яго рады [31]. У наступ­ным год­зе Сві­дры­гай­ла быў кан­чат­ко­ва выціс­ну­ты з ВКЛ і выму­ша­ны хавац­ца зя мяжой.

У 1440 г. вялікі князь Жыгі­монт быў забіты змоўш­чы­ка­мі, пас­ля чаго новым вялікім кня­зем быў абра­ны сын Улад­зі­сла­ва Ягай­лы — Казі­мір. У 1442 г. Казі­мір даз­воліў Сві­дры­гай­лу вяр­нуц­ца ў ВКЛ, дзе той атры­маў Валын­с­кае княст­ва. Тады ж, нап­эў­на, былі вер­ну­ты вот­чы­ны і апаль­ным прых­іль­ні­кам Сві­дры­гай­лы. У рэе­ст­ры пры­віле­яў на зямель­ныя ўла­дан­ні, пажа­ла­ва­ныя і пацвер­джа­ныя ад імя Казі­мі­ра вілен­скім ваяво­дам Даў­гір­дам (не паз­ней 1443 г. – даты смер­ці Даў­гір­да), назы­ва­ец­ца і Іван Пуця­та, яко­му даста­ла­ся “сла­бод­ка, што тры­маў князь Аляк­сандр Кін­дзе­равіч” [32] (нап­эў­на, так­са­ма адзін з кня­зёў Друц­кіх – сын загі­нуў­ша­га на Вор­ск­ле Іва­на Кін­ды­ра). Ужо пры новым вілен­скім ваявод­зе Гаштаў­це, пера­ем­ніку Даў­гір­да, Іва­ну Пуця­це была надад­зе­на “дзель­ні­ца” ней­ка­га Іваш­кі Тар­нойль­це­ва ў Аршан­скім паве­це [33].

Маёнт­кі тых, хто памёр аль­бо заста­ваў­ся ў эмі­гра­цыі, пера­да­валі­ся ў іншыя рукі. Пры Даў­гірд­зе літоўс­ка­му пану Міла­шу Вой­швілаві­чу было пера­дад­зе­на сяло Сян­но “на Рши и у Обол­цох” (на тэры­то­рыі Або­лец­кай волас­ці Аршан­ска­га паве­та), нале­жаў­шае раней Васі­лю Бабі­чу – сыну Іва­на Бабы, які, павод­ле іншых кры­ніц, разам з баць­кам з’ехаў у Мас­к­ву. Маён­так Прых­а­бы, вот­чы­на інша­га сына Іва­на Бабы – Кан­стан­ці­на Бабі­ча – быў пера­дад­зе­ны кня­зю Фёда­ру Адзін­ц­э­ві­чу [34]. Сам пан Даў­гірд атры­маў “у вот­чы­ну” маёнт­кі Цяце­рын і Мош­ка­ва [35], з якіх апош­ні, маг­чы­ма, раней нале­жаў камус­ці з кня­зёў Друц­кіх (аб гэтым буд­зе ска­за­на ніж­эй). Крыху паз­ней (у перы­яд з 1452 па 1458 гг., калі вілен­скім ваяво­дам быў пан Гаштаўт, а вілен­скім ваяво­дам – пан Суд­зівой) у тым жа рэе­ст­ры пры­га­д­ва­ец­ца наданне 6 чала­век кня­зю Васі­лю Гры­го­раві­чу – нап­эў­на, сыну ўжо памёр­ша­га на той час Гры­го­рыя Сямё­наві­ча Друцкага.

Чацвер­ты брат, Дзміт­рый Зуб­равіц­кі, нап­эў­на, памёр на пачат­ку пана­ван­ня Казі­мі­ра. Заха­ваў­ся тэкст яго завяш­чан­ня на кары­с­ць жон­кі Соф’і і дзя­цей [36]. На жаль, яно дата­ва­на толь­кі 7-м індык­там (годам 15-гадо­ва­га кален­дар­на­га цыклу, пры­ня­та­га ў Візан­тыі і на Русі ў той час). Гэты індыкт пры­па­даў, у пры­ват­на­сці, на 1429 і 1444 гг. Хут­ч­эй за ўсё, завяш­чанне было зроб­ле­на ў 1444 г. Апош­ні брат — Васіль Крас­ны — быў жывы яшчэ ў 1448 г. калі ён у апош­ні раз пры­га­д­ва­ец­ца ў хроні­цы Яна Длугаша.

У дру­гой пало­ве 15 ста­годдзя ніко­га з шас­ці сыноў Сямё­на Дзміт­ры­еві­ча Друц­ка­га, задец­ца, ужо не было ў жывых. Але ў іх засталі­ся шмат­лікія нашчад­кі, якія паклалі пач­а­так асоб­ным галі­нам роду Друц­кіх — адна­го з най­больш раз­галі­на­ва­ных родаў бела­рус­кай ары­ста­кра­тыі, прад­стаўнікі яко­га на ўсім пра­ця­гу існа­ван­ня ВКЛ зай­малі высо­кія дзяр­жаў­ныя і вай­с­ко­выя паса­ды, вало­далі маёнт­ка­мі ў роз­ных мяс­ці­нах Бела­русі і Украі­ны. Асоб­ныя прад­стаўнікі роду пера­ся­ля­лі­ся ў роз­ныя часы ў Расію і давалі пач­а­так рус­кім яго адгалінаванням.

Звест­кі пра гісто­рыю гэта­га роду сабраў у свой час Ю. Вольф у грун­тоў­най пра­цы “Літоўска-рус­кія князі ад кан­ца чатыр­нац­ца­та­га ста­год­зя” [37]. Пера­важ­на на гэтай пра­цы грун­ту­юц­ца папяр­эд­нія пуб­ліка­цыі аўта­ра гэтых рад­коў, пры­све­ча­ныя гісто­рыі роду Друц­кіх [38]. Іх дапаў­ня­ю­ць пуб­ліка­цыі наконт расій­скіх адгалі­на­ван­няў – кня­зёў Бабі­ча­вых і Пуця­ці­ных [39]. У апош­нія гады ў даку­мен­тах так зва­най Мет­ры­кі ВКЛ (акта­вых кні­гах вяліка­кня­жац­кай кан­цы­лярыі) знойдзе­ны нека­то­рыя дадат­ко­выя звест­кі пра асоб­ных кня­зёў Друц­кіх, не ўлі­ча­ныя Ю. Воль­фам [40]. Яны даз­ва­ля­ю­ць крыху ўда­клад­ні­ць нашы веды пра зем­леўла­данне і дзей­на­сць прад­стаўнікоў гэта­га сла­ву­та­га роду.

У Іва­на Сямё­наві­ча Бабы было не менш 5 сыноў. З іх двое – Кан­стан­цін і Фёдар — засталі­ся ў ВКЛ і заха­валі за сабой (ці вяр­нулі пас­ля часо­вай стра­ты) баць­коўскія вот­чы­ны, а трое – Іван, Сямён і Васіль — з’ехалі ў Мас­к­ву, як і сам Іван Баба. Усе яго сыны, у адроз­ненне ад іншых кня­зёў Друц­кіх, спяр­ша пісалі­ся Бабі­ча­мі. У далей­шым нашчад­кі Кан­стан­ці­на Бабі­ча тыту­ла­валі­ся кня­зя­мі Прых­аб­скі­мі (гэты род абар­ваў­ся ў трэці калене, на яго ўну­ках у 16 ст.), а ад трох сыноў Фёда­ра Бабі­ча (Сямё­на, Фёда­ра і Іва­на) пай­шлі адгалі­на­ван­ні адпа­вед­на кня­зёў Сакалін­скіх ці Саколін­скіх (існа­валі да 18 ст., пры­чым адно іх адгалі­на­ванне ў сяр­эд­зіне 17 ст. перабра­ла­ся ў Расію), Каноп­ляў (згаслі ў 16 ст. на чацвер­тым калене — праў­ну­ках Фёда­ра Бабі­ча) і Азяр­эц­кіх (згаслі на пятым калене ў пачат­ку 17 ст.). Чацвер­ты сын Фёда­ра Бабі­ча, Васіль Шчар­ба­ты, нашчад­каў не меў.

Павод­ле расій­скіх рада­во­даў, сын Іва­на Бабы Васіль даў пач­а­так кня­зям Бабі­ча­вым, вядо­мым у Расіі на пра­ця­гу наступ­ных ста­годдзяў. Да таго ж мас­коўскія рада­во­ды веда­ю­ць чаты­рох бра­тоў (Васі­ля, Баг­да­на, Андр­эя і Юрыя Дзміт­ры­еві­чаў Друц­кіх), невя­до­мых па кры­ні­цах ВКЛ, якія нібы­та выехалі з ВКЛ пас­ля пара­ж­эн­ня мяця­жу Міхаі­ла Глін­ска­га ў 1508 г. Ю.Вольф палічыў іх прад­стаўні­ка­мі ней­кай асоб­най галі­ны роду Друц­кіх. Аднак больш вера­год­на, што то былі ўнукі Васі­ля Бабі­ча ад яго сына Дзміт­рыя, якія жылі ў Мас­коўс­кай дзяр­жа­ве з сама­га свай­го нара­дж­эн­ня. Пры­пі­сванне ім выез­ду з ВКЛ у 1508 г. – не болей чым гене­а­ла­гіч­ная леген­да. Два іншых сына Бабы, што засталі­ся ў Мас­кве, нашчад­каў не пакі­нулі. Адзін з іх, Сямён, у 1454 г. быў ваяво­дам мас­коўска­га кня­зя Васі­ля Цём­на­га і загі­нуў у бітве з тата­ра­мі на рацэ Аке [41]. Адзна­чым так­са­ма, што ў ліку кня­зёў, якія з’ехалі ў 1508 г. у Мас­к­ву, бела­рус­ка-літоўскія лета­пі­сы пры­га­д­ва­ю­ць кня­зя Іва­на Друц­ка­га (рода­па­чы­наль­ніка Азяр­эц­кіх, адна­го з сыноў Фёда­ра Бабі­ча) і Фёда­ра Фёда­раві­ча Каноп­лю (уну­ка Фёда­ра Бабі­ча). Іх нашчад­кі, аднак, засталі­ся ў ВКЛ.

Род Іва­на Сямё­наві­ча Пуця­ты пра­цяг­нулі яго сыны Міхай­ла, Васіль, Дзміт­рый і Іван Пуця­цічы. З іх у Дзміт­рыя Пуця­ці­ча сыноў не было. Міхай­ла Пуця­ціч меў сына Юрыя, які тыту­ла­ваў­ся кня­зем Шышаўскім, а сын апош­ня­га Васіль (на якім гэтая галі­на згас­ла ў 1546 г.) – кня­зем Тала­чын­скім. Ад Васі­ля Пуця­ці­ча пай­шлі князі Гор­скія, вядо­мыя ў ВКЛ да 18 ст. Адзін з яго сыноў, Юрый, у 1500 г. тра­піў у мас­коўскі палон у бітве на Вяд­ро­шы і ў далей­шым застаў­ся ў Мас­кве, дзе потым слу­жыў і яго сын Дзміт­рый Юр’евіч Друц­кі – кіраўнік аба­ро­ны супра­ць татар на рацэ Угрэ ў 1531 – 1534 гг. Ад Іва­на Іва­наві­ча пай­шлі князі Пуця­цічы ці Пуця­ці­ны, пры­чым у ВКЛ іх лінія пера­сек­ла­ся ўжо ў наступ­ным калене, на пачат­ку 16 ст. Ад яго ж вывод­зіў­ся род кня­зёў Пуця­ці­ных у Расіі. Праў­да, іх рода­па­чы­наль­нік – Мікіта Іва­навіч – у кры­ні­цах ВКЛ не зга­д­ва­ец­ца. Не выклю­ча­на, што ён уво­гу­ле паход­зіў не з кня­зёў Друц­кіх, а з мас­коўска­га баяр­ска­га роду, які так­са­ма меў про­звіш­ча Пуця­ці­ных. Прад­стаўнік гэта­га роду, дзяк Гры­го­рый Мікі­ціч па мянуш­цы Мянь­шой, быў знач­ным мас­коўскім дыпла­ма­там у 1510-я – 1520-я гг., а ў 1530-я — наб­лі­жа­най асо­бай вялі­кай кня­гіні Але­ны Глін­с­кай [42]. Маг­чы­ма, Пётр, Мацвей, Давыд, Васіль і Фёдар Мікі­цічы, якіх мас­коўскія рада­во­ды заліч­ва­ю­ць да кня­зёў Пуця­ці­чаў, на самай спра­ве былі бра­та­мі азна­ча­на­га Гры­го­рыя Мянь­шо­га, а іх нашчад­кі про­ста пры­пі­салі сабе кня­жац­кае паходжанне.

Ад Гры­го­рыя Сямё­наві­ча застаў­ся сын Васіль, нашчад­кі яко­га вядо­мыя як князі Любец­кія (у 16 ста­годдзі пісалі­ся так­са­ма Від­зініц­кі­мі). Гэтая галі­на праіс­на­ва­ла ў Бела­русі і Украіне да кан­ца Рэчы Пас­палітай і мела пра­цяг у часы Расій­с­кай імпе­рыі. Трое іншых сыноў Сямё­на Дзміт­ры­еві­ча не пакі­нулі доў­гат­ры­ва­лых адгалі­на­ван­няў. У Міхаі­ла Бало­ба­на нашчад­каў не было ўво­гу­ле, у Дзміт­рыя Сякі­ры заста­ла­ся толь­кі дач­ка, а род Васі­ля Крас­на­га пера­сёк­ся ў 1516 г. на яго адзі­ным сыне Іване (які пера­жыў свай­го сына Дзмітрыя).

Шмат­лікія галі­ны роду Друц­кіх у ВКЛ кары­сталі­ся адзі­ным гер­бам, вядо­мым як герб “Друцк” (на чырво­ным шчы­це — сяр­эбра­ны меч рука­яц­цю ўга­ру, аба­пал яго – чаты­ры зала­тыя паў­ме­ся­цы). Пра­васлаў­ныя роды не атры­малі поль­скія гер­бы разам з літоўс­кай ары­ста­кра­ты­яй у 1413 г., але мно­гія з іх кары­сталі­ся ста­ра­жыт­ны­мі там­га­па­доб­ны­мі зна­ка­мі, якія фак­тыч­на выкон­валі функ­цыю гер­баў. Яны змяш­чалі­ся на аса­бі­стых пячат­ках, а так­са­ма, нап­эў­на, выка­ры­стоў­валі­ся ў якас­ці клей­наў пры мар­кіроў­цы маё­мас­ці, пазна­ч­эн­ні зямель­ных межаў і інш. Ад гер­баў гэтыя зна­кі адроз­ні­ва­ла тое, што яны не мелі закон­ча­на­га выгля­ду: кож­ны прад­стаўнік роду, як праві­ла, уносіў у баць­коўскі знак пэў­ныя адме­ны, перат­ва­ра­ю­чы яго ў свой аса­бі­сты. Да нас дай­шлі пячат­кі, якія нале­жалі бра­там Іва­ну Бабе, Іва­ну Пуця­це і Васі­лю Крас­на­му. Дзве з іх заха­валі­ся пад­ве­ша­ны­мі да дага­вор­най гра­ма­ты 1431 г., пячат­ка Пуця­ты – адар­ва­най, але, нап­эў­на, ад гэтай жа гра­ма­ты [43]. На іх мож­на ўба­чы­ць рода­выя зна­кі, пра­та­ты­пам якіх, віда­воч­на, пас­лу­жы­ла адна выя­ва, паз­ней вядо­мая як герб “Друцк”. На пячат­ках трох бра­тоў Друц­кіх мы бачым такія вары­я­цыі: у Васі­ля васт­рыё мяча аба­піра­ец­ца на адмыс­ло­вы завіток, у Іва­на Бабы меч заме­не­ны на стра­лу, а ў Пуця­ты меч перат­ва­ры­ў­ся ў крыж, а паў­ме­ся­цы – у S-падоб­ныя лініі, што выход­зя­ць з верх­ня­га кан­ца кры­жа і ата­ча­ю­ць яго з бакоў. Паз­ней гэтыя вары­ян­ты не мелі пра­ця­гу, а герб зама­ца­ваў­ся ў класіч­ным выгляд­зе: меч і чаты­ры паўмесяцы.

Вар­та адзна­чы­ць, што рода­вая эмбле­ма Друц­кіх, вера­год­на, з’яўляецца выні­кам эва­лю­цыі так зва­на­га “трох­зуб­ца” – ста­ра­жыт­на­га зна­ка Руры­каві­чаў. Выры­янт гэта­га зна­ка, які ўжы­ваў­ся ўла­да­ра­мі Друц­ка, меў высо­кі пра­мы цэн­траль­ны зубец і акруг­ла загну­тыя да яго бака­выя. Такі знак, надра­па­ны на шыфер­ным пра­сві­цы, быў знойдзе­ны пры рас­коп­ках Друц­ка­га гарад­зіш­ча [44], а вель­мі падоб­ны на яго – на ган­чар­ный клей­нах ХІІ – ХІІІ стст. з Магілё­ва, што навод­зі­ць на дум­ку аб пры­на­леж­на­сці апош­ня­га ў той час да Друц­ка­га княст­ва [45]. Мож­на мер­ка­ва­ць, што ў пра­ц­э­се змен гэта­га зна­ка цэн­траль­ны зубец, дапоў­не­ны пера­кры­жа­ван­нем, перат­ва­ры­ў­ся ў меч, а закруг­ле­ныя бака­выя, адар­ваў­шы­ся ад яго – у дзве пары паўмесяцаў.Родавыя вот­чы­ны і іх лёс

Род кня­зёў Друц­кіх у 15 ста­годдзі быў не толь­кі адным з най­больш палітыч­на ўплы­во­вых, але і вало­даў вялікі­мі зямель­ны­мі маёнт­ка­мі. Боль­шас­ць з іх неў­за­ба­ве раз­д­раб­ніла­ся паміж шмат­лікі­мі нашчад­ка­мі, што было абу­моў­ле­на асаб­лі­вас­ця­мі ста­ра­жыт­на­га спад­чын­на­га пра­ва ВКЛ. Баць­коўскія вот­чы­ны пад­ля­галі роў­на­му пад­зе­лу паміж усі­мі сына­мі. Дач­кам заста­ваў­ся толь­кі гра­шо­вы пасаг, але ў выпад­ках, калі сыноў не было, маён­так такім жа чынам пера­ход­зіў да дачок. Да сяр­эд­зі­ны 16 ст. улас­нік не мог адволь­на завяш­ча­ць, дары­ць аль­бо пра­да­ва­ць рода­выя маёнт­кі (тыя, якія сам ён атры­маў у спад­чы­ну). З такіх вот­чын не менш чым дзве трэці павін­ны былі дастац­ца дзе­цям, а пры іх адсут­на­сці – больш адда­ле­ным родзі­чам па муж­чын­с­кай лініі. Трэцяя част­ка маг­ла быць адчу­жа­на, але, як праві­ла, на кары­с­ць жон­кі, яе родзі­чаў аль­бо дзя­цей ад інша­га шлюбу.

Звест­кі аб феадаль­ных сяд­зі­бах (“два­рах”) кня­зёў Друц­кіх ста­но­вяц­ца маса­вы­мі ў 16 ста­годдзі, калі іх род ужо моц­на раз­галі­на­ваў­ся, а част­ка маёнт­каў перай­ш­ла да іншых родаў. Аднак на пад­ста­ве гэтых зве­стак мож­на больш-менш даклад­на вызна­чы­ць склад вот­чын рода­па­чы­наль­нікаў. Най­больш поў­ныя звест­кі тычац­ца зем­леўла­дан­ня нашчад­каў Іва­на Пуця­ты – кня­зёў Гор­скіх і Шышаўскіх (Тала­чын­скіх). Яны група­валі­ся ў трох абша­рах – непа­ср­эд­на ў ваколі­цах Друц­ка (Тала­чын, Дуда­ко­вічы, Бур­неўка, Гар­ба­чо­ва, Ара­ва, Рад­ча, Ста­ра­сел­ле, Лагоўш­чы­на і інш.), за Дня­пром — у вяр­хоўях рэк Проні і Басі (Басея, Горы, Гор­кі, Шыша­ва, Чуры­ла­ва, Юрка­ва) [46], а так­са­ма на левым бера­зе Бяр­эзі­ны (Зар­эм­цы, Белі­ча­ны, Чар­невічы). Апош­ні з гэтых абша­раў (на тэры­то­рыі сучас­на­га Чэрвень­ска­га раё­на) у 1505 г. быў завеш­ча­ны сынам Іва­на Пуця­ты Дзміт­ры­ем, які не меў нашчад­каў, адна­му з буй­ней­шых пра­васлаў­ных цэн­траў ВКЛ – Кіе­ва-Пяч­эрска­му мана­сты­ру [47].

Дар­эчы, ула­дан­ні кня­зёў літоўска­га паход­жан­ня Яман­таві­чаў-Пад­бяр­эз­кіх, што перай­шлі да іх пас­ля зга­сан­ня ней­кай галі­ны кня­зёў Друц­кіх, мелі такую ж струк­ту­ру: у 1541 – 42 гг. яны ўклю­чалі, апра­ча Бач­эй­ка­ва ў Полац­кай зям­лі, маён­так Пад­бяр­эз­зе (з “пры­сёл­ка­мі” Пера­ва­лоч­ня, Аст­ра­шап­кі, Баша­ро­ва, Палю­да­ва) паб­лі­зу Друц­ка, а так­са­ма част­кі волас­ці Басея за Дня­пром і Зар­эм­цаў (з сусед­ні­мі Лага­мі) за Бяр­эзі­най. Яман­таві­чам нале­жа­ла так­са­ма част­ка “дан­нікаў на Груш­цы” (паз­ней­шая Груш­ка-Гапо­наўская, сучас­ныя Гапо­навічы Круп­ска­га раё­на) і ў Ель­ня­нах (на сты­ку Круп­ска­га і Тала­чын­ска­га раё­наў) [48]. На жаль, кры­ні­цы не даз­ва­ля­ю­ць даклад­на пра­са­чы­ць, якім чынам гэтыя шмат­кі Друц­ка­га княст­ва тра­пілі да Ямантавічаў.

Нашчад­кі Іва­на Бабы вало­далі зем­ля­мі, што пры­ля­галі да Друц­ка з поўна­чы і паў­ноч­на­га захаду. Там зна­ход­зілі­ся два­ры Азер­цы (рода­вае гняз­до Друц­кіх-Азяр­эц­кіх) і Саколі­на (ула­данне Друц­кіх-Сакалін­скіх). Сярод маёнт­каў кня­зёў Азяр­эц­кіх у Мет­ры­цы ВКЛ пры­га­д­ва­ец­ца так­са­ма Новае Сяло побач з Азер­ца­мі, а іх родзічы князі Кано­плі вало­далі сусед­ні­мі Кана­пель­чы­ца­мі. Кня­зям Сакалін­скім нале­жа­ла сяло Вало­са­ва ля выто­каў ракі Бобр, а сусед­ні маён­так Рыдам­ля ў верх­нім цяч­эн­ні ракі Усвей­кі чацве­ра сыноў Фёда­ра Бабі­ча ў сяр­эд­зіне 15 ст. пада­ра­валі Чар­эй­с­ка­му мана­сты­ру [49]. Усе азна­ча­ныя паселіш­чы, віда­воч­на, зай­малі суц­эль­ны зямель­ны абшар, які некалі нале­жаў Іва­ну Бабе, а затым яго сыну Фёда­ру. Апра­ча таго, іх нашчад­кам сумес­на нале­жалі част­кі больш адда­ле­на­га маёнт­ка Груш­ка (сучас­ная Ігруш­ка ў Круп­скім раёне), сумеж­ныя з аднай­мен­ным маёнт­кам Пад­бяр­эз­кіх. Унук Фёда­ра Бабі­ча Іван Сямё­навіч Сакалін­скі нед­зе ў пер­шай чвэр­ці 16 ст. завяш­чаў сваю долю “дан­нікаў на Груш­цы” Кіе­ва-Пяч­эрска­му мана­сты­ру. Іншыя суўла­даль­нікі, аднак, не вель­мі паваж­лі­ва ставілі­ся да яго волі і раз-пораз спы­ня­лі выпла­ту мана­стыр­скай дані­ны. Да нас дай­шлі дзве судо­выя пас­та­но­вы, выклі­ка­ныя скар­га­мі мана­сты­ра. Адна з пас­та­ноў у 1524 г. заба­ра­ня­ла ўсту­пац­ца ў мана­стыр­скую дані­ну бра­там Іва­на Сакалін­ска­га, дру­гая ў 1530 г. – Кан­стан­ці­ну Фёда­раві­чу Кано­плі [50]. Падоб­ная ж гісто­рыя адбы­ва­ла­ся з маёнт­кам Ста­рын­кі (мес­ца­з­на­ход­жанне не высвет­ле­на), част­кі яко­га былі пада­ра­ва­ны таму ж мана­сты­ру Іва­нам Сакалін­скім і Львом Фёда­раві­чам Каноп­ляй, але іншыя князі Сакалін­скія захо­валі пра­вы на яго [51].

Сыну Іва­на Бабы Васі­лю да яго ад’езду ў Мас­к­ву нале­жаў маён­так Сян­но (сучас­ны рай­ц­энтр). Паколь­кі ў рэе­ст­ры надан­няў Казі­мі­ра ён звяз­ва­ец­ца не з Друц­кам, а з вяліка­кня­жац­кі­мі маёнт­ка­мі Орша і Аболь­цы, мож­на мер­ка­ва­ць, што Сян­но не нале­жа­ла да ста­ра­жыт­ных вот­чын Іва­на Бабы, а было аса­бістай выслу­гай яго сына. Такім жа чынам інша­му сыну, Фёда­ру Бабі­чу (“Баби­чу Мень­шо­му”) былі пры вілен­скім ваявод­зе Гаштаўту ў шосты індыкт (1443 ці 1458 г.) пера­дад­зе­ны ней­кія маёнт­кі, якія раней тры­маў Міхаіл Яман­тавіч [52].

Яшчэ адна­му сыну Іва­на Бабы, Кан­стан­ці­ну, нале­жаў маён­так Прых­а­бы ў вяр­хоўях ракі Адроў, ад яко­га яго нашчад­кі пісалі­ся кня­зя­мі Прых­аб­скі­мі. Сярод спад­чы­ны Прых­аб­скіх паз­ней (ужо пас­ля зга­сан­ня муж­чын­с­кай галі­ны роду) пры­га­д­ва­юц­ца Сялец, Мош­ка­ва і Лама­чын на левым бера­зе таго ж Адро­ва, Куцей­на на Дня­п­ры ля самай Оршы, а так­са­ма Обаль і Госмір у Віцеб­скім паве­це [53]. Не выклю­ча­на, што нека­то­рыя з гэтых маёнт­каў не ўва­х­од­зілі ў пер­ша­па­чат­ко­вую спад­чы­ну Кан­стан­ці­на Бабі­ча, а былі набы­ты ім ці яго нашчад­ка­мі паз­ней. Аднак пра іх даў­нюю пры­на­леж­на­сць да Друц­ка­га княст­ва ўскос­на свед­чы­ць тое, что ў інвен­та­ры 1562 г. гэтыя абша­ры пазна­ча­ны як нале­жа­чыя да маёнт­ка Мош­ка­ва [54]. Ёсць шэраг дока­заў таго, што гэты маён­так у сваю чар­гу нале­жаў да Друц­ка не паз­ней 1430-х гг. Прыклад­на на пачат­ку 1480-х гг. пры­га­д­ва­ец­ца ней­кая кня­гі­ня Фёда­ра­ва Мош­каўская, якой нале­жалі зем­лі паміж Люба­шан­скім ста­ро­ствам, ула­дан­ня­мі ўда­вы кня­зя Міт­кі Зуб­равіц­ка­га і ўда­вы пана Іва­на Хад­кеві­ча. Ю. Вольф лічы­ць, што яе спад­чын­ні­ца­мі былі Баг­да­на, жон­ка кня­зя Міха­ла Кама­рыц­ка­га, і Ган­на, жон­ка кня­зя Міха­ла Жыж­эм­ска­га, якія састу­пілі пану Аль­бр­эхту Гаштаўту свой маён­так Кама­ры­чы (у сён­няш­нім Быхаўскім раёне, неда­лё­ка ад Нова­га Быха­ва) [55]. Пры гэтым адзін з дар­чых запі­саў Ган­ны Жыж­эм­скай, склад­зе­ны каля 1531 г. у Мош­ка­ве (што свед­чы­ць пра пры­на­леж­на­сць ёй і гэта­га паселіш­ча) пры­га­д­вае так­са­ма “части спад­ку в добрах Одруц­ких” [56]. Зна­чы­ць, Друцк, Мош­ка­ва і Кама­ры­чы некалі ўтва­ралі адзін з удзе­лаў, на якія пад­зя­ля­ла­ся Друц­кае княства.

Вель­мі падоб­ную струк­ту­ру мелі і ўла­дан­ні кня­зя Дзміт­рыя Сякі­ры Зуб­равіц­ка­га. У яго завяш­чан­ні на кары­с­ць жон­кі і дзя­цей пры­га­д­ва­юц­ца два­ры Зуб­р­э­вічы і Хімы (на пра­вым бера­зе Дня­п­ра, паміж Друц­кам і Оршай), а так­са­ма адда­ле­ныя Быхаў (паз­ней­шы Новы Быхаў), Добас­на (у сучас­ным Кіраўскім раёне) і дан­нікі ў Тур­цы (сярод зем­ляў тага­час­най Свіслац­кай волас­ці, зараз у Клі­чаўскім раёне). З выш­эйз­га­да­най спад­чы­ны кня­гіні Мош­каўс­кай Кама­ры­чы сапраў­ды непа­ср­эд­на межа­валі з Новым Быха­вам, тага­час­ным ула­дан­нем уда­вы кня­зя Зуб­равіц­ка­га. Што да зямель, памеж­ных з ула­дан­ня­мі Іва­на­вай Хад­кеві­ча­вай і Люба­шан­скім ста­ро­ствам, то імі мусі­ла быць ней­кая част­ка буй­но­га маёнт­ка Ста­ры Быхаў, абшар яко­га сягаў на захад­зе за раку Дру­ць, да ўсход­няй част­кі Клі­чаўска­га раё­на, дзе суты­каў­ся з Люба­шан­скім ста­ро­ствам. Не выклю­ча­на, што ўла­дан­ні Іва­на Хад­кеві­ча ў Ста­рым Быха­ве (паз­ней гэта была адна з галоў­ных вот­чын яго нашчад­каў) так­са­ма спяр­ша нале­жалі да ней­кай згаслай галі­ны Друцкіх.

Дач­ка Дзміт­рыя Сякі­ры Мары­на, на якую з пры­чы­ны адсут­на­сці сыноў перай­шлі ўсе яго маёнт­кі, вый­ш­ла за кня­зя Сямё­на Сямё­наві­ча Траб­ска­га з роду кня­зёў Галь­шан­скіх. Пера­жы­ў­шы мужа і адзі­ную дач­ку (жон­ку літоўска­га пана Мар­ці­на Гаштаўта), яна ў 1496 г. завяш­ча­ла свае вот­чы­ны ўну­ку – Аль­бр­эхту Мар­ці­наві­чу Гаштаўту [57] (таму сама­му, які паз­ней прыд­баў сумеж­ныя Кама­ры­чы з удзе­лам у Друц­ку). Дар­эчы, яму ж нале­жа­ла і част­ка Ста­ра­га Быха­ва (у пры­ват­на­сці, сяло Алень ля мяжы сучас­на­га Магілёўска­га раё­на з Быхаўскім), з-за якой яго сын Станіслаў у 1541 г. меў спра­ву з Аляк­сандрам Іва­наві­чам Хад­кеві­чам [58]. Вера­год­на, гэта была якраз тая спад­чы­на кня­гіні Мош­каўс­кай ля мяжы Люба­шан­с­кай волас­ці, што перай­ш­ла ад яе дзя­цей да Гаштаўта.

З паз­ней­шых пад­зей выні­кае, што част­ка Быха­ва і Мош­ка­ва ўва­х­од­зі­ла так­са­ма ва ўдзел Васі­ля Крас­на­га. Лёс гэта­га ўдзе­ла, перай­шоў­ша­га да яго сына Іва­на, у далей­шым быў даволі заблы­та­ным. У 1516 г., неза­доў­га да сва­ёй смер­ці, князь Іван Васі­льевіч Крас­ны запі­саў сва­ёй дру­гой жон­цы Марыне Іва­наўне (з роду кня­зёў Яўну­цеві­чаў-Заслаўскіх) трэц­юю част­ку сваіх вот­чын, якой ён мог адволь­на рас­па­ра­джац­ца. У гэтую част­ку ўвай­шлі Бобр і Сака­лавічы з дан­ні­ка­мі на рацэ Бобр (у сучас­ным Круп­скім раёне), а так­са­ма ней­кі двор Неда­хо­даў [59]. Пад апош­нім, нап­эў­на, трэ­ба разу­ме­ць част­ку ста­ра­жыт­най волас­ці Худа­ва, якая пры­га­д­ва­ец­ца яшчэ ў запі­се Друц­ка­га еван­гел­ля. Цэнтр яе змяш­чаў­ся на бера­зе Худаўска­га возе­ра, на поўна­чы сучас­на­га Круп­ска­га раё­на. Паколь­кі Іван Крас­ны не пакі­нуў пра­мых нашчад­каў, астат­нія дзве трэці яго вот­чын былі пад­зе­ле­ны паміж іншы­мі галі­на­мі роду Друц­кіх і нават іх родзі­ча­мі па жано­чай лініі. Як мож­на мер­ка­ва­ць, сяст­ра Іва­на была жон­кай полац­ка­га баяры­на Баг­да­на Быст­р­эй­ска­га. Сын апош­ня­га Яцка Баг­да­навіч у 1542 г. пры­га­д­ваў “спа­док по деду Васи­лю Крас­ном”, які пры­паў на яго пас­ля маці. У гэтую спад­чы­ну ўва­х­од­зілі маёнт­кі Быхаў і Мош­ка­ва (даклад­ней – част­кі ў іх) [60].

Част­ку спад­чы­ны кня­зёў Крас­ных атры­малі праў­нукі Іва­на Пуця­ты – князі Гор­скія і Васіль Тала­чын­скі. У 1541 Іван Іва­навіч Гор­скі папра­каў свай­го стры­еч­на­га бра­та Фёда­ра Дзміт­ры­еві­ча Гор­ска­га ў тым, што той не пры­мае ўдзе­лу ў пра­ц­э­се з кня­зем Тала­чын­скім за спад­чы­ну Іва­на Крас­на­га. У 1547 г. уда­ва памёр­ша­га крыху раней Васі­ля Тала­чын­ска­га Марыя (з кня­зёў Заслаўскіх) абві­на­ва­ч­ва­ла Іва­на Рама­наві­ча Від­зініц­ка­га (які быў праў­ну­кам інша­га бра­та Васі­ля Крас­на­га — Гры­го­рыя Сямё­наві­ча) ў кры­ў­дах у сумес­ным маёнт­ку Худа­ва [61]. У 1551 г. сёст­ры Васі­ля Тала­чын­ска­га суд­зілі­ся з яго ўда­вой за маёнт­кі і пры­га­д­валі, апра­ча інша­га, “спа­док Васи­льев­ский у Друц­ку в зам­ке и месте, и в селе теж Коха­но­ве и в Худо­ве” [62]. Такім чынам, гэтая част­ка спад­чы­ны ўклю­ча­ла, апра­ча Худаўс­кай волас­ці, маён­так Коха­на­ва паміж Друц­кам і Оршай. У ім так­са­ма была доля кня­зёў Любец­кіх (Від­зініц­кіх). Калі ўда­ва Васі­ля Тала­чын­ска­га вый­ш­ла дру­гім шлю­бам за пана Іва­на Гар­на­стая і пера­да­ла пасын­кам Іва­ну, Гаўры­ле і Аста­фію Іва­наві­чам Гар­на­ста­ям свае пра­вы на муж­ні­ну спад­чы­ну, у 1562 г. князь Іван Рама­навіч (на гэты раз ён высту­пае пад про­звіш­чам Любец­кі) абві­на­ва­ціў іх у захопе маёнт­ка Коха­на­ва, пало­ву яко­га ён меў “по смер­ти деда его кня­зя Ива­на Васи­лье­ви­ча Крас­но­го” [63].

Іншая част­ка гэтай калек­ты­ў­най спад­чы­ны даста­ла­ся кня­зю Андр­эю Іва­наві­чу Азяр­эц­ка­му (уну­ку Фёда­ра Бабі­ча) і бра­там выш­эйз­га­да­на­га Іва­на Рама­наві­ча. Пэў­ны час набы­тая спад­чы­на заста­ва­ла­ся нераз­ме­жа­ва­най паміж імі, што пры­вя­ло ў 1546 г. да кан­флік­ту паміж Андр­эем Азяр­эц­кім і Дзміт­ры­ем Рама­наві­чам Від­зініц­кім [64]. Андр­эй скард­зіў­ся, што пад­да­ныя Дзміт­рыя з маёнт­каў Худа­ва і Дакучын чыня­ць кры­ў­ды яго маёнт­кам Худа­ва і Пера­се­ка (усе ў сучас­ным Круп­скім раёне). У спра­ве пры­га­д­валі­ся так­са­ма ней­кія зем­лі Арцё­маўская і Кары­лаўская” (мес­ца­з­на­ход­жанне іх невя­до­мае). Андр­эй Азяр­эц­кі сцвяр­джаў, што “тыи зем­ли Арте­мов­ская и Кори­лов­ская спад­ком мне при­шли з делу по кня­зи Васи­льи Крас­ном, а Пере­сец­кая и Худов­ская – по деду моем по кня­зи Бабе в одде­ле при­шла”. На спра­ве, віда­воч­на, было наа­д­ва­рот – смпад­чы­ну Васі­ля Крас­на­га скла­далі якраз Пера­се­ка і Худа­ва. Прад­стаўнік кня­зя Дзміт­рыя сцвяр­джаў, што спр­эч­ныя зем­лі ў Худа­ве заста­юц­ца нераз­ме­жа­ва­ны­мі, а ў асоб­ныя зем­лі Кары­лаўскую і Арцё­маўскую яго пад­да­ныя не ўсту­па­ю­ць. Нераз­ме­жа­ва­на­сць свед­чы­ць пра агуль­нае паход­жанне Худаўс­кай вод­чы­ны, раней нала­жаў­шай Васі­лю Крас­на­му (і яго сыну). Паз­ней доля Дзміт­рыя Від­зініц­ка­га перай­ш­ла ў спад­чы­ну да яго пасын­ка, кня­зя Гры­го­рыя Сен­ска­га, а доля Іва­на Азяр­эц­ка­га – да трох яго сыноў. У 1562 г. адзін з іх, Баг­дан Андр­эявіч Азяр­эц­кі, састу­піў сваю част­ку спад­чын­ні­кам кня­зя Сен­ска­га, панам Кор­са­кам. Пры гэтым пры­га­д­ва­юц­ца сёлы, што адно­сілі­ся да гэтай част­кі маёнт­ка Худа­ва: Калод­ні­ца, Пад­шый­ка, Хаты­нічы і Пера­се­ка (усе ў ваколі­цах возе­ра Сяля­ва), а так­са­ма Кры­вая і Мана­стыр­цы, змеш­ча­ныя ў ваколі­цах Друц­ка [65].

Да маёнт­ка Бобр, пада­ра­ва­на­га Іва­нам Крас­ным жон­цы, так­са­ма адно­сілі­ся пад­да­ныя ў двух сёлах паб­лі­зу Друц­ка – Пань­каві­чах і Мана­сты­ро­ві­чах, а так­са­ма “зям­ля на Ара­ве”. Яны пры­га­д­ва­юц­ца ў больш познім інвен­та­ры гэта­га маёнт­ка, склад­зе­ным у 1573 г. [66]. Лёс Баб­ра пас­ля смер­ці кня­зя Іва­на і яго жон­кі даклад­на не пра­соч­ва­ец­ца, але ў 1559 г. гэтае паселіш­ча пры­га­д­ва­ец­ца, як нале­жа­чае да маёнт­ка Шклоў паноў Хад­кеві­чаў [67]. Таму не выклю­ча­на, што і сам абшар Шклоўска­га маёнт­ка на бера­зе Дня­п­ра пер­ша­па­чат­ко­ва нале­жаў кня­зям Друц­кім. Упер­шы­ню ён пры­га­д­ва­ец­ца ў кры­ні­цах, зда­ец­ца, у 1527 г., калі яго ўлас­ні­кам быў Аль­бр­эхт Гаштаўт [68]. Як тра­піў да яго Шклоў – невя­до­ма, але ў склад гэта­га маёнт­ка ў больш познія часы ўва­х­од­зілі коліш­нія сяд­зі­бы Дзміт­рыя Сякі­ры – Зуб­р­э­вічы і Хімы. Маг­чы­ма, Шклоўскі замак быў засна­ва­ны самім А. Гаштаўтам на зем­лях, атры­ма­ных у спад­чы­ну ад баб­кі (дач­кі Дзміт­рыя Сякі­ры) аль­бо далу­ча­ных са скла­ду спад­чы­ны кня­зёў Крас­ных разам з Бабром.

Падоб­на таму, як ула­дан­ні кня­зёў Пад­бяр­эз­кіх зна­ход­зілі­ся побач з вот­чы­на­мі нашчад­каў Іва­на Пуця­ты, а кня­зёў Мош­каўскіх – з вот­чы­на­мі Прых­аб­скіх і Дзміт­рыя Зуб­равіц­ка­га, ула­дан­ні інша­га прыш­ла­га рода – кня­зёў Адзін­ц­э­ві­чаў – у асноў­ным паўта­ралі струк­ту­ру спад­чы­ны Васі­ля Крас­на­га. Гэты род набыў част­ку Друц­ка­га княст­ва вель­мі рана. На пачат­ку 1430-х гг. адзін яго прад­стаўнік – Аляк­сандр Андр­эявіч Адзін­ц­э­віч – пісаў­ся кня­зем Рэпу­хаўскім ад маёнт­ка Рэпу­хаў на пра­вым бера­зе ракі Адроў (Аршан­скі раён). Пас­ля пара­ж­эн­ня Сві­дры­гай­лы, прых­іль­ні­кам яко­га ён быў, князь Рэпу­хаўскі з’ехаў у Мас­к­ву. Яго ўла­дан­ні Жыгі­монт Кей­с­ту­тавіч аддаў літоўс­ка­му пану Юшке Гой­ца­ві­чу. У 1481 г. уда­ва апош­ня­га, Ган­на з роду Даў­гір­даў, пада­ра­ва­ла “выслу­гу” пана Юшкі свай­му дру­го­му мужу – Іва­ну Ілліні­чу. Пры гэтым пры­га­д­ва­юц­ца нале­жа­чыя да Рэпу­ха­ва паселіш­чы, сярод якіх Воў­кавічы зна­ход­зілі­ся неда­лё­ка ад Друц­ка, а дан­нікі Шыр­невічы – на рацэ Бобр (на поўд­зень ад сучас­на­га раё­ц­эн­тра Круп­кі) [69]. Брат Аляк­сандра, Фёдар Адзін­ц­э­віч, застаў­ся ў ВКЛ і ў 1440-я гг., як пры­га­д­ва­ла­ся выш­эй, часо­ва атры­маў маён­так Прых­а­бы (паз­ней вер­ну­ты Кан­стан­ці­ну Бабі­чу). Адзін з яго сыноў, Дзміт­рый, тыту­ла­ваў­ся кня­зем Галь­цоўскім ад маёнт­ка Галь­цо­ва побач з Рэпу­ха­вам. Да гэтай вот­чы­ны ў 1510 г. адно­сілі­ся Кры­вая ля Друц­ка (іншая част­ка гэта­га ж паселіш­ча, нага­да­ем, адно­сіла­ся да спад­чы­ны кня­зёў Крас­ных у Худа­ве), а так­са­ма двор у самым Друц­ку і маён­так Шый­ка (Шэй­ка, зараз у Круп­скім раёне), які быў ато­ча­ны абша­ра­мі маёнт­каў Груш­ка, Худа­ва, Бобр (вот­чы­ны Крас­ных) і выш­эйз­га­да­ных Шыр­неві­чаў [70]. Брат Дзміт­рыя Галь­цоўска­га Іван вало­даў маёнт­кам Баг­ры­на­ва побач з Воў­каві­ча­мі, які перай­шоў потым да яго сыноў [71].

Нам заста­ло­ся рас­па­вес­ці пра тую част­ку друц­кіх ула­дан­няў, якая з сама­га пачат­ку нале­жа­ла нашчад­кам Гры­го­рыя Сямё­наві­ча – кня­зям Від­зініц­кім. Сяд­зі­бай, ад якой паход­зі­ць іх про­звіч­ша, быў маён­так Від­зінічы (Відунічы) на поўнач ад Друц­ка. Апра­ча таго, ім нале­жаў маён­так Зага­роддзе на паў­ноч­ны захад ад Друц­ка [72]. У 1562 г. пры­га­д­ва­юц­ца паселіш­чы, што “пры­слу­халі” да яго: сусед­нія Гасты­нічы, Коца­вічы, Лоў­не­ва, Мура­ванічы, Лаўры­нічы, а так­са­ма больш адда­ле­ны Кія­вец ля верх­ня­га цяч­эн­ня ракі Бобр [73]. Паколь­кі за іх князь Іван Рама­навіч Любец­кі суд­зіў­ся з пана­мі Гар­на­ста­я­мі – на той час ула­даль­ні­ка­мі спад­чы­ны Васі­ля Тала­чын­ска­га, мож­на мер­ка­ва­ць, што зем­лі Зага­роддзя зна­ход­зілі­ся сумес­на ці церас­па­лос­на з зем­ля­мі маёнт­ка Талачын.

Калі аба­гуль­ні­ць усё ска­за­нае выш­эй, то атрым­лі­ва­ец­ца, што пер­ша­па­чат­ко­выя вот­чы­ны кня­зёў Друц­кіх (нале­жаў­шыя ім, пры­нам­сі, у часы Вітаўта) не ўтва­ралі суц­эль­на­га абша­ру, а рас­па­далі­ся на некаль­кі асоб­ных кавал­каў. Адзін з іх пры­ля­гаў непа­ср­эд­на да Друц­ка і цяг­нуў­ся адтуль да волас­ці Худа­ва на захад­зе і да ўзбяр­эж­жа Дня­п­ра (крыху ніж­эй Оршы) на ўсход­зе. За Дня­пром зна­ход­зіў­ся іншы, амаль такі ж па паме­рах кава­лак – волас­ці Басея і Горы. Аднак паміж імі, на левым бера­зе Дня­п­ра, укліні­ва­ла­ся тэры­то­рыя маёнт­ка Копысь, які пры Вітаў­це быў вяліка­кня­жац­кай уласна­сцю [74]. Трэці вялікі абшар друц­кіх ула­дан­няў зна­ход­зіў­ся даволі далё­ка на поўд­зень – вакол Ста­ро­га і Нова­га Быха­ва, Добас­ны і паміж імі – аба­пал ніж­няй Дру­ці. Ён аддзя­ляў­ся ад ваколіц Друц­ка зем­ля­мі маёнт­каў Цяце­рын і Галоўчын, якія нале­жалі мсціслаўскім кня­зям Сямё­ну-Лугве­ню Аль­гер­даві­чу (вало­даў Мсці­сла­вам з 1390 па 1431 г.) і яго сыну Юрыю [75], а так­са­ма вялі­кай Магілёўс­кай волас­цю, якая ў 1390-я гг. нале­жа­ла жон­цы Ягай­лы кара­ле­ве Ядзві­зе [76], а потым была вяліка­кня­жац­кай уласна­сцю [77]. Астат­нія вот­чы­ны Друц­кіх былі невя­лікі­мі анкла­ва­мі сярод дзяр­жаў­ных валас­цей: Тур­эц – у Свіслац­кай, Зар­эм­цы – у Бары­саўс­кай, Обаль і Госмір – у Віцеб­скім паве­це. Такая церас­па­лосі­ца маг­ла ўтва­рыц­ца два­я­кім чынам. З адна­го боку, кнзяі Друц­кія, нап­эў­на, ужо ў 14 – пачат­ку 15 ста­годдзя атрым­лі­валі ад вялікіх кня­зёў новыя пажа­ла­вані (у пры­ват­на­сці – Горы і Басею, якія здаў­на адно­сілі­ся да Сма­лен­ска­га княст­ва [78]). З дру­го­га боку, част­ка ста­ра­даўніх вот­чын, нале­жаў­шых да Друц­ка з 12 – 13 ста­годдзяў, паз­ней была стра­ча­на імі (так маг­ло адбыц­ца, напрыклад, з Магілё­вам і Цяцерынам).

Агуль­ная плош­ча ўла­дан­няў кня­зёў Друц­кіх пры Вітаў­це скла­да­ла, па нашых пад­лі­ках, каля 7,5 тыс. кв. км – амаль столь­кі ж, як і мно­гія з удзель­ных княст­ваў Геды­мі­наві­чаў. Адзі­нае, што кож­нае з такіх княст­ваў звы­чай­на нале­жа­ла адной асо­бе, а ўла­дан­ні Друц­кіх даволі рана пас­пы­талі драб­ленне, якое з кож­ным пака­лен­нем усё паг­лыб­ля­ла­ся. Новыя маёнт­кі, атры­ма­ныя асоб­ны­мі прад­стаўні­ка­мі роду ў 15 – 16 ста­годдзях, былі параў­наль­на невя­лікі­мі і не маглі пера­ва­жы­ць стра­ту тых вот­чын, якія пера­ход­зілі ў чужыя рукі ў выніку зга­сан­ня асоб­ных галін. Так, ужо ў 15 ста­годдзі ўсе маёнт­кі Дзміт­рыя Зуб­равіц­ка­га перай­шлі да яго ўну­ка па жано­чай лініі – пана Мар­ці­на Гаштаўта. Тады ж іншыя част­кі вот­чын ней­кім чынам апы­нулі­ся ў руках кня­зёў Мош­каўскіх (Кама­рыц­кіх) і паноў Хад­кеві­чаў, кня­зёў Адзін­ц­э­ві­чаў, кня­зёў Яман­таві­чаў-Пад­бяр­эз­кіх. На пачат­кеу 16 ста­годдзя са скла­ду вот­чын кня­зёў Друц­кіх-Крас­ных у чужыя рукі ады­шоў Бобр (а маг­чы­ма – і Шклоў). Тое ж адбы­ло­ся з маёнт­ка­мі згас­лых кня­зёў Прых­аб­скіх. У сяр­эд­зіне 16 ста­годдзя абарва­ла­ся галі­на Друц­кіх-Каноп­ляў, ула­дан­ні якой дасталі­ся мужу кня­зёў­ны Баг­да­ны Кан­стан­ці­наў­ны – Іва­ну Сапе­гу. Тады ж боль­шас­ць маёнт­каў Васі­ля Друц­ка­га-Тала­чын­ска­га (у тым ліку і атры­ма­ных ім у спад­чы­ну пас­ля дзе­да­ва бра­та Дзміт­рыя Пуця­ці­ча) перай­ш­ла да паноў Гарнастаяў.

Вынікі гэта­га пра­ц­э­су фік­суе інвен­тар Друц­ка­га зам­ка, склад­зе­ны каля 1560 г. [81]. Ён апі­свае част­кі зам­ка­вых ума­ца­ван­няў (вежы і гарод­ні), пад­т­ры­манне якіх было ўсклад­зе­на на пад­да­ных з пэў­ных частак коліш­ня­га Друц­ка­га княст­ва. Пачы­на­ец­ца апі­санне з “вежы нара­жо­най Дуда­коўс­кай з кня­зя­мі Гор­скі­мі”, побач якой ішлі “гарод­ні тры кня­зёў Гор­скіх, а част­ка дуда­коўская гарод­ні тры, і дом каля той вежы дуда­коўскі». Гэта азна­чае, што за ўтры­манне гэтай вежы, гарод­няў і хаты, глу­хая сця­на якой ўяў­ля­ла сабой пра­цяг гарад­ской сця­ны, былі адказ­ны­мі нашчад­кі Васі­ля Пуця­ці­ча. З іх на той час жылі яго праў­нукі, Гры­го­рый і Абрам Фёда­равічы Друц­кія-Гор­скія, якім нале­жалі маёнт­кі Бур­неўка і Ара­ва. Стры­еч­ныя бра­ты іх баць­кі, князі Улад­зі­мір, Фёдар і Іван Іва­навічы Дуда­коўскія, памёр­лі неза­доў­га да таго. На момант скла­дан­ня інвен­та­ра іх спад­чы­на (маёнт­кі Дуда­ко­вічы і Гар­ба­чо­ва) зна­ход­зіла­ся ў руках дзя­цей іх сяст­ры Аўдоц­ці – Васі­ля і Пят­ра Баг­да­наві­чаў Хра­б­то­ві­чаў – разам са шва­грам апош­ніх Ані­ке­ям Гар­на­ста­ем (жана­тым з дач­кой Аўдоцці).

З дру­го­га боку ад Дуда­коўс­кай зга­д­ва­юц­ца част­кі кня­зя Баг­да­на Андр­эяві­ча Азяр­эц­ка­га (апош­ня­му нале­жалі Азер­цы, Нава­сёл­кі і част­ка спад­чы­ны кня­зёў Крас­ных у Худа­ве і Пера­се­цы). Далей ішла “част­ка яго мілас­ці пана ста­ро­сты камень­ска­га — гаро­дзен два­дца­ць адна і вежа, а з дру­го­га боку той вежы той жа част­кі гарод­ня адна”. Гэта была коліш­няя “зона адказ­на­сці” кня­зя Васі­ля Тала­чын­ска­га за маён­так Ста­ра­сел­ле, які зараз зна­ход­зіў­ся ў руках Гаўры­лы Іва­наві­ча Гар­на­стая, ста­ро­сты камя­нец­ка­га, і яго бра­тоў. Затым вызна­ча­на “част­ка круг­лян­ская гарод­ні дзве”. Яна адно­сіла­ся да маёнт­ка Круг­лае (сучас­ны рай­ц­энтр), нале­жа­ча­га на той момант дач­ке кня­зя Льва Палубін­ска­га Марыне і яе мужу, Іва­ну Коп­цю. Адказ­на­сць улас­нікаў Кругла­га за дзве гарод­ні Друц­ка­га зам­ка свед­чы­ць пра тое, што гэты маён­так так­са­ма калісь­ці нале­жаў да Друц­ка­га княст­ва. Аднак калі ён вылучы­ў­ся з яго – даклад­на невя­до­ма, бо пер­шая згад­ка пад 1524 г. фік­суе яго ўжо ў руках кня­зёў Палубін­скіх, да якіх пас­ля кня­зёў Мсціслаўскіх перай­шоў і сусед­ні Цяце­рын [82].

За круг­лян­скай ішлі “част­кі варан­ц­эўс­кае гаро­дзен шэс­ць”. Яны былі зама­ца­ва­ны за маёнт­кам Варан­ц­э­вічы неда­лё­ка ад Друц­ка, які здаў­на нале­жаў сынам Іва­на Пуця­ты. Аднак пры вялікім кня­зе Аляк­сан­дры (1492 – 1506) ён быў набы­ты ў іх панам Юры­ем Ілліні­чам [83], засна­валь­ні­кам сла­ву­та­га Мір­ска­га зам­ка. Напяр­э­дад­ні ствар­эн­ня інвен­та­ра, у 1559 г., Варан­ц­э­вічы часо­ва былі пры­лу­ча­ны да Аршан­ска­га зам­ка. “Волас­ць Варан­цоўская” пры­га­д­ва­ец­ца ў інвен­та­ры апош­ня­га, склад­зе­ным адна­ча­со­ва з друц­кім інвен­та­ром, у 1560 г. [84]. Такім чынам, пад­да­ныя маёнт­ка Варан­ц­э­вічы выкон­валі на той момант павін­на­сці на кары­с­ць аршан­ска­га намес­ніка, але част­ка друц­кіх ума­ца­ван­няў па-раней­ша­му заста­ва­ла­ся зама­ца­ва­най за імі. Ціка­ва, што да Варан­ц­э­віц­кай волас­ці ней­кім чынам былі пры­лу­ча­ны паселіш­чы са скла­ду Друц­ка­га княст­ва, якія раней ува­х­од­зілі ў ішныя маёнт­кі: Пера­ва­лоч­ня, Аст­ра­шап­кі, Ель­ня­ны і Груш­ка (крыху раней яны адно­сілі­ся да Пад­бяр­эз­зя), Сака­лавічы (раней нале­жалі да Баб­ра) і Шыр­невічы (пры­га­д­валі­ся ў склад­зе маёнт­ка Воўкавічы)

Далей у друц­кім інвен­та­ры назва­на “част­ка кана­плян­ская гаро­дзен тры”. За гэты кава­лак ума­ца­ван­няў былі адказ­ны­мі пад­да­ныя Кана­пель­чыц, якія пас­ля зга­сан­ня галі­ны Друц­кіх-Каноп­ляў перай­шлі да Іва­на Сапе­гі праз яго жон­ку, кня­зёў­ну Баг­да­ну Кан­стан­ці­наў­ну. Затым ішлі “част­ка тала­чын­ская гаро­дзен сем і вежа, і на дру­гі бок вежы гарод­ні дзве”. Маён­так Тала­чын, нага­да­ем, пас­ля смер­ці Васі­ля Тала­чын­ска­га быў пад­зе­ле­ны паміж яго ўда­вой (дру­гім шлю­бам жон­кай Іва­на Гар­на­стая) і сёст­ра­мі. Пры гэтым адна з гэтых сяс­цёр, Настас­ся Тала­чын­ская, была жон­кай свай­го адда­ле­на­га родзі­ча Кан­стан­ці­на Кано­плі і, такім чынам, цёш­чай выш­эйз­га­да­на­га Іва­на Сапе­гі. Пас­ля смер­ці ўда­вы кня­зя Тала­чын­ска­га, якая адбы­ла­ся за год да скла­дан­ня інвен­та­ра, Сапе­га якраз суд­зіў­ся з Гар­на­ста­я­мі за гэтую спадчыну.

Наступ­ныя шэс­ць гарод­няў і “дом у сцяне паміж гарод­ня­мі” скла­далі “част­ку кня­зёў Любец­кіх з паней Хар­лін­с­каю” і адно­сілі­ся да маёнт­каў Від­зінічы і Зага­роддзе. На той час яны нале­жалі сумес­на кня­зю Іва­ну Рама­наві­чу Любец­ка­му-Відуніц­ка­му, яго пля­мен­ні­кам Богу­шу Дзміт­ры­еві­чу і Яну­шу Баг­да­наві­чу, а так­са­ма сяст­ры апош­ня­га Ганне Баг­да­наўне, жон­цы поль­ска­га шлях­ці­ча Міка­лая Хар­лін­ска­га. Да іх пры­ля­га­ла “част­ка кня­зёў Сакалін­скіх усіх удзель­нікаў гарод­ні чаты­ры і вежа споль­ная ўезд­ная”. Гэты­мі кня­зя­мі, улас­ні­ка­мі маёнт­каў Саколі­на і Вало­савічы, былі праў­нукі Фёда­ра Бабі­ча Павел і Ціма­фей Юр’евічы і Міхаіл Васі­льевіч Друц­кія-Сакалін­скія. Апош­ні з іх, маг­чы­ма, на той момант ужо памёр (апош­ні раз ён пры­га­д­ва­ец­ца ў 1559 г.), і яго спад­чы­на перай­ш­ла да трох яго сыноў. Так што “ўдзель­нікаў” гэта­га маёнт­ка было даволі шмат. Азна­ча­ная вежа з уезд­най бра­май, нап­эў­на, зна­ход­зіла­ся на паў­ноч­най ці паў­ноч­на-заход­няй част­цы зам­ка. Ля яе была “част­ка паноў Пад­бяр­эз­кіх гаро­дзен шэс­ць”. Пад­бяр­эз­зе нале­жа­ла пля­мен­ні­кам кня­зя Сямё­на Яман­таві­ча па жано­чай лініі, бра­там Гры­го­рыю і Іва­ну Яцкаві­чам, якія разам з гэтай спад­чы­най атры­малі і про­звіш­ча “Пад­бяр­эз­кія” [85].

Наступ­ныя “част­ка коха­наўская гарод­ні тры” і “част­ка рад­чын­ская гарод­ні дзве” адно­сілі­ся да маёнт­каў Коха­на­ва і Рад­ча, якія некалі нале­жалі адпа­вед­на Іва­ну Васі­льеві­чу Крас­на­му і Дзміт­рыю Пуця­ці­чу, а паз­ней перай­шлі да Васі­ля Тала­чын­ска­га. Побач з імі была загад­ка­вая “част­ка васі­льеўская гарод­ні дзве”. Незра­зу­ме­ла, ці назва­на яна так па коліш­няй пры­на­леж­на­сці Васі­лю Крас­на­му ці Васі­лю Тала­чынс­ка­му, аль­бо тычы­ла­ся паселіш­ча Васі­льеўка на поўна­чы Круг­лян­ска­га раё­на (якое, аднак, ні ў якіх крні­цах 16 ста­годдзя больш не пры­га­д­ва­ец­ца). Нар­эш­че, замы­ка­ла кола друц­кіх ума­ца­ван­няў “част­ка Сен­ска­га гарод­ні тры”. Яна адно­сіла­ся да маёнт­ка Кры­вая з доляй у Худаўс­кай волас­ці – коліш­ніх ула­дан­няў кня­зёў Крас­ных, якія потым нале­жалі Дзміт­рыю Рама­наві­чу Від­зініц­ка­му. а пас­ля яго смер­ці ў 1558 г. перай­шлі да яго пасын­ка, кня­зя Гры­го­рыя Сен­ска­га, і сяст­ру апош­ня­га – жон­ку полац­ка­га баяры­на Васі­ля Кор­са­ка [86]. Азна­ча­ныя тры гарод­ні пры­мы­калі да Дуда­коўс­кай вежы, з якой пачы­на­ла­ся апісанне.

Пры­вед­зе­ны інвен­тар паказ­вае, наколь­кі раз­д­раб­ніла­ся Друц­кае княст­ва да сяр­эд­зі­ны 16 ста­годдзя. Пры гэтым у ім не пры­га­д­ва­юц­ца маёнт­кі, што некалі нале­жалі кня­зям Прых­аб­скім і Дзміт­рыю Зуб­равіц­ка­му, а так­са­ма част­кі, пры­на­леж­ныя да Галь­цо­ва і Баг­ры­на­ва кня­зёў Адзін­ц­э­ві­чаў, Рэпу­ха­ва паноў Ілліні­чаў і ўла­дан­няў кня­зёў Мош­каўскіх. Нап­эў­на, іх сувязь з Друц­кім зам­кам і пад­т­рым­кай яго ўма­ца­ван­няў была ўжо стра­ча­на, хаця раней, нага­да­ем, “част­ка спад­чы­ны ў добрах Друц­кіх” адно­сіла­ся, пры­нам­сі, да маёнт­ка Камарычы.

Памер маёнт­каў, на якія рас­па­ла­ся Друц­кае княст­ва, даз­ва­ляе вызна­чы­ць пера­піс вой­ска ВКЛ, склад­зе­ны ў 1567 г., пад час Інфлянц­кай вай­ны. Тады князь Баг­дан Андр­эявіч Сакалін­скі выстаў­ляў у вой­ска 8 кон­нікаў са сваіх маёнт­каў Саколі­на і Новае Сяло, а так­са­ма Від­зініч, якія тры­маў у якас­ці апе­ку­на спад­чы­ны памёр­ша­га неза­доў­га да таго Іва­на Рама­наві­ча Любец­ка­га. Нале­жа­чыя Баг­да­ну Каме­на і Гарад­зец у Полац­кім ваявод­стве былі спу­сто­ша­ны рус­кі­мі вой­ска­мі і ў раз­лік пры вызна­ч­эн­ні вай­с­ко­вай павін­на­сці не бралі­ся. Брат Баг­да­на Анд­ры­яш выстаў­ляў з Саколі­на і Улья­навіч 4 кон­нікаў, а яго полац­кія маёнт­кі Кры­ві­на і Несі­на былі спу­сто­ша­ны. Стры­еч­ны брат гэтых кня­зёў Павел Юр’евіч Сакалін­скі выстаў­ляў у вой­ска 10 кон­нікаў са сваіх маёнт­каў Лугі­навічы і Улья­навічы, а яго брат Ціма­фей – 5 кон­нікаў з Саколі­на і Улья­навіч. Апра­ча таго, нале­жа­чыя ім маёнт­кі Міль­каів­чы, Бешан­ко­вічы, Бабі­на, Уро­да­ва, Све­ча, Езні­ца і Дра­ча­лукі ў Полац­кім і Віцеб­скім ваявод­ствах былі спу­сто­ша­ны. Тое ж тычы­ла­ся маёнт­каў Ара­ва і Гор­кі, якія Павел Сакалін­скі тры­маў у якас­ці апе­ку­на мала­лет­ніх нашчад­каў кня­зя Гры­го­рыя Бурнеўскага.

У попі­се не зга­д­ва­юц­ца маёнт­кі непаў­на­лет­ніх дзя­цей Міхаі­ла Васі­льеві­ча Сакалін­ска­га, памёр­ша­га за некаль­кі гадоў да таго. Не пры­га­д­ва­юц­ца чамус­ці так­са­ма князі Абрам Фёда­равіч Гор­скі (брат нябож­чы­ка Гры­го­рыя Бур­неўска­га) і Васіль Андр­эявіч Азяр­эц­кі. Брат апош­ня­га Баг­дан выстаў­ляў з Азер­цаў і Нова­га Сяла 4 кон­нікаў. Паколь­кі адзін кон­нік выстаў­ляў­ся з 10 служ­баў (прыклад­на з 20 сем’яў пад­да­ных), у азна­ча­ных маёнт­ках кня­зёў Сакалін­скіх і Азяр­эц­ка­га разам было каля 640 сялян­скіх два­роў. З улі­кам спу­сто­ша­ных маёнт­каў іх агуль­ную ўласна­сць мож­на аца­ні­ць прыклад­на ў 1000 два­роў (да 50 конікаў). Гэта было не вель­мі шмат у параў­нан­ні не толь­кі з ула­дан­ня­мі буй­ней­шых маг­на­таў (адзін Кры­штаф Рад­зівіл выстаў­ляў 539 кон­нікаў), але і з маё­мас­цю боль­шас­ці паноў, якія зай­малі ваявод­скія паса­ды. Напрыклад, мсціслаўскі ваяво­да Юрый Осцік ставіў 61 кон­ніка, пад­ляш­скі ваяво­да Васіль Тыш­кевіч – 66, нова­га­род­скі ваяво­да Павел Сапе­га – 120, троц­кі ваяво­да Стэфан Зба­раж­скі – 173.

У попі­се пры­га­д­ва­юц­ца так­са­ма маёнт­кі, якія на той момант ужо вый­шлі з рук кня­зёў Друц­кіх. Так, кня­зёў­на Аляк­сандра Фёда­раў­на Гор­ская, жон­ка Льва Роска­га, выстаў­ля­ла са сваіх мацярын­скіх маёнт­каў Оба­ля, Мош­ка­ва і Сяль­ца (спад­чы­ны кня­зёў Прых­аб­скіх) 3 кон­нікаў, а саўла­даль­нік гэтай спад­чы­ны Станіслаў Гам­шэй спас­лаў­ся на тое, што яго маён­так Прых­а­бы быў спу­сто­ша­ны. Муж кня­зёў­ны Баг­да­ны Кап­но­плі пан Іван Сапе­га з яе вот­чын у Саколіне і са Ста­ра­сел­ля выстаў­ляў 8 кон­нікаў. Саўла­даль­нік спад­чы­ны Васі­ля Тала­чын­ска­га Аста­фі Гар­на­стай ставіў з таго ж Ста­ра­сел­ля 8 кон­нікаў, а яго брат Гаўры­ла – 2 кон­нікаў з Тала­чы­на і 1 – з Басеі. На жаль, попіс не пры­вод­зі­ць даклад­ных ліч­баў па асоб­ных маёнт­ках іншых паноў, якія вало­далі част­ка­мі друц­кай спад­чы­ны – Ані­кея Гар­на­стая, Мар­ці­на Кур­ча (тага­час­на­га тры­маль­ніка былых ула­дан­няў кня­зёў Від­зініц­ка­га і Сен­ска­га ў Худа­ве), жон­кі Міхаі­ла Осціка кня­зёў­ны Ган­ны Любец­кай і нека­то­рых іншых. Затое зга­д­ва­ец­ца памер “друц­кіх маёнт­каў” уда­вы кня­зя Андр­эя Адзін­ц­э­ві­ча (Рэпу­ха­ва, Баг­ры­на­ва і Сяль­ца) – 14 кон­нікаў. Уда­ва Іва­на Баг­ры­наўска­га (Адзін­ц­э­ві­ча) з маёнт­ка Любанічы (побач з Варан­ц­э­ві­ча­мі) ставі­ла 1 кон­ніка. Гры­го­рый Пад­бяр­эз­кі выстаў­ляў з Пад­бяр­эз­зя і Зар­эм­цаў 8 коннікаў.

У далей­шым нека­то­рыя част­кі Друц­ка­га княст­ва пра­ця­г­валі дра­біц­ца, але адбы­валі­ся і супра­ць­лег­лыя пра­ц­э­сы. Павод­ле Дру­го­га ста­ту­та ВКЛ, пры­ня­та­га ў 1566 г., улас­нікі набы­лі поў­нае пра­ва пра­да­ва­ць і завяш­ча­ць свае вот­чы­ны, каму пажа­да­ю­ць. Гэта пас­ко­ры­ла ствар­эне вялікіх маё­мас­ных ком­плек­саў – латы­фун­дый – шля­хам скуп­кі змі­зар­не­лых маёнт­каў. Асаб­лі­ва знач­ная латы­фун­дыя на зем­лях, пры­ля­га­ю­чых да Друц­ка, утва­ры­ла­ся на пачат­ку 17 ста­годдзя дзя­ку­ю­чы дзей­на­сці сла­ву­та­га канц­ле­ра ВКЛ і вілен­ска­га ваяво­ды Льва Іва­наві­ча Сапе­гі. Ён быў сынам Іва­на Сапе­гі і Баг­да­ны Кан­стан­ці­наў­ны Друц­кай-Кано­плі, з’яўляючыся, такім чынам, нашчад­кам кня­зёў Друц­кіх па жано­чай лініі. Менавіта таму і ў яго гер­бе (змеш­ча­ным, дар­эчы, на тытуль­ным арку­шы Ста­ту­та 1588 г., які рэда­га­ваў Леў Сапе­га) пры­сут­ні­чае герб яго маці – ста­ра­жыт­ны герб “Друцк”.

Маці Льва Сапе­гі была не толь­кі адзі­най спад­чын­ні­цай згаслай галі­ны Друц­кіх-Канол­п­ляў, але адна­ча­со­ва і пля­мен­ні­цай Васі­ля Тала­чын­ска­га. Дзя­ку­ю­чы гэта­му да Сапе­гаў у рэш­це рэшт перай­шлі і вот­чы­ны апош­ня­га, які­мі пэў­ны час вало­далі Гар­на­стаі. Роз­ны­мі шля­ха­мі баць­ка Льва Сапе­гі і ён сам набы­лі так­са­ма шэраг іншых нава­коль­ных маёнт­каў [87]. Уся­го ў былым Друц­кім княст­ве Леў Сапе­га вало­даў боль­шас­цю Худаўс­кай волас­ці (яна была пры­лу­ча­на да яго маёнт­ка Чар­эя ў сучас­ным Чаш­ніц­кім раёне), Тала­чы­ном з мяст­эч­ка­мі Сла­вені, Яблан­ка, Тра­с­тын­ка і Будаўка, Кана­пель­чы­ца­мі, Кры­вой, Ста­ра­сел­лем, Коха­на­вам, Круг­лым, знач­най част­кай мяст­эч­ка Друцк, а ў зад­ня­проўскіх валас­цях – Гара­мі, Гор­ка­мі, Шыша­вам, Юрка­вам і част­кай волас­ці Басея з Сяль­цом і Якаўлеві­ча­мі [88]. Да таго ж яму нале­жалі пры­лег­лыя да Друц­ка­га княст­ва з поўд­ня Цяце­рын і Бялы­нічы, а на ўмо­вах закла­ду – Люба­шан­ская волас­ць і (часо­ва) Копысь з Баран­ню. Сын Льва Сапе­гі Ян Станіслаў праз шлюб з Ган­най Хад­кевіч набыў маён­так Ста­ры Быхаў, які некалі меў дачы­ненне да Друц­ка­га княства.

У сяр­эд­зіне 17 ста­годдзя латы­фун­дыя Льва Сапе­гі раз­д­раб­ніла­ся паміж яго нашчад­ка­мі, але на яе мес­цы паўсталі іншыя. У 18 ста­годдзі шмат зем­ляў у ваколі­цах Друц­ка апы­нулі­ся пры­лу­ча­ны­мі да латы­фун­дыі кня­зёў Сан­гуш­каў, якім яшчэ з сяр­эд­зі­ны 16 ста­годдзя нале­жалі пры­лег­лыя з поўна­чы маёнт­кі Аболь­цы і Сма­ля­ны. У роз­ныя часы Сан­гуш­кі набы­лі коліш­нія вот­чы­ны кня­зёў Адзін­ц­э­ві­чаў: Груш­ку з Круп­ка­мі і Шый­кай, Рэпу­хаў, Галь­цо­ва, Баг­ры­на­ва, — а так­са­ма Азер­цы, Прых­а­бы, Тала­чын з Кана­пель­чы­ца­мі. Дру­гая латы­фун­дыя, нале­жа­чая кня­зям Агін­скім, у 18 ста­годдзі ўклю­ча­ла ў сябе Ста­ра­сел­ле з Коха­на­вам і Лагоўчы­нам, Бобр, Круг­лае, а так­са­ма сусед­нія Цяце­рын і Бялы­нічы. Да Чар­эй­ска­га граф­ства Сапе­гаў па-раней­ша­му нале­жа­ла былая Худаўская волас­ць на поўна­чы Круп­ска­га раё­на. Гэтыя латы­фун­дыі праіс­на­валі да часу пад­зе­лаў Рэчы Пас­палітай у 1772 і 1793 гг., калі зем­лі коліш­ня­га Друц­ка­га княст­ва адыш­лі да Расій­с­кай імперыі.Найбольш знач­ныя прад­стаўнікі роду Друцкіх

З пачат­ку 15 па канец 18 ста­годдзя ў гіста­рыч­ных кры­ні­цах упа­мі­на­юц­ца каля 150 муж­чын­скіх прад­стаўнікоў роду кня­зёў Друц­кіх, якія дзей­ні­чалі на тэры­то­рыі ВКЛ, і амаль 100 – на тэры­то­рыі Расіі (калі заліч­ва­ць да іх і Пуця­ці­ных, паход­жанне якіх спр­эч­нае). Зра­зу­ме­ла, далё­ка не ўсе яны былі прык­мет­ны­мі асо­ба­мі. Але нека­то­рыя пакі­нулі яркі след у гіста­рыч­ных пад­зе­ях свай­го часу [89].

Пад час пана­ван­ня вяліка­га кня­зя Казі­мі­ра (1440 – 1492) род Друц­кіх прык­мет­на стра­ціў тыя пазі­цыі, якія меў пры Вітаў­це і Сві­дры­гай­ле. Част­ко­ва гэта было выклі­ка­на збе­гам чыста дэма­гра­фіч­ных акаліч­на­сцяў: пра­даў­жаль­нікі рода ў гэтым калене былі пера­важ­на позні­мі дзе­ць­мі сваіх баць­коў і пас­ля смер­ці апош­ніх заста­валі­ся зусім мала­ды­мі, што не вель­мі спры­я­ла іх кар’еры. Так, на момант ран­няй смер­ці Кан­стан­ці­на Бабі­ча (у 1440-х гг.) яго сын Андр­эй Прых­аб­скі быў, вера­год­на, зусім малень­кім, бо пачы­нае пры­га­д­вац­ца толь­кі праз некаль­кі дзе­ся­ці­годдзяў. Ён жыў яшчэ ў 1505 г., калі дасяг­нуў вяр­шы­ні сва­ёй кар’еры – паса­ды ашмян­ска­га намесніка.

Фёдар Бабіч памёр прыклад­на ў 1450-я гг., не зай­ма­ю­чы дзяр­жаў­ных пасад. На той момант ніх­то з яго чаты­рох сыноў (імі былі Сямён Сакалін­скі, Фёдар Каноп­ля, Васіль Шчар­ба­ты і Іван Азяр­эц­кі) не дасяг­нуў, зда­ец­ца, паў­на­лец­ця. У далей­шым яны так­са­ма не вызна­чы­лі­ся на дзяр­жаў­най служ­бе. Праў­да, Сямён Сакалін­скі (нарад­зіў­ся прыклад­на ў 1430-я гг.) быў даволі знач­ным зем­леўла­даль­ні­кам. Яму нале­жаў шэраг маёнт­каў у Полац­кай зям­лі: Баб­ча, Камень, Несі­на (у сучас­ным Лепель­скім раёне), Бешан­ко­вічы, Кры­ві­на, Міл­кавічы (у Бешан­ко­віц­кім), якія ў дале­шым пад­зя­лілі­ся паміж роз­ны­мі адгалі­на­ван­ня­мі яго нашчад­каў – кня­зёў Друц­кіх-Сакалін­скіх. Не выклю­ча­на, што част­ка гэтых маёнт­каў ува­х­од­зі­ла ў лік тых нена­зва­ных ула­дан­няў, што былі надад­зе­ны яго баць­ку Фёда­ру пас­ля Міхаі­ла Яман­таві­ча. Пры­нам­сі, рожа­вы маён­так Яман­таві­чаў — Бач­эй­ка­ва — зна­ход­зіў­ся якраз паміж Несі­нам і Бешан­ко­ві­ча­мі. Сямён Сакалін­скі жыў даволі доў­га. Пад час вай­ны 1512 — 14 гг. ён тра­піў у мас­коўскі палон, дзе, нап­эў­на, і памёр.

Сыны Іва­на Пуця­ты пачы­на­ю­ць зга­д­вац­ца гадоў праз 10 – 15 пас­ля смер­ці баць­кі, што ўскос­на свед­чы­ць пра іх юны ўзрост на той момант. Пра дзяр­жаў­ныя паса­ды Міхаі­ла і Васі­ля Пуця­ці­чаў, а так­са­ма іх дзя­цей (Юрыя Міхай­лаві­ча Шышаўска­га, Дзміт­рыя, Іва­на, Міхаі­ла і Алель­кі Васі­льеві­чаў Гор­скіх) нічо­га невя­до­ма. Унук Пуця­ты Юрый Васі­льевіч, як ужо зга­д­ва­ла­ся, у 1500 г. тра­піў у мас­коўскі палон, адкуль не вяр­нуў­ся. А вось Дзміт­рый Іва­навіч Пуця­ціч зра­біў адмет­ную кар’еру – бадай што самую пас­пя­хо­вую ў гэтым пака­лен­ні роду Друц­кіх. Упер­шы­ню зга­да­ны ў 1467 г. (калі яму было, нап­эў­на, каля 30 гадоў), у 1486 г. ён быў намес­ні­кам Мцэн­ска­га паве­та на ўсход­ніх ускрай­ках ВКЛ, у 1487 – 88 гг. пры­га­д­ва­ец­ца як бран­скі намес­нік, а ў 1492 г. стаў кіеўскім ваяво­дам, якім і заста­ваў­ся да сва­ёй смер­ці ў 1505 г. Апра­ча рода­вых вот­чын (Ста­ра­сел­ля, Рад­чы, Зар­эм­цаў і інш.), у 1499 г. ён атры­маў ад вяліка­га кня­зя маён­так Кро­шын у Нова­га­род­скім паве­це і Пала­жа­ны ў Люба­шан­с­кай волас­ці. Чацвер­ты з бра­тоў Пуця­ці­чаў, Іван, жыў і дзей­ні­чаў у Луц­кім паве­це, на Валы­ні (тэры­то­рыя сён­няш­няй Украі­ны). У 1487 – 89 гг. ён пры­га­д­ва­ец­ца на пасад­зе луц­ка­га гарад­ні­ча­га, у 1496 – луц­ка­га ключ­ніка, у 1497 – луц­ка­га пад­ста­рас­ты. У 1506 – 1507 гг. ён зай­маў паса­ду намес­ніка Пера­міль­ска­га паве­та там жа, на Валыні.

Адзі­ны сын Гры­го­рыя Сямё­наві­ча — Васіль (нарад­зіў­ся прыклад­на ў 1420-я гг.) — так­са­ма быў звя­за­ны пера­важ­на з украін­скі­мі зем­ля­мі, дзя­ку­ю­чы свай­му шлю­бу з дач­кой вель­мі ўплы­во­ва­га валын­ска­га баяры­на Юршы. Зве­стак пра яго дзяр­жаў­ную служ­бу няма. Апош­ні раз ён пры­га­д­ва­ец­ца ў 1466 г. У 1488 г. яго сыны Баг­дан і Васіль, народ­жа­ныя нед­зе ў 1450-я гг., атры­малі ў спад­чы­ну ад сва­ёй цёт­кі (дру­гой дач­кі пана Юршы) маён­так Люб­чу на Валы­ні, ад яко­га пачалі тыту­ла­вац­ца кня­зя­мі Любец­кі­мі. На дзяр­жаў­най служ­бе яны так­са­ма не вызначыліся.

Сын Васі­ля Крас­на­га Іван, нап­эў­на, нарад­зіў­ся ў 1440-я гг., неза­доў­га да смер­ці баць­кі. Жыў ён доў­га, бо ў апош­ні раз пры­га­д­ва­ец­ца ў 1516 г., калі склаў сваё завяш­чанне. У 1488 г. ён даслу­жы­ў­ся да паса­ды мен­ска­га намес­ніка (ста­рас­ты), на якой заста­ваў­ся да кан­ца жыцця.

На пачат­ку 16 ста­годдзя пача­ла­ся дзей­на­сць сама­га прык­мет­на­га з уну­каў Васі­ля Пуця­ці­ча – Улад­зі­мі­ра Іва­наві­ча Гор­ска­га. Ён нарад­зіў­ся каля 1490 г. і быў жана­ты са сва­ёй адда­ле­най рад­нёй – кня­зёў­най Дан­мітрай, адной з дачок Андр­эя Прых­аб­ска­га. Праз гэты шлюб ён набыў част­ку вот­чын згаслай галі­ны кня­зёў Прых­аб­скіх. У 1515 г. Улад­зі­мір атры­маў тую ж паса­ду, якую раней зай­маў яго цес­ць – намес­ніка ашмян­ска­га. На ёй ён пры­га­д­ва­ец­ца так­са­ма ў 1520 г. Памёр ён у 1545 г.

У той жа час жыў адзі­ны ўнук Міхаі­ла Пуця­ці­ча – Васіль Юр’евіч Тала­чын­скі (нарад­зіў­ся каля 1480 г.), які выш­эў ужо неад­на­ра­зо­ва пры­га­д­ваў­ся ў сувязі са сваі­мі шмат­лікі­мі вот­чы­на­мі. Да яго, нага­да­ем, перай­ш­ла зна­ча­ная част­ка спад­чы­ны Дзміт­рыя Пуця­ці­ча і Іва­на Васі­льеві­ча Крас­на­га. У 1536 г. князь Тала­чын­скі стаў намес­ні­кам Гомель­ска­га зам­ка, толь­кі што адва­ява­на­га ў Мас­коўс­кай дзяр­жа­вы. У 1538 г. ён заняў паса­ду аршан­ска­га намес­ніка і заста­ваў­ся на ёй да сва­ёй смер­ці ў 1546 г.

З нашчад­каў Фёда­ра Бабі­ча адзін яго сын, Іван (нарад­зіў­ся ў 1450-я гг.), як адзна­ча­ла­ся выш­эй, у 1508 г. пры­га­д­ва­ец­ца ў лета­пі­сах сярод прых­іль­нікаў Глін­ска­га, якія з’ехалі ў Расію. Сыны Іва­на — Андр­эй і Сямён Азяр­эц­кія, аднак, засталі­ся ў ВКЛ і заха­валі свае вот­чы­ны. Сямён нічым асаб­лі­вым не вызна­чы­ў­ся, а Андр­эй Іва­навіч Азяр­эц­кі (нарад­зіў­ся каля 1480 г.) ужо ў даволі ста­лым узрос­це заняў у 1547 г. паса­ду аршан­ска­га намес­ніка, вакант­ную пас­ля смер­ці Васі­ля Тала­чын­ска­га. У 1551 г. ён атры­маў ад вяліка­га кня­зя маён­так Дуся­ты ў Браслаўскім паве­це. Памёр князь Андр­эй у 1558 г. у вель­мі ста­лым узросце.

Сярод іншых прад­стаўнікоў роду ў гэты час на дзяр­жаў­най пасад­зе вядо­мы толь­кі адзін з чаты­рох сыноў Сямё­на Сакалін­ска­га — Васіль, які нарад­зіў­ся так­са­ма каля 1480 г. і ў 1510-я гг. быў намес­ні­кам волас­ці Аболь­цы (сумеж­най з друц­кі­мі зем­ля­мі на поўна­чы Тала­чын­ска­га раё­на). Неў­за­ба­ве вялікі кня­зем Жыгі­монт пада­ра­ваў гэтую волас­ць сва­ёй жон­цы Боне. Пра далей­шую служ­бу Васі­ля Сакалін­ска­га, які жыў да пачат­ку 1530-х гг., зве­стак няма.

Сярод нашчад­каў Іва­на Бабы, якія засталі­ся ў Расіі, у кан­цы 15 ста­годдзя дзей­ні­чаў яго ўнук Юрый Васі­льевіч, які ў 1496 г. быў намес­ні­кам у Пско­ве, а ў 1499 г. – у Іван­га­рад­ку. Яго пля­мен­нік Васіль Сямё­навіч Бабі­чаў быў у 1485 г. намес­ні­кам у Вялікім Ноў­га­рад­зе. Ад яго пай­ш­ла наў­га­род­ская галі­на роду, якая прык­мет­най ролі ў далей­шым не адыг­ра­ва­ла. Пры Іване Гроз­ным дзей­ні­чалі Андр­эй і Фёдар Сямё­навічы. У 1555 г. пер­шы з іх кіра­ваў камісіяй, якая апі­сва­ла Звені­га­род­скі павет, а ў 1566 быў ваяво­дам у Полац­ку, часо­ва захопле­ным рус­кі­мі пад час Інфлянц­кай вай­ны. Фёдар Сямё­навіч Друц­кі ўдзель­ні­чаў у паход­зе на Калы­вань у 1577 г., у 1581 быў асад­ным ваяво­дам у Белай на Сма­лен­шчыне, на пра­ця­гу 1582 – 1592 пас­ля­доў­на быў ваяво­дам у Мцэн­ску, Сер­пу­ха­ве, Арле, Туле, Кра­піўне, а ў 1602 – 1604 – у Поча­пе [90].

У Інфлянц­кай вайне цар­скі­мі ваяво­да­мі былі некаль­кі кня­зёў Пуця­ці­ных: Гры­го­рый Васі­льевіч – у Пор­ха­ве, Арле і Арэш­ка­ве у 1560-я гг.; Гры­го­рый Давы­давіч – у Нарве ў 1566, у Ругад­зе­ве ў 1571, у Арэш­ка­ве ў 1574; Міхаіл Міхай­лавіч па мянуш­цы Бык – у Пан­дзе ў 1579, у Пер­на­ве ў 1582; Андр­эй Мацве­явіч – у паход­зе на Калы­вань у 1577 г. Але, як ужо адзна­ча­ла­ся, іх пры­на­леж­на­сць да роду Друц­кіх праблематычная.

Тым часам у ВКЛ Сатут, пры­ня­ты ў 1566 г., зама­цоў­ваў новую сіст­эму кіра­ван­ня, утво­ра­ную павод­ле поль­ска­га ўзо­ру. Увод­зіла­ся іерар­хія служ­бо­вых пасад (“ура­даў”) на дзяр­жаў­ным і мяс­цо­вым узроўні. Най­больш важ­ны­мі былі паса­ды ваявод і каш­та­ля­наў (па адной на кож­нае ваявод­ства), якія давалі пра­ва на мес­ца ў Сена­це. У паве­тах увод­зілі­ся паса­ды мар­шал­ка, пад­ка­мо­ра­га, харун­жа­га, суддзі зем­ска­га з пад­суд­кам і піса­рам, суддзі грод­ска­га з піса­рам і інш., якія зай­малі­ся най­больш аўта­рыт­эт­ны­мі прад­стаўні­ка­мі мяс­цо­вай шляхты.

Павод­ле нова­га адміністра­ты­ў­на­га пад­зе­ла ўсе абша­ры коліш­ня­га Друц­ка­га княст­ва ўвай­шлі ў Аршан­скі павет Віцеб­ска­га ваявод­ства. Апра­ча таго, кня­зям Друц­кім-Сакалін­скім нале­жалі маёнт­кі ў Полац­кім ваявод­стве, кня­зям Азяр­эц­кім – Дуся­ты ў Браслаўскім паве­це Вілен­ска­га ваявод­ства, а сынам Гры­го­рыя Фёда­раві­ча Друц­ка­га-Гор­ска­га (Бур­неўска­га), жана­та­га з кня­зёў­най Тамілай Заслаўс­кай, ад маці перай­шлі маёнт­кі Лошы­ца, Пры­лукі і Снак­са­ра­ва ў Мен­скім паве­це. Част­ка маёнт­каў кня­зёў Друц­кіх-Любец­кіх зна­ход­зіла­ся ў Валын­скім і Кіеўскім ваявод­ствах, якія з 1569 г. больш не нале­жалі ВКЛ, а ўва­х­од­зілі непа­ср­эд­на ў склад Поль­ска­га кара­леўства (“Каро­ны”). Праз шлюб Баг­да­на Рама­наві­ча Любец­ка­га з літоўс­кай панен­кай Соф’яй Давой­най да яго нашчад­каў перай­шоў у 1530-я гг. так­са­ма маён­так Лунін у Пін­скім паве­це (сучас­ны Луні­нец­кі раён).

Пер­шым з кня­зёў Друц­кіх даслу­жы­ў­ся да адной з новаўвед­зе­ных пасад Павел Юр’евіч Сакалін­скі, які нарад­зіў­ся каля 1500 г. Ён вызна­чы­ў­ся пад час Інфлянц­кай вай­ны з Расіяй, калі быў рот­містрам вой­ска ВКЛ. За ваен­ныя заслу­гі ён у 1565 г. атры­маў у якас­ці лена (гэта зна­чы­ць – з насле­да­ван­нем толь­кі па муж­чын­с­кай лініі, без пра­ва про­да­жу) дзяр­жаў­ныя маёнт­кі Лугі­навічы і Рубеж у Полац­кім ваявод­стве. У 1569 г. Павел Сакалін­скі заняў выш­эй­шую з павя­то­вых пасад Аршан­ска­га паве­та – аршан­ска­га мар­шал­ка. Пас­ля яго смер­ці каля 1575 г. гэтая паса­да перай­ш­ла да яго бра­та Ціма­фея, які памёр у 1585 г.

Тым часам адзі­ны сын Паў­ла, князь Юрый Сакалін­скі (нарад­зіў­ся нед­зе ў 1530-я гг.), так­са­ма быў адмет­най асо­бай. У 1577 г. ён за ваен­ныя заслу­гі атры­маў у кіра­ванне Азярыш­чан­с­кае і Усвяц­кае ста­ро­ст­вы на поўна­чы Віцеб­ска­га паве­та, толь­кі што вызва­ле­ныя ад мас­коўскіх вой­скаў. Неў­за­ба­ве ён стаў пад­ка­мо­рым Віцеб­ска­га паве­та. У 1597 г. з даз­во­лу кара­ля ён пера­даў Азярыш­чан­с­кае ста­ро­ства родзі­чу Міхаі­лу Міхай­лаві­чу Друц­ка­му-Сакалінс­ка­му, а Усвяц­кае – свай­му малод­ша­му сыну Яра­сла­ву. Аднак у 1601 г. Яраслаў памёр, пас­ля чаго Усвяц­кае ста­ро­ства вяр­ну­ла­ся да Юрыя, які кіра­ваў ім да сва­ёй смер­ці ў 1606 г.

Міхаіл Міхай­лавіч Сакалін­скі, да яко­га ў 1597 г. перай­шло Азярыш­чан­с­кае ста­ро­ства, быў уну­кам таго Васі­ля Сямё­наві­ча Сакалін­ска­га, што на пач­та­ку ста­годдзя вало­даў Або­лец­кай волас­цю. Ён нарад­зіў­ся каля 1550 г., слу­жыў рот­містрам у вой­ску ВКЛ і ў 1591 г. заняў паса­ду аршан­ска­га мар­шал­ка. Міхаіл быў у ліку тых ням­но­гіх прад­стаўнікоў усход­не­бе­ла­рус­кай шлях­ты, якія пад­т­ры­малі заклю­ча­ную ў 1596 г. Берас­цей­скую цар­коў­ную унію. Сам ён перай­шоў у прат­эс­танц­кую веру каль­вінісц­ка­га вызнан­ня, а ў кан­цы жыц­ця стаў католі­кам. Пер­шым з кня­зёў Друц­кіх ён даслу­жы­ў­ся да сена­тар­скіх пасад Рэчы Пас­палітай, стаў­шы ў 1605 г. віцеб­скім каш­та­ля­нам, а ў 1613 г. – полац­кім ваяво­дам. Перад самай смер­цю ў 1621 г. ён атры­маў прызна­ч­энне на больш высо­кую ў дзяр­жаў­най іерар­хіі паса­ду ваво­ды смаленскага.

Родзі­чам Юрыя і Міхаі­ла Сакалін­скіх у трэцім калене былі Януш Баг­да­навіч і Ян Андр­эявіч (унукі малод­ша­га з чаты­рох сыноў рода­па­чы­наль­ніка Сямё­на Сакалін­ска­га – Андр­эя). Пер­шы з іх нарад­зіўя прыклад­на ў 1560-я гады, зай­маў паса­ды павя­то­ва­га ўзроў­ню: у 1597 г. стаў вой­скім віцеб­скім, а ў 1606 г. – пад­суд­кам і пад­ка­мо­рым Полац­ка­га ваявод­ства, дзе вало­даў маёнт­кам Камень-Аст­роў­на. Памёр ён хут­ка пас­ля таго. Стры­еч­ны брат Яну­ша, Ян Андр­эявіч, народ­жа­ны каля 1560 г. ці крыху паз­ней, вызна­чы­ў­ся на служ­бе пры два­ры вяліка­га кня­зя і ў дзяр­жаў­най кан­цы­лярыі. Змо­ла­ду ён быў два­рані­нам і сакра­та­ром вяліка­га кня­зя, у 1608 г. заняў паса­ду адна­го з піса­раў ВКЛ. Аднак мелі­ся за ім і ваен­ныя заслу­гі пад час інт­эрвен­цыі ў Расію ў смут­ныя 1611 – 13 гг. За іх ён атры­маў Даў­гоўс­кае і Пера­лай­с­кае ста­ро­ст­вы ў Літве, а паз­ней выслу­жыў Мсціслаўс­кае, Радам­скае і Ста­ра­дуб­скае ста­ро­ст­вы. Неза­доў­га да смер­ці ў 1630 г. Ян Скалін­скі быў прызна­ча­ны рэфен­да­рам ВКЛ (гэтая даволі знач­ная паса­да ў дзяр­жаў­ным апа­ра­це, аднак, не дава­ла пра­ва на мес­ца ў Сенаце).

Іншыя галі­ны роду Друц­кіх у дру­гой пало­ве 16 ста­годдзя не мелі такіх знач­ных дасяг­нен­няў. Род Азяр­эц­кіх быў прад­стаў­ле­ны ў той час сваі­мі апош­ні­мі прад­стаўні­ка­мі – Баг­да­нам Андр­эяві­чам (каля 1530 – 1601) і яго пля­мен­ні­кам Васілём Васі­льеві­чам (каля 1540 – 1607), якія нічым асаб­лі­вым не вызна­чы­лі­ся. Прад­стаўнікі Друц­кіх-Любец­кіх у гэты час паміралі мала­ды­мі, і іх галі­на зусім не была прад­стаў­ле­на на дзяр­жаў­най службе.

Галі­ну Друц­кіх-Гор­скіх прад­стаў­ля­лі сыны Гры­го­рыя Фёда­раві­ча Бур­неўска­га – Пётр (так­са­ма нічым не прык­мет­ны, памёр каля 1580), Фёдар і Ян. З іх Фёдар, які нарад­зіў­ся ў 1550-я гады, быў удзель­ні­кам Інфлянц­кай вай­ны, а ў 1589 г. атры­маў на лен­ным пра­ве невя­лі­кае Цэль­скае ста­ро­ства са скла­ду коліш­няй Свіслац­кай волас­ці. Памёр ён у 1615 г. Ян нарад­зіў­ся ў 1566 г. Адзі­ны з бра­тоў ён зай­маў даволі знач­ную паса­ду — з 1605 г. да сва­ёй смер­ці ў 1619 г. быў аршан­скім мар­шал­кам. І Фёдар, і Ян былі ўжо католікамі.

Блі­ж­эй да сяр­эд­зі­ны 17 ста­годдзя наступ­нае пака­ленне Гор­скіх дасяг­ну­ла пэў­ных вышынь. Сынам Фёда­ра быў Гры­го­рый Юрый (Грэ­гар Ежы), які нарад­зіў­ся каля 1585 г. і атры­маў пас­ля баць­кі лен­нае Цэль­скае ста­ро­ства. У 1635 г. ён быў прызна­ча­ны аршан­скім ста­ро­стам, а ў 1650 г. дасяг­нуў сена­тар­скай паса­ды – стаў ваяво­дам мсціслаўскім. Аршан­с­кае ста­ро­ства ён са зго­ды кара­ля састу­піў стар­ша­му сыну Міха­лу, які праз год памёр. Сам Грэ­гар Ежы памёр у 1659 г., пад час вялі­кай вай­ны з Расіяй, калі ўсе яго маёнт­кі былі заня­ты рус­кі­мі. Яго стры­еч­ны брат Юрый (Ежы), стар­шы сын Яна, народ­жа­ны каля 1600 г., з 1639 г. быў прызна­ча­ны харун­жым аршан­ска­га паве­та, а праз год атры­маў так­са­ма ста­ро­ства Упіц­кае ў Літве. Заў­час­ная смер­ць у 1643 г. пакла­ла канец яго кар’еры.

Князі Любец­кія ў гэты перы­яд былі прад­стаў­ле­ны дву­ма лінія­мі. Адну з іх утва­раў Іван Паўлавіч (унук Яну­ша, праў­нук Баг­да­на Рама­наві­ча), які ў 1625 – 34 гг. пры­га­д­ва­ец­ца на нязнач­най пасад­зе аршан­ска­га пад­ста­ро­сты. Унук Іва­на Рама­наві­ча Павел Грыгор’евіч тады ж быў суддзёй зем­скім Луц­ка­га паве­та на Валыні.

Галі­на Друц­кіх-Сакалін­скіх па-раней­ша­му была самай шмат­лі­кай і ўплы­во­вай. Сын полац­ка­га і сма­лен­ска­га ваяво­ды Міха­ла, Кры­штаф Міхал Сакалін­скі (каля 1580 – 1639) з 1607 г. быў вяліка­кня­жац­кім сакра­та­ром. Пас­ля смер­ці баць­кі ў 1621 г. да яго перай­шло Азярыш­чан­с­кае ста­ро­ства. Неў­за­ба­ве ён дасяг­нуў сена­тар­скіх пасад, стаў­шы ў 1623 г. каш­та­ля­нам мсціслаўскім, а ў 1625 – каш­та­ля­нам полац­кім. Праў­да, ваявод­скай паса­ды ён, у адроз­ненне ад баць­кі, так і не дасяг­нуў. З яго трох сыноў і пяці бра­тоў ніх­то больш так высо­ка не ўзняў­ся. Толь­кі паз­ней, ужо пад час вай­ны з Расіяй, пля­мен­нік Ян Антоні (сын Філо­на) заняў у 1655 г. паса­ду мсціслаўска­га каш­та­ля­на, якая была ў той час намі­наль­най, бо ўвесь Мсціслаўскі павет быў ужо заня­ты рус­кі­мі. Памёр ён на гэтай жа пасад­зе ў 1662 г., маю­чы каля 45 – 50 гадоў.

З сыноў Яну­ша Баг­да­наві­ча Сакалін­ска­га стар­шы, Стэфан Караль, у 1630 – 38 гг. зай­маў тую ж паса­ду, што раней яго баць­ка – полац­ка­га пад­ка­мо­рыя. Малод­шы сын, Саму­эль Станіслаў, народ­жа­ны ў 1570-я гг., вало­даў шэра­гам маёнт­каў у далу­ча­ным да ВКЛ у 1612 г. Сма­лен­скім ваявод­стве. У 1634 г. ён быў сма­лен­скім пад­ва­явод­зім, з 1637 – сма­лен­скім пад­ка­мо­рым. Калі ў 1654 г. рус­кае вой­ска зноў заня­ло Сма­лен­шчы­ну, сам Стэфан Караль і яго малод­шы сын Він­ц­энт з’ехалі на захад, а стар­шы сын, Казі­мір Саму­эль, пры­няў расій­с­кае пад­дан­ства і ахры­с­ціў­ся ў пра­васлаўе пад імем Пят­ра Самой­лаві­ча. Яго нашчад­кі ў далей­шым утва­ры­лі яшчэ адну рус­кую галі­ну роду Друц­кіх-Сакалін­скіх. Саму­эль Станіслаў памёр каля 1660 г.

Дзве стар­шыя лініі кня­зёў Сакалін­скіх у гэты перы­яд не ўзні­малі­ся выш­эй павя­то­ва­га ўзроў­ню. Лінію лен­ных ула­даль­нікаў Лугі­навіч, рас­па­ча­тую ў часы Інфлянц­кай вай­ны Паў­лам Юр’евічам, пра­ця­г­ваў яго ўнук Ян Юр’евіч (каля 1570 – 1649), які з 1622 г. быў аршан­скіи мар­шал­кам. У 1646 г. ён пра­даў рода­вы маён­так Саколі­на кня­зю Галоўчынс­ка­му. Яшчэ пры яго жыц­ці, у тым жа 1646 г., яго стар­шы сын Еранім Аль­бр­эхт, стаў аршан­скім зем­скім піса­рам, але выш­эй гэтай дру­га­рад­най паса­ды так і не ўзняў­ся да сва­ёй смер­ці ў 1658 г. Дру­гі сын, Юрый (Ежы), з 1635 г. зай­маў так­са­ма не вель­мі знач­ную паса­ду аршан­ска­га пад­ча­ша­га. Памёр ён, зда­ец­ца, яшчэ пры жыц­ці бацькі.

У лініі нашчад­каў Ціма­фея Юр’евіча Сакалін­ска­га яго ўнук Яраслаў Яра­славіч (каля 1570 – пас­ля 1621) зай­маў у 1610-я гг. сці­п­лую паса­ду полац­ка­га пад­ва­явод­зія. З чаты­рох яго сыноў адзін стаў прык­мет­ным дзе­я­чом каталіц­кай царк­вы, а дру­гі – уніяц­кай. Стар­шы сын Ян Казі­мір, народ­жа­ны каля 1600 г., быў католі­кам і зай­маў духоў­ныя паса­ды спяр­ша сма­лен­ска­га, а потым вілен­ска­га каноніка. Брат апош­ня­га Міка­лай Мітра­фан, народ­жа­ны ў 1610-я ці 1620-я гг., быў архі­манд­ры­там базы­льян­ска­га кля­шта­ра ў Бра­сла­ве, а з 1671 г. – сма­лен­скім уніяц­кім арцы­біску­пам. Памёр ён у 1690 г. Два іх пля­мен­ніка, Якуб і Дзміт­рый (сыны памёр­ша­га ў 1650 г. бра­та Юрыя), пад час вай­ны ў 1654 г. пры­ня­лі расій­с­кае падданства.

Вай­на пры­нес­ла жуда­с­нае раз­бур­энне і выкліка­ла глы­бо­кі заня­пад Рэчы Пас­палітай. Яе палітыч­ны лад у наступ­ныя дзе­ся­ці­годдзі вызна­чаў­ся шля­хец­кай анар­хіяй і бара­ць­бой за ўла­ду магут­ных маг­нац­кіх групо­вак. Князі Друц­кія дру­гой пало­вы 17 – пачат­ку 18 ста­годдзя былі даволі тыпо­вы­мі прад­стаўні­ка­мі тага­час­най бела­рус­кай шлях­ты – спа­лані­за­ва­ны­мі, не вель­мі аду­ка­ва­ны­мі і не вель­мі замож­ны­мі. Вар­та адзна­чы­ць двух апош­ніх прад­стаўнікоў лугі­наўс­кай лініі Друц­кіх-Сакалін­скіх, які­мі былі сын Ерані­ма Аль­бр­эхта Міхал Леан (каля 1630 – 1690), чаш­нік аршан­скі з 1654 г. і мар­ша­лак аршан­скі з 1665 г., паз­ней — пісар ВКЛ, і сын апош­ня­га Караль Міхал (каля 1660 – 1713), які быў даволі знач­ным зем­леўла­даль­ні­кам. Апра­ча лен­на­га Лугі­навіц­ка­га маёнт­ка, праз шлюб з Евай Шве­ры­на­вай ён набыў Даў­гі­на­ва ў Ашмян­скім паве­це, а ў 1692 г. купіў у пана Сапе­гі сусед­ні з Даў­гі­на­вам маён­так Ілле. Пас­ля баць­кі да яго на лен­ным пра­ве перай­шло атры­ма­нае апош­нім у 1685 г. Вяля­ціц­кае ста­ро­ства каля Бары­са­ва. У 1703 г. Караль Міхал Сакалін­скі стаў каш­та­ля­нам сма­лен­скім (гэтая паса­да была намі­наль­най, бо Сма­лен­шчы­на была ў склад­зе Расіі, але дава­ла пра­ва на мес­ца ў Сена­це). Караль Міхал пера­жыў адзі­на­га сына, і з яго смер­цю гэтая лінія перасеклася.

У іншай лініі (каме­на-аст­роў­нен­скай) прык­мет­най асо­бай быў Леан Лаўр­эн­ці Друц­кі-Сакалін­скі (каля 1680 – 1726), сын Фла­ры­я­на і праў­нук Кры­шта­фа, каш­та­ля­на мсціслаўска­га. Ён быў духоў­най асо­бай, дзе­я­чом уніяц­кай царк­вы: з 1713 г. – архі­манд­ры­там грод­нен­ска­га базы­льян­ска­га кля­шта­ра, а з 1718 г. – сма­лен­скім арцы­біску­пам. Ён, а так­са­ма трое яго нічым не прык­мет­ных бра­тоў (Казі­мір, Юзаф і Кіпры­ян), былі апош­ні­мі прад­стаўні­ка­мі гэтай лініі.

Галі­на кня­зёў Друц­кіх-Гор­скіх так­са­ма скон­чы­ла­ся на пачат­ку 18 ста­годдзя. Яе апош­ні­мі прад­стаўні­ка­мі былі унукі мсціслаўска­га ваяво­ды Грэ­га­ра Ежы – Казі­мір і Міхал Антоні, народ­жа­ныя прыклад­на ў 1650-я — 60-я гг. З іх Міхал Антоні зай­маў паса­ду пад­ка­мо­рыя ў Мін­скім паве­це і памёр пас­ля 1721 г.

З гэта­га часу адзі­най галі­ной, якая пра­ця­г­ва­ла існа­ва­ць у ВКЛ, была галі­на кня­зёў Любец­кіх. Яе прад­стаўнік Міка­лай (каля 1630 – да 1678) вало­даў Луні­нам і Паго­стам у Пін­скім паве­це, а так­са­ма праз шлюб з Кры­с­ці­най Сцяц­кевіч-Завер­скай набыў вялікі маён­так Любавічы ў Аршан­скім паве­це, на мяжы з Расіяй. Яго сын Шыман, народ­жа­ны ў 1660-я гг., у 1697 г. быў пас­лом ад Аршан­ска­га паве­та на валь­ным сой­ме Рэчы Пас­палітай, потым зай­маў паса­ду столь­ніка оўруц­ка­га (у Кіеўскім вавод­стве). Перад самай смер­цю ў 1710 г. ён атры­маў прызна­ч­энне на паса­ду мін­ска­га каш­та­ля­на, але заня­ць яе не пас­пеў. Яго брат Баг­дан Казі­мір і сын апош­ня­га Юзаф (столь­нік аршан­скі ў 1728 г.) прык­мет­най ролі не адыгравалі.

Апош­ні ўсплеск кня­зёў Любец­кіх прый­шоў­ся на апош­нія дзе­ся­ці­годдзі існа­ван­ня Рэчы Пас­палітай, калі дзей­ні­чаў сын Юза­фа Фран­ці­шак (каля 1735 – 1806). У 1764 г. ён быў пас­лом ад Пін­ска­га паве­та на валь­ны сойм, у 1765 г. стаў суддзёй зем­скім, у 1773 – харун­жым, а ў 1782 — мар­шал­кам Пін­ска­га паве­та. У 1792 г. стаў кава­ле­рам орд­эна Бела­га Арла. Быў удзель­ні­кам пра­расій­с­кай Тар­гавіц­кай кан­фед­эра­цыі. Ужо ў час, калі ў пра­ц­э­се дру­го­га пад­зе­лу Рэчы Пас­палітай Пін­скі павет быў заня­ты рус­кі­мі вой­ска­мі, Фран­ці­шак Друц­кі-Любец­кі атры­маў у 1793 г. паса­ду пін­ска­га каш­та­ля­на, ство­ра­ную раш­эн­нем азна­ча­най кан­фед­эра­цыі. У 1794 г. пабу­да­ваў у сваім маёнтк уЛунін мура­ва­ны кас­цёл. Неў­за­ба­ве ў 1795 г. Рэч Пас­палітая спы­ні­ла сваё існа­ванне. Фран­ці­шак перай­шоў у расій­с­кае пад­дан­ства, заха­ваў свае маёнт­кі і ў 1799 г. нават купіў у Сапе­гаў маён­так Чар­лё­ну ў Гро­дзен­скм паве­це. У той час імпе­ра­тар Павел узнавіў дзе­янне на тэры­то­рыі Бела­русі Ста­ту­та 1588 г. Была адно­ў­ле­на і паса­да павя­то­ва­га мар­шал­ка (адпа­вя­да­ла пра­д­вад­зі­це­лю два­ран­ства ў расій­скіх губер­нях). Яе ў 1799 г. заняў стар­шы сын Фран­ціш­ка Ануфрый, а пас­ля яго ран­няй смер­ці ў 1802 г. – дру­гі сын Караль. Аднак і ён памёр заў­час­на, у 1811 г., ва ўзрос­це каля 35 гадоў.

Трэці сын Фран­ціш­ка, Фран­ці­шак Кса­ве­ры Друц­кі-Любец­кі (1778 – 1846) быў адмет­ным дзе­я­чом у часы Расій­с­кай імпе­рыі. Ён вучы­ў­ся ў Санкт-Пецяр­бург­скім кад­эц­кім кор­пу­се, удзель­ні­чаў у 1799 г. у паход­зе А. В. Суво­ра­ва ў Італію і Швей­ца­рыю. Пас­ля кан­тузіі вый­шаў у адстаўку. З 1812 г. па чар­зе пас­ля бра­тоў заняў паса­ду пін­ска­га мар­шал­ка. Пад час вай­ны 1812 г. высту­паў на баку Расіі. У 1816 г. часо­ва быў прызна­ча­ны цывіль­ным грод­нен­скім губер­на­та­рам, а з 1826 г. стаў міністрам скар­бу (фінан­саў) у ство­ра­ным пад эгі­дай Расіі Цар­стве Поль­скім [91].

Поль­скім [91].

ПСРЛ. Т.7. СПб.,1859. С.242.
ПСРЛ. Т. 2. СПб., 1843. С. 493; ПСРЛ. Т. 7. СПб., 1859. С.67-68; ПСРЛ. Т. 25. М.;Л.,1949. С. 64; ПСРЛ. Т.9. М. 1965. С.211—212.
ПСРЛ. Т. 2. СПб., 1843. С. 519; ПСРЛ. Т. 7. СПб., 1859. С.75; ПСРЛ. Т. 25. М.;Л., 1949. С. 71.
Памя­ць: Гісто­ры­ка-даку­мен­таль­ная хроніка Тала­чын­ска­га раё­на. – Мн., 1988. С. 41 – 42.
ПСРЛ. Т. 2. СПб., 1843. С. 620 – 621.
ПСРЛ. Т. 25. М.;Л., 1949. С. 93; ПСРЛ. Т. 10. М. 1965. С. 17.
ПСРЛ. Т. 2. СПб., 1843. С. 691; ПСРЛ. Т. 10. М. 1965. С. 28.
ПСРЛ. Т. 25. М.;Л., 1949. С. 98.
Дол­го­ру­кий П. Рос­сий­ская родо­слов­ная кни­га. Т. 1. СПб., 1854. С. 131.
ПСРЛ. Т. 32. М., 1975. С. 24 – 25, 130; ПСРЛ. Т.35. М., 1980. С. 130 — 131, 146, 148, 217.
ПСРЛ. Т.7. Спб., 1859. С.206; ПСРЛ. Т.10. М. 1965. С. 211; ПСРЛ. Т. 35. М., 1980. С. 28.
Тихо­ми­ров М.Н. Опи­са­ние Тихо­ми­ров­ско­го собра­ния руко­пи­сей. — М., 1968. С. 9.
ПСРЛ. Т.4. СПб., 1848. С.67; ПСРЛ. Т.11. М. 1965. С.17.
Полоц­кие гра­мо­ты / Сост. А. Л. Хорош­ке­вич. – М., 1977. Вып. 1. С. 43 – 44.
Мonumenta medii aevi historica, res gestes Poloniae illustrantia. Т.6: Codex epistolaris Vitoldi, Magni Ducis Lithuaniae (1376 – 1430) — Cracoviae, 1882. P. 4, 32.
ПСРЛ. Т.35. М., 1980. С. 97, 148.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku. — Warszawa, 1897. S. 161.
Acta unii Polski z Litwą. 1385 – 1791 / Wyd. S. Kutrzeba i W. Semkowicz. – Kraków, 1932.
ПСРЛ. Т. 32. М., 1975. С. 149.
Полоц­кие гра­мо­ты / Сост. А. Л. Хорош­ке­вич. – М., 1977. Вып. 1. С. 114 – 118. У камен­та­ры­ях да гэтых актаў А. Л. Хараш­кевіч памыл­ко­ва звяз­вае паход­жанне кня­зёў Друц­кіх з кня­зем Сямё­нам (Лугве­нам) Аль­гер­даві­чам, які на самай спра­ве даў пач­а­так кня­зям Мсціслаўскім: там жа. — М., 1980. Вып. 3. С. 199 – 202.
Любав­ский М. К. Литов­ско-рус­ский сейм. Опыт по исто­рии учре­жде­ния в свя­зи с внут­рен­ним стро­ем и внеш­ней жиз­нью госу­дар­ства. – М., 1900. С. 54 – 55, 319.
Полоц­кие гра­мо­ты. Вып. 1. С. 130. Вып. 3. С. 204 – 205.
ПСРЛ. Т.11. М.,1965. С. 239.
Рус­ская исто­ри­че­ская биб­лио­те­ка (РИБ). Т. 27. – Спб., 1910. Сл. 377 – 378.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 57.
Любав­ский М. К. Литов­ско-рус­ский сейм. С. 324.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 58.
ПСРЛ. Т. 32. М., 1975. С. 153.
ПСРЛ. Т. 32. М., 1975. С. 154.
ПСРЛ. Т. 12. М. 1965. С. 22; ПСРЛ. Т. 25. М.; Л., 1949. С.252.
Акты, отно­ся­щи­е­ся к исто­рии Южной и Запад­ной Рос­сии, собран­ные и издан­ные архео­гра­фи­че­ской комис­си­ей. Т. 1. — СПб., 1861. С. 11; Любав­ский М. К. Литов­ско-рус­ский сейм. С. 325.
РИБ. Т. 27. Сл. 20.
Там жа. Сл. 21.
Там жа. Сл. 20.
Там жа. Сл. 21.
Опи­са­ние доку­мен­тов и бумаг, хра­ня­щих­ся в Мос­ков­ском архи­ве Мини­стер­ства юсти­ции Кн. 21. – М., 1915. С. 406.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 55 – 64, 135 – 149, 161, 168 – 172, 202 – 212, 360 – 364, 396 – 398, 461 – 488, 536 – 540.
Насевіч В. Л. Род кня­зёў Друц­кіх у гісто­рыі Вяліка­га княст­ва Літоўска­га (XIV – XVI стст.) // Ста­рон­кі гісто­рыі Бела­русі. – Мн., 1992. С. 80 – 104; Энцы­кла­пе­дыя гісто­рыі Бела­русі: У 6 т. Т. 3. С. 295 – 298.
Пет­ров П. Н. Исто­рия родов рус­ско­го дво­рян­ства. СПб., 1886. С. 45 – 50.
Кары­ста­ю­ся выка­за­ць пад­зя­ку супра­цоўніку Інсты­ту­та гісто­рыі НАН М. Ф. Спіры­до­на­ву, які паве­да­міў мне пра нека­то­рыя звест­кі, знойдзе­ныя ім у Мет­ры­цы ВКЛ.
Рус­ский био­гра­фи­че­ский сло­варь. Т. 2. – Спб., 1900. С. 384.
Рус­ский био­гра­фи­че­ский сло­варь. Т. 15. – Спб., С. 160 – 162.
Gumovski M. Pieczęcie Książąt Litewskich // Ateneum Wileński. 1930. Roczn. 7. Zesz. 3 – 4. S. 15 – 16, 33, tab. IX: 68, 69, 71.
Алек­се­ев Л. В. Полоц­кая зем­ля — М., 1966. Мал. 34:2.
Мар­за­люк І. Магілёў у ХІІ – XVII ста­годдзях. – Мн., 1998. С. 20; мал. 26:4.
Пад­ра­бяз­на­сці пра ў памі­нан­ні гэтых маёнт­каў пры­вод­зяц­ца ў пра­цы Ю. Воль­фа: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 135 – 149, 536 – 540.
Опи­са­ние доку­мен­тов архи­ва запад­но­рус­ских уни­ат­ских мит­ро­по­ли­тов. Т. 1. – Спб., 1897. № 9, 498, 694.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 152 – 153, 672 – 673.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 60, 168 – 171, 360 – 364, 461 – 464.
Акты, отно­ся­щи­е­ся к исто­рии Южной и Запад­ной Рос­сии. Т. 1. – Спб., 1861. №№ 1, 88.
Опи­са­ние доку­мен­тов архи­ва запад­но­рус­ских уни­ат­ских мит­ро­по­ли­тов. Т. 1. – Спб., 1897. № 23. 53, 63, 76.
РИБ. Т. 27. Сл. 33.
У 1530-я – 40-я гг. гэтыя маёнт­кі нале­жалі мужам трох кня­зё­вен Прых­аб­скіх – Стані­сла­ву Гам­шэю, кня­зям Улад­зі­мі­ру і Фёда­ру Гор­скім, а так­са­ма зяцю апош­ня­га Льву Рос­ка­му. Апра­ча зве­стак, пры­вед­зе­ных Ю. Воль­фам, яны зга­д­ва­юц­ца ў наступ­ных кры­ні­цах: Бела­рус­кі архіў. Т. 2. – Мн., 1928. № 52; Archiwum Książat Sanguszków Sławucie. T. 4. – Lwów, 1890. S. 395, 466 – 467; Акты, отно­ся­щи­е­ся к исто­рии Южной и Запад­ной Рос­сии. Т. 2. – Спб., 1865. С. 148; Нацы­я­наль­ны гіста­рыч­ны архіў Бела­русі (НГАБ). Ф. 1775. Воп. 1. Спр. 2. Арк. 418; Рус­ская исто­ри­че­ская биб­лио­те­ка. Т. 33: Пере­пи­си вой­ска Литов­ско­го. – Пг., 1915. С. 507 – 508, 511.
НГАБ. Ф. КМФ-18 (Мет­ры­ка ВКЛ). Спр. 260. Арк. 391 – 393.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 260 – 261.
Опи­са­ние доку­мен­тов и бумаг, хра­ня­щих­ся в Мос­ков­ском архи­ве Мини­стер­ства юсти­ции. Кн. 21. – М., 1915. С. 456, 465 – 467, 469, 471.
Опи­са­ние доку­мен­тов и бумаг … Кн. 21. С. 402, 407. Гл. так­са­ма: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 58.
НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 832. Арк. 1 – 4.
Опи­са­ние доку­мен­тов и бумаг … Кн. 21. С. 391.
НГАБ. Ф. КМФ-18. Спр. 583. Арк. 113.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 138, 538.
НГАБ. Ф. КМФ-18. Спр. 239. Арк. 79 – 83.
НГАБ. Ф. КМФ-18. Спр. 249. Арк. 280 – 282.
НГАБ. Ф. КМФ-18. Спр. 234. Арк. 71 адв. – 73.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 362, 457. Тэкст гэтай гра­ма­ты гл. так­са­ма: Sapiehowie. Materyały historyczno-genealogiczne i majątkowe. T. 1. – Petersburg, 1890. Dodatek 32. S. 431 – 433.
Акты, изда­ва­е­мые Вилен­ской архео­гра­фи­че­ской комис­си­ей. Т. 14. – Виль­но, 1887. С. 175 – 180.
НГАБ. Ф. КМФ-18. Спр. 38. Арк. 203.
РИБ. Т. 27. Сл. 378 – 380.
Archiwum Książat Sanguszków w Sławucie. T. 3. – Lwów, 1890. S. 76 – 77.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 285 – 286.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 203 – 207.
НГАБ. Ф. КМФ-18. Спр. 249. Арк. 280 – 282.
Гэта выні­кае з таго, што адну дага­вор­ную гра­ма­ту Вітаўт пад­пі­саў у 1406 г. пад час зна­ход­жан­ня “в нашем двор­це в Копус­се”. Гл.: Полоц­кие гра­мо­ты / Сост. А. Л. Хорош­ке­вич. – М., 1977. Вып. 1. С. 108 – 113.
Аб гэтым свед­ча­ць іх надан­ні “служ­баў у Галоўчыне” і “дані­ны мядо­вай Цяце­рын­с­кай” мсціслаўс­ка­му Ануфры­еўс­ка­му мана­сты­ру, якія пры­га­д­ва­юц­ца ў больш познім даку­мен­це. Гл.: Акты Литов­ской мет­ри­ки / Изд. Ф. И. Леон­то­вич. Т. 1. Вып. 1. – Вар­ша­ва, 1896. С. 14.
Павін­на­сці, якія ішлі з Магіле­ва пры Ядзві­зе, так­са­ма пры­га­д­ва­юц­ца ў больш познім даку­мент­це: Архео­гра­фи­че­ский сбор­ник доку­мен­тов, отно­ся­щих­ся к исто­рии Севе­ро-Запад­ной Руси. Т. 3. Виль­но, 1867. № 9.
У Магілё­ве была склад­зе­на ў 1406 г. тая дага­вор­ная гра­ма­та Вітаўта, якую ён пад­пі­саў, пера­е­хаў­шы ў Копысь (гл. вышэй).
Пры­нам­сі, Басея пры­га­д­ва­ец­ца разам з Копыс­сю ў Ста­тут­най гра­ма­це сма­лен­ска­га кня­зя Рас­ці­сла­ва ў 12 ста­годдзі. Гл. Памят­ни­ки рус­ско­го пра­ва. – М., 1953. Т. 2. С. 39 – 42.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 12.
Опи­са­ние доку­мен­тов архи­ва запад­но­рус­ских уни­ат­ских мит­ро­по­ли­тов. Т. 1. № 43, 173, 249, 353, 362.
Аддзел рука­пі­саў Біб­ліят­экі АН Літ­вы. Рука­піс В2 – 1. Арк. 1.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 370.
Любав­ский М. К. Област­ное деле­ние и мест­ное управ­ле­ние Литов­ско-Рус­ско­го госу­дар­ства ко вре­ме­ни изда­ния Пер­во­го литов­ско­го ста­ту­та. – М., 1892. С. 254.
Доку­мен­ты Мос­ков­ско­го архи­ва Мини­стер­ства юсти­ции. Т. 1. – М., 1897. С. 123 – 134.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 672 – 673.
Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy … S. 457 – 458.
Sapiehowie. Materyały historyczno-genealogiczne i majątkowe. T. 1. – Petersburg, 1890. S. 66 – 67, 144 – 182.
Інвен­та­ры боль­шас­ці з гэтых маёнт­каў Льва Сапе­гі за 1624 г. заха­валі­ся ў Аддзе­ле рука­пі­саў Біб­ліят­экі Віль­нюс­ка­га дзяр­жаў­на­га універ­сіт­эта (Рукап. А-1795, А-1806).
Далей­шыя звест­кі па тэры­то­рыщ ВКЛ пры­вод­зяц­ца павод­ле пра­цы Ю. Вольфа.
Пет­ров П. Н. Исто­рия родов рус­ско­го дво­рян­ства. С. 45-50; Рус­ский био­гра­фи­че­ский сло­варь. Т. 2. С. 384.
Polski Słownik Biograficzny. T. XVII/4. Zeszyt 75; Рус­ский био­гра­фи­че­ский сло­варь. Т. 6. С. 695-707.

Скрипторий

№ 1

1401.[I.26 аль­бо II.09], во сре­ду на сер­ки­зо­вой недѣ­ли. Бір­шта­ны. Друц­кі князь Сямён Дзміт­ры­евіч пры­ся­гае, што пас­ля смер­ці вяліка­га кня­зя Вітаўта заха­вае вер­на­сць кара­лю Польш­чы Улад­зі­сла­ву (Ягай­ле) і Кароне Польскай.

Ары­гі­нал у XVI ст. спа­чат­ку зна­ход­зіў­ся ў Карон­ным архіве ў Кра­ка­ве. Яго змест апі­са­ны ў інвен­та­ры М. Кро­ме­ра (1551): «1401… Simeon dux Pruczki Demetrij filius promittit post mortem Vitoldi se alium dominum non quesiturum, praeter regem Poloniae». Потым даку­мент па невя­до­май пры­чыне тра­піў у дзяр­жаў­ны архіў Вяліка­га княст­ва Літоўска­га. Там, згод­на з вопі­сам 1570-х — 1580-х гг. (1-я кні­га запі­саў Літоўс­кай Мет­ры­кі), даку­мент захоў­ваў­ся ў мяш­ку № 1 (Universały i pospolite listy Wo. Xa. Littewskieo) пад літа­рай B: «Oddanie wiary Symona X. Druckiego. 1405. Simon X. Druckj Dymitrow syn obieczuie po śmierci Withołtowej inszego pana ssobie nie szukać, oprocz krola polskiego. Poth pieczęczią. Littera B.» (Опи­са­ние доку­мен­тов и бумаг, хра­ня­щих­ся в Мос­ков­ском архи­ве Мини­стер­ства юсти­ции. Кн. 21. М., 1915. При­ло­же­ние, с. 325). Потым даку­мент апы­нуў­ся ў Нясвіж­скім архіве Рад­зівілаў. У 1866 г. яго над­ру­ка­ваў П. Муха­наў, даў­шы наступ­нае апі­санне: «Под­лин­никъ напи­санъ на хлоп­ча­то­бу­маж­номъ лист­кѣ, шири­ною 5, выши­ною 21/2 верш. [222 х 111 мм — А.Л.] небреж­нымъ полу­уста­вомъ съ немно­ги­ми тит­ла­ми, съ запя­ты­ми и точ­ка­ми, почти при каж­домъ сло­вѣ, сход­нымъ съ почер­комъ духов­ной грам. кня­зя Дмит­рія Ив. Дон­ска­го, 1389 г. <…> Вни­зу гра­мо­ты загибъ листа, въ прорѣзѣ кое­го, на пун­цо­вомъ некру­че­на­го шел­ка шнур­кѣ, сохра­ни­лась часть вос­ко­ва­го ков­чеж­ца, на коемъ была вытис­ну­та печать; изоб­ра­женіе на печа­ти сгла­ди­лось». Цяпе­раш­няе мес­ца­з­на­ход­жанне ары­гі­на­ла невя­до­мае. — Копія 1. Біб­ліят­эка Чар­та­рый­скіх у Кра­ка­ве. Тэкі Нару­ш­э­ві­ча, т. 10, с. 127, № 32. «Ex originali arch. Nesviscensis. Coll. Dogelii».

Асноў­ныя пуб­ліка­цыі і літа­ра­ту­ра: Сбор­ник Муха­но­ва. Изд. 2-е, доп. СПб., 1866. С. 622, № 350 (па ары­гі­на­лу; дата: 1401.I.26); Gołębiowski Ł. Dzieje Polski za panowania Jagiellonów. T. 1. Warszawa, 1846. S. 88; Daniłowicz I. Skarbiec dyplomatów papiezkich, cesarskich, królewskich, książęcych. T. 1. Wilno, 1860. S. 320, № 714 (па інвен­та­ры М. Кро­ме­ра; дата памыл­ко­вая: 1400), s. 326, № 725 (павод­ле 1-й кні­гі запі­саў Літоўс­кай Мет­ры­кі; дата: 1401); Monumenta medii aevi historica res gestas Poloniae illustrantia. T. 2. Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. 1. 1384–1492 / Cura A. Sokołowski. Kraków, 1876. S. 23, № 30 (па копіі 1, лацін­кай; дата: 1401.V.11); Monumenta medii aevi historica res gestas Poloniae illustrantia. T. 6. Codex epistolaris Vitoldi Magni Ducis Lithuaniae. 1376-1430 / Collectus opera A. Prochaska. Kraków, 1882. S. 81, № 242 (дата: 11 мая 1401 г.); Akta unji Polski z Litwą. 1385-1791. Kraków, 1932. S. 41-42, № 40 (па пуб­ліка­цыі П. Муха­на­ва і копіі 1, трансліта­ра­цыя лацін­кай, дата: 1401.I.26). — Тэкст пры­вод­зіц­ца за выдан­нем П. Муха­на­ва, тэкст копіі 1 — за выдан­нем «Codex epistolaris saeculi decimi quinti. T. 1».

Дата. П. Муха­наў аргу­мен­та­ваў дату наступ­ным чынам: «Фари­се­е­ва (въ древ­но­сти назы­вав­ша­я­ся Сер­ки­зо­вою или Чер­ки­зо­вою) недѣ­ля начи­на­лась въ 1401 году 23 янва­ря (Пас­ха была 3 апрѣ­ля), сере­да на Сер­ки­зо­вой недѣлѣ 26 янва­ря. А поэто­му гра­мо­та была напи­са­на въ 1401 году 26 янва­ря». Гэты хра­на­ла­гіч­ны пад­лік з’яўляецца правіль­ным, але пры адным уда­клад­нен­ні. У ста­ра­жыт­най Русі «сер­кі­за­вы­мі» (аль­бо «сер­кіз­ны­мі») тыд­ня­мі назы­валі «сплош­ные» («все­яд­ные») сядзмі­цы, у якія даз­ва­ля­ла­ся есці ска­ром­ную ежу па сера­дах і пят­ні­цах. Уся­го ў пра­васлаў­ным кален­да­ры такіх сядзміц пяць, у тым ліку сядзмі­ца пас­ля няд­зелі аб мыта­ры і фары­сеі і сыр­ная сядзмі­ца. У пас­лан­ні мітра­паліта кіеўска­га і ўсяе Русі Фоція (1420-1425) такія сядзмі­цы пералі­ча­ны: «В про­чая же дни все­го лета сре­ду и пяток хра­ни­та долж­ни есмы. Ино­гда же и в пон[едельни]к, раз­ве вели­кых недель по Роже­стве Хри­сто­ве и по Въскре­се­нии Хри­сто­ве, и по Съше­ствии Свя­то­го Духа, и неде­ли Сер­ки­зо­вы. И в тыя неде­ли не пре­да­но пости­те­ся» (Рус­ский фео­даль­ный архив XIV — пер­вой тре­ти XVI века. Ч. 2. М., 1987. С. 453). Тут, віда­воч­на, да сер­кі­за­вых адне­се­на не толь­кі «фары­се­е­ва», але і сыр­ная сядзмі­ца. Так­са­ма ў даку­мен­це коб­рын­с­кай кня­гіні Улья­ны дата 19 люта­га 1465 г. назва­на днём «сер­киз­ной неде­ли», што адпа­вя­дае сыр­най (а не «фары­се­е­вай») сядзмі­цы. Такім чынам, маг­чы­мыя даты пры­няц­ця даку­мен­та друц­ка­га кня­зя Сямё­на Дзміт­ры­еві­ча не толь­кі 26 студ­зе­ня, але і 9 люта­га (на сыр­най сядзмі­цы). Больш вера­год­най мне зда­ец­ца дата 9 люта­га, бо пры­сяж­ныя гра­ма­ты, віда­воч­на, пры­малі­ся блі­ж­эй­шы­мі люд­зь­мі Вітаўта на шля­ху з Гарод­на ў Тро­кі: Аляк­сандр Пат­ры­ке­евіч (31 снеж­ня 1400 г., паміж Гарод­нам і Мера­чам), Іван Аль­гі­мон­тавіч (5 люта­га 1401 г., Мерач), Сямён Дзміт­ры­евіч Друц­кі (9 люта­га, Бір­шта­ны), князі Юрый Доў­гаўд, Андр­эй і Юрый Міхай­лавічы (24 люта­га, Трокі).
Трансліта­ра­цыя П. Муха­на­ва павод­ле ары­гі­на­ла: Копія з Тэк Нару­ш­э­ві­ча (выданне 1876 г.):

Мы, князь Семенъ Дмит­ре­вичъ Дрюцкій.
Зна­е­мо чиню симъ листомъ, аже слю­бую и слю­билъ есми и цѣло­валъ есми кре­стъ: по смер­ти вели­ко­го кня­зя Вито­вта, наше­го гос­по­да­ря, не иска­ти ми инихъ [sic] гос­по­да­рей [sic] нѣгдѣ мимо наше­го гос­по­да­ря кро­ля Вла­ди­сла­ва Полско(го) и куру­ны [sic] Пол­скоѣ. Не отлучя­ти ми ся еѣ нико­то­рымъ вере­ме­немъ съ тымъ со всѣмъ, што коли имамъ и што ми дасть гос­по­дарь мой и дер­жю отъ него, съ тыми город­ми, съ мѣсты, безо лсти и безъ хитрости.
На крѣ­пость сему листу мое­му печять свою при­ло­жилъ есми, оу дворѣ оу Бир­штанѣхъ, во сре­ду на сер­ки­зо­вой недѣ­ли, подъ лѣты Розтва Хри­сто­ва тисячъ лѣтъ и чоты­ри­ста лѣтъ и пер­во­го лѣта.

My, kniaź Semen Dmitrowicz Druckiy.
Znaiu i czyniu wedomo sim listom: iż szlubuiu i szlubił ieśmy i całował ieśmy krest po smerti wielikoho kniazia Witowda, naszoho hospodara, korola Włodysława polskoho i korony Polskoy ne odłuczaty my sia ieie nikotorym wremenem z tym sowsiem, szto koły imam i potom dast hospodar moy i oderżuiu od neho, z tymi horody i miesty bez złosty i chitrosty.
Na krepost semu listu moiemu peczat swoiu pryłożył ieśmy u dwory u Bisztanich wo seredu na kryżowoy nedeli pod let rozdiestwa Chrystowa 140

№ 2

Troki, 20 kwietnia 1411. Aleksander-Wttoid wielki książę litewski na prośbę biskupa Mikołaja i ka-pituły katedralnej wileńskiej, w zamian za wieś Wiechotnicę w pow. wołkowyskim, daje temuż biskupowi i kościołowi katedralnemu wsie swoje Milejkowo i Moranonnykouycze w pow. krewskim, oraz dziedzinę Błużę nad rzeką Swisłoczą, na tych samych prawach, które posiadali niegdyś synowie Andrzeja ks.
Druckiego, ze wszystkiemi dochodami i przynależytościami, wyjąwszy jedynie prawa i części dziedziczne, należące do Rumbolda i innych ziemian.

In nomine Domini amen. Nos Allexander alias Witowdus ^a Dei gracia magnus dux Lythuanie ^b , Russie dominus et ^c heres etс., significamus tenore presencium perpetue memorie commendantes presentibus et futuris, quibus expedit universis: Quod cum reverendus in Christo pater dominus Nicolaus episcopus honorabileque capitulum ecclesie cathedralis Vilnensis villam suam et ecclesie predicte Wechethnycza ^d 1 in districtu Volkowiska ^e sitam et locatam propter situs incompetenciam nobis sponte ac voluntarie resignassent, nos autem statum, honorem, commodum et utilitatem f ecclesiarum spiritualiumque personarum, presertim in ecclesia cathedrali Vilnensi dicta pro cultu divino adaugendo ad honorem et ad s laudem Omnipotentis Dei eiusdemąue Intemerate Virginis Matris Dei h Marie ac beatorum Stanislai episcopi martirisąue’, Ladislai 1 regis et confessoris, memorate cathedralis ecclesie k Vilnensis patronorum, prehonorare et am-pliori favore proseąui cupientes, spe future remuneracionis maiora et 1 utiliora et in situ 10 competenciori bona et hereditates pro eadem villa Vechethnycza m et alias ex nostre liberalitatis munificencia addere, incorporare et attribuere eidem domino episcopo et ecclesie Vilnensi cathedrali anhelantes», villas sive hereditates nostras Mileykowo 02 et Moranonnykouycze PS nuncupatas in districtu Cre\vnensi q sitas hereditatemque Blussza’ 4 in flumine Svislocz s et districtu 1 Svislociensi u eo modo et iure, quo ipsam filii An-15 dreani T ducis de Druczsko w5 tenuerunt, cum triginta pudis mellis, eiusdem Andreani T filiis et duabus pullis alias stawna lukna* mellis Mileykoni in eadem Blussza olim dari consuetis, una cum decem marduribus castorum, venacionibus ac modo stacionis poludze appellato, domino Nicolao episcopo et successoribus suis legittiinis ac ecclesie Vilnensi cathedrali nominatis dedimus, contulimus, donavimus et assignavimus rite ac So racionabiliter modo y predicte ecclesie cathedrali Vilnensi iamąue dieto domino Nicolao episcopo et successoribus suis legittimis datnus, conferimus, donamus, assignamus ac perpetue* incorporamus per presentes іііаг­шп ас hereditatum predictarum totalem pos-sessionem integram, actualem et realem tenendum, habendum et aa pacifice possiden-dum, utifruendum condicione meliori attenta, vendendum et commutandum cum omnibus et singulis sepedictarum villarum et hereditatum iuribus, fruetibus, utilitatibus, ob-vencionibus bb et pertinenciis universis, agris, pratis, agriculturis, sil vis, borris, nemoribus, mbetis, ąuercetis, mellificiis, pascuis, piscaturis, piscinis, stagnis, rivis, obstaculis, aquis et aąuarum decursibus, ferarum venacionibus et avium aucupacionibus, necnon familiis et hominibus earundem villarum, ceterisąue omnibus et singulis 00 coniunetim et divisim 50 usibus in predietis villis undecumąue provenientibus, ąuibuscumąue nominibus et оса-bulis censeantur, sepefate ecclesie Vilnensi et ipsius episcopo vigore commutacionis sed magis munificencie ascribimus liberalitate, nichil penitus pro nobis et nostris successo-ribus in predictis villis iuris, proprietatis et dominii sive iurisdicionis reservan(tes); iuri-bus tamen et porcionibus hereditariis ad fideles nostros Rvmboldum dd6 et alios terri-genas in predicta hereditate Blussza pertinentibus, que ab ipsis absque ee eorum volun- 6 tatę alienari non debeant, semper salvis et exclusis. Haruin quibus sigillum nostrum „ maius est appensum testimonio literarum. Actum et datum Troki, feria secunda ргохіта post dominicam ».Quasimodo geniti* anno Domini millesimo quadringentesimo undecimo.
Presentibus nobilibus ac strennuis viris dominis Michaele alias Minigallo» de Dewenyszki Bg , Alberto alias Moniwid’ 1 ‘ 1 voyeuoda» Vilnensi, Stanislao alias Czupurna mar- ю schalko 11 aule nostre, Nicolao alias Kynsgal kk , Rumpoldo» capitaneo Samagittiarum mm , Gregorio alias Gedigold nn , multisque aliis nostris nobilibus fidedignis.

a Alexander alias Witoldus Lib. II; Vitoldus Сzаrt.
b Lituaniae Lib. II; Litvianie Czart.
c atque Lib. II i Czart.
d Wechetnica Lib. II; Wechetnica Czart. e Wolkowiska Lib. II; Wolkowyska Czart.
f utilitates Lib. II i Czart.
g brak w Czart.
h brak w Lib. II i Czart.
‘ ac martiris Lib. II i Czart.
J Wladislai popr. na Ladislai Lib. II k ecclesiae cathedralis Czart.
‘ brak w Ctart.
m / w. pod d n an-hellantes Lib. II ° nwina czytać i Maleykowo Lib. II p Moranonnykonice Lib. II i Czart.
ч Creunensi 35 Lib. II- Crevnensi Czart.
r Blusza Czart. • Swislocz Lib. II i Czart. * districtum Lib. I u Swislo-censi Czart.
T Andream Lib. I w tak Lib. II popr. з Drucsko i Czart.; Drucissko Lib. I x Łubka Czart.
T numero Lib. I; primo Lib. II i Czart. • perpetuo Lib. II i Czart. •* ac Lib. II; brak w Czart.
advencionibus Lib. I » brak tych dwóch wyrazów w Lib. I

Or. brak. Miał się znajdować jeszcze w pierwszej połowie w. XIX w Archiwum Kapituły Wileńskiej (zob. niżej Reg. 1).
Kop. 1. Lig. I 2 k. LXII—LXIII z nagł. Privilegium super Myleykouo et Moranonnykowycze; obok numeracja ówczesna 4 popr. później na 5. — 2. Lib. II str.
317—320 nr 102 z nagł. Commutatio ab Alexandro Vitoldo facta pro bonis Wechetnica villarum Mileykowo et Moranonnikowice, Blusza ecclesiae cathedrali Vilnensi incorporatarum; obok nr. 4 popr. na VI i ręką ks. W. Mocarskiego Lectum correctum. — 3. Lib. Magn. k. VI— VI z nagłówkiem takim samym jak w Lib. II. — Ą. Czart. k. IX’—X’ z tym samym nagłówkiem (tylko: Wechatnica).
Reg. 1. Bałiński M., Historya miasta Wilna T. I str. 171—172 w przypisie 70, z zaznaczeniem, ze ten przywilej wraz z innemi «dotąd zachowany» znajduje się w Archiwum Kapituły Wileńskiej.
Reg.2. Daniłowicz, Skarbiec dipl. T. II str. 3—4. nr 959 z błędnym zapiskiem: «Oryginał przechowuje się w kapitule wileńskiej», z powołaniem się na Bałińskiego l.c.
Uw. Zamianę tę Witołdową zatwierdził król Władysław Jagiełło w Trokach d. 21 października r. 1430 (zob. niżej pod tą datą). Wydanie niniejsze opiera się na przekazie tekstów w Lib. I i II bezpośrednio od siebie niezawisłych. Witołdozve nadanie Wiechotnicy na rzecz kościoła wileńskiego zob. wyżej Nr 14.; por. też Nr I.

Пуб­ли­ка­ция: KDKW, т.1, №55.Нотатки

1. Gumovski M. Pieczęcie Książąt Litewskich // Ateneum Wileński. 1930. Roczn. 7. Zesz. 3 – 4. S. 15 – 16, 33, tab. IX: 68, 69, 71.[↩]
2. Алек­се­ев Л. В. Полоц­кая зем­ля — М., 1966. Мал. 34:2.[↩]
3. Мар­за­люк І. Магілёў у ХІІ – XVII ста­годдзях. – Мн., 1998. С. 20; мал. 26:4.[↩]
4. Древ­ний помян­ник Киево–Печерской лав­ры (кон­ца XV и нача­ла XVI сто­ле­тия) // Чте­ния в Исто­ри­че­ском обще­стве Несто­ра лето­пис­ца (далей — ЧИОНЛ). 1892. Кн. 6. При­ло­же­ние. С. IX; Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795. Kraków, 1885. S.[↩]
5. ПСРЛ. Т. 35. С. 35, 58, 77, 107; Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy. S. 7, 57.[↩]
6. GStAPK. OF 14. S. 708 = EECUB. Bd. 8. № 6454 S. 378; Nr. 649. S. 380; ПСРЛ. T. 35. C. 34, 57, 76, 107.[↩]
7. Dlugossii J. Annales. Lib. XII (1445–1461). P. 24, 46, 60).[↩]
8. Gumowski M. Pieczęcie ksiąžąt litewskich. S. 716; Одно­ро­жен­ко О. А. Русь­кі королівсь­кі, гос­по­дарсь­кі та князівсь­кі печат­ки. № 94. C. 74, 229; Он же. Гераль­ди­ка членів гос­по­дарсь­кої ради. С. 161–162; Шалан­да А. И. Гераль­ди­ка кня­зей Друц­ких. С. 321, рис. 11.5.[↩]
9. LM-6. – № 530. – Р. 312 [1505].[↩]